Το πρόβλημα της σχολικής αναποτελεσματικότητας και των -συνεπακόλουθων- συγκρούσεων μέσα στο σχολείο είναι ένα από τα θεμελιώδη προβλήματα που βασανίζουν την καθημερινή μας ύπαρξη ως εκπαιδευτικοί. Συχνή, όσο και αναποτελεσματική, πρακτική όσων εμπλεκόμαστε σε αυτήν τη διαδικασία -εκπαιδευτικών και μαθητών- είναι η αμοιβαία επίρριψη ευθυνών. Οι καθηγητές επικρίνουμε τους μαθητές που δεν καταλαβαίνουν, δεν ενδιαφέρονται, αντιδρούν. Από την άλλη πλευρά, οι μαθητές επικρίνουν τους καθηγητές τους… που δεν καταλαβαίνουν, δεν ενδιαφέρονται, τιμωρούν… Αν προσπαθήσουμε όμως να εμβαθύνουμε, θα δούμε ότι βαθύτεροι κοινωνικοί παράγοντες υπεισέρχονται στη διαδικασία της μάθησης. Οι παράγοντες αυτοί, όταν αγνοούνται, οδηγούν σε ποικίλα φαινόμενα σχολικής παθογένειας. Η διαφοροποιημένη διδασκαλία αλλά και η συμπερίληψη της διαφορετικότητας -με όποια μορφή και αν εμφανίζεται στο σχολικό περιβάλλον- αποτελεί πλέον εκπαιδευτική αναγκαιότητα. Στο πλαίσιο μιας τέτοιας προσέγγισης, οι εκπαιδευτικοί καθίστανται ικανοί να κατανοούν τις εκπαιδευτικές ανάγκες των μαθητών τους και να αξιοποιούν προς όφελός τους τα διαφορετικά πολιτισμικά, κοινωνικά ή μαθησιακά φορτία που φέρουν μαζί τους. Από την άλλη, οι μαθητές μαθαίνουν να συμβιώνουν και να συνυπάρχουν με τον “άλλο”, τον “διαφορετικό” στο μικροεπίπεδο του σχολείου -απαραίτητη προϋπόθεση για την υιοθέτηση ανάλογης συμπεριφοράς στο μακροεπίπεδο της κοινωνίας ως ενήλικες στο μέλλον. Έτσι, όλο και περισσότερο, αντιμετωπίζεται ως επιτακτική ανάγκη η υλοποίηση μιας εκπαιδευτικής πολιτικής με επίκεντρο τις πανανθρώπινες αξίες και κύριους στόχους την άμβλυνση των κοινωνικών ανισοτήτων και των φαινομένων κοινωνικού αποκλεισμού και εκφοβισμού. Ένας τέτοιος στόχος προϋποθέτει την δημιουργία διαπολιτισμικής σχολικής κουλτούρας, με παράλληλη καλλιέργεια της κριτικής σκέψης των μαθητών και την συμμετοχή τους σε συλλογικές διαδικασίες. Στο πλαίσιο αυτών των προβληματισμών και ανησυχιών, έξι καθηγητές/-τριες του ΓΕΛ Ακρωτηρίου συμμετείχαν σε επιμορφωτικό σεμινάριο Erasmus+ KA1 στο Βερολίνο, στις 2-10 Σεπτεμβρίου. Ο τίτλος του σεμιναρίου είναι: «Η οπτική της διαφορετικότητας στην εκπαίδευση. Εκπαίδευση χωρίς αποκλεισμούς, θεμελιωμένη στις κοινές αξίες» (DiversityView – Ιnclusive Τeaching under the perspective of Common Values). Με τη συμμετοχή μας στο σεμινάριο, επιδιώκουμε να διευρύνουμε τις γνώσεις μας και να ενισχύσουμε την παιδαγωγική μας επάρκεια για την αντιμετώπιση ζητημάτων που σχετίζονται με τον σχολικό αποκλεισμό. Άλλωστε, όπως ήδη επισημάναμε, αυτό που συχνά αποτυπώνεται ως σχολική αποτυχία του μαθητή δεν είναι παρά η αδυναμία του σχολικού συστήματος να εντάξει σε αυτό παιδιά διαφορετικής κοινωνικής, εθνικής ή πολιτισμικής προέλευσης. Κοινωνικές έρευνες δείχνουν ότι η σχολική εγκατάλειψη και ο σχολικός αποκλεισμός συνδέονται άλλοτε με την ανεπιτυχή αντιμετώπιση της διαφορετικής πολιτισμικής ταυτότητας των μαθητών, είτε με τον τρόπο με τον οποίο τα κοινωνικά προβλήματα -φτώχεια, ανεργία, βία- υπεισέρχονται στο σχολικό χώρο και δρουν ανασταλτικά στην μορφωτική και εκπαιδευτική του λειτουργία.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
• Bernstein Basil (1991). Παιδαγωγικοί κώδικες και κοινωνικός έλεγχος (μτφρ. Ι. Σολομών). Αθήνα: Αλεξάνδρεια.
• Bourdieu P. (1999). Γλώσσα και συμβολική εξουσία (μτφρ. Κ. Καψαμπέλη). Αθήνα: Ινστιτούτο του βιβλίου Α. Καρδαμίτσα. • Fairclough N. (επιμ.) (1992). Critical Language Awareness. London, New York: Longman. • Kress G. (2003): Γλωσσικές Διαδικασίες σε Κοινωνιοπολιτισμική Πρακτική. (μτφρ.Ελευθερία Γεωργιάδη). Αθήνα: Σαββάλας.
• Αρχάκης Α. & Κονδύλη Μ. (2002). Εισαγωγή σε ζητήματα κοινωνιογλωσσολογίας, Αθήνα: Νήσος. • Βυγκότσκι Λ. (1993[1934]). Σκέψη και Γλώσσα (μτφρ. Α. Ρόδη). Αθήνα: Γνώση.
• Δραγώνα Θ. : Ταυτότητες και ετερότητες: Ταυτότητα και εκπαίδευση, στο Κλειδιά και Αντικλείδια, ΥΠΕΠΘ, Πανεπιστήμιο Αθηνών, Αθήνα: 2003 https://www.kleidiakaiantikleidia.net/book19/book19.pdf, τελευταία πρόσβαση 27/7/2019 • Τσουκαλάς Κ. (1982). Εξάρτηση και αναπαραγωγή. Ο κοινωνικός ρόλος των εκπαιδευτικών μηχανισμών στην Ελλάδα (1830-1922). Αθήνα: Θεμέλιο. • Φραγκουδάκη Α. (1985). Κοινωνιολογία της εκπαίδευσης. Θεωρίες για την κοινωνική ανισότητα στο σχολείο. Αθήνα: Παπαζήσης
Οι εκπαιδευτικοί που συμμετέχουμε στο πρόγραμμα, Μ. Μαραγκουδάκη, Λ. Παΐζη, Α. Γουμενάκη, Π. Γιακουμάκης, Ε. Πριναράκη, Δ. Κρασουδάκη.
