Η παλιά εποχή έχει φύγει πριν πολλά χρόνια που την είχανε ζήσει πολλές ψυχές π ου έχουν αφήσει την ιστορία τους από τα πολλά τους δυσάρεστα βιώματα που περάσανε στον τόπο που κατοικούσανε. Όλα αυτά είναι γραμμένα και κατά καιρούς γίνονται γνωστά στην τελευταία γενιά η οποία στη συνέχεια τα διηγείται για να γίνουν γνωστά σε αυτούς που έρχονται στη ζωή για να γνωρίσουν τον αγώνα που είχανε δώσει οι πρόγονοί τους και για να μην χαθούν οι θυσίες που κάνανε.
Η παλιά εποχή με τα πολλά σημάδια που έχει αφήσει στις ψυχές των ανθρώπων έχει φύγει αλλά δεν φύγανε και μείνανε κοντά μας όλες οι παροιμίες και οι συνήθειές τους που πηγάζουν μέσα από τις ψυχές των και βάσει αυτών προχωρούσανε για ένα καλύτερο μέλλον με την ευθύνη πάντοτε να τις διδάσκουν με επιτυχίες οι οικογένειες και τα σχολεία.
Οι σημερινοί ηλικιωμένοι έτυχε να τις έχουν μάθει από τους έμπειρους γονείς και δασκάλους που είχανε. Τώρα τις λένε όπου βρεθούν μαζί γιατί βλέπουν ότι στη σημερινή μας εποχή δεν διδάσκονται και όλοι έχουν άγνοια αυτών. Προς τούτο πολλοί έχουν την ευθύνη αλλά κανείς δεν τους ελέγχει για την αδιαφορία τους. Εμείς λένε που έχουμε ζήσει πολλά χρόνια πριν έχουμε δει την αξία τους και γι’ αυτό είχαμε πρόοδο στις οικογένειές μας και στα επαγγέλματά μας και αυτός είναι ο λόγος που δεν θέλουμε να χαθούν.
Μετά από την παραπάνω ενημέρωση που δεχθήκαμε από τους ηλικιωμένους η επιθυμία τους και αυτήν τη φορά είναι να μας πούνε για μια παλιά συνήθεια: «το γοργόν και χάριν έχει», που την ακούγανε συχνά όταν μεγαλώσανε από αρκετούς στο χώρο που βρισκότανε και κατά τη γνώμη τους φέρνει καλά αποτελέσματα εφόσον την εκτελούμε όπως μας διδάσκει.
Δεν είχανε περάσει πολλές ημέρες που βρεθήκανε πάλι με παρέα σε φιλικό τους σπίτι κοντά στο τζάκι λόγω του βαρύ χειμώνα για να περάσουνε την ώρα τους αλλά και με την προσφορά του οικοδεσπότη είχανε στη διάθεσή τους ρακή και οφτές πατάτες για μεζέ.
Λέγανε διάφορα από τα παλιά που είχανε βιώσει στην παιδική τους ηλικίας και την κατοχή για να περνά η ώρα τους μέχρι να φύγουν το μεσημέρι για τα σπίτια τους. Τελείως ξαφνικά ο κ. Μιχάλης Γ., πήρε το λόγο και τους είπε: υπάρχει σήμερα λόγος να ασχοληθούμε με την παλιά συνήθεια: «το γοργόν και χάριν έχει» που την λέγανε συνήθως όταν ήτανε να πράξουν μια συμφωνία μεταξύ τους όπως: αγορές ζώων, κτημάτων, σπιτιών, ενοικιάσεις βοσκοτόπων ακόμα και στις παντρειές των παιδιών τους κ.λπ. Ο λόγος είναι γιατί χθες βράδυ είχα δει στο όνειρό μου την αγορά που είχα κάνει το σπίτι μου στη χώρα για να κατεβώ στην πόλη να μάθουνε γράμματα και τέχνες τα παιδιά μου. Τότε ένας καλός μου φίλος που έμενε στην πόλη μου προξένεψε ένα καλό σπίτι στον Μασταμπά και πήγαμε μαζί να το δούμε και αν μου αρέσει να συμφωνήσουμε αμέσως να το αγοράσω. Πράγματι, μου άρεσε και πέσαμε στη συμφωνία. Αυτός μου είπε ότι το σπίτι μου έχει μεγάλη αξία και το πουλώ 80 χιλιάδες και άμπα γιατί τα έχω ανάγκη τα λεφτά. Εγώ του είπα αφού τα θέλεις όλα μαζί δεν τα έχω, αλλά θα δανειστώ από τον αδελφό μου αν μου το αφήσεις εβδομήντα πέντε χιλιάδες. Συμφωνώ, του είπε, δώσανε τα χέρια, αλλά το συντομότερο γιατί αν αργήσεις θα το πάρει άλλος. Εγώ που γνώριζα τη συνήθεια που λέγανε οι παλιοί μας: «το γοργόν και χάριν έχει» ή «στη βράση κολλάει το σίδερο» αμέσως έτρεξα, πήρα τα λεφτά και από τον αδελφό μου και πήγαμε στον συμβολαιογράφο και το αγόρασα. Έτσι αφού έκανα γρήγορα την αγορά μπήκε η χαρά στο σπίτι μου αλλιώς αν αργούσα θα πήγαινε σε άλλο σπίτι. Οι παλιοί μας να είναι καλά που βγάλανε αυτή την συνήθεια, είπα μόνος μου. Ο πωλητής φεύγοντας μου είπε: Μιχάλη, πρόλαβες και το πήρες γιατί μετά που έφυγες ήρθανε άλλοι δυο και μου το ζητήσανε αλλά αφού είχα δώσει τον λόγο ου ήρθες και γρήγορα αλά και για το χατίρι του φίλου μου δεν έσπασα τη συμφωνία μας.
Παρόμοιο βίωμα είχε και ο επόμενος της παρέας κ. Ηλίας Δ. από το χωριό της ίδιας περιοχής και είπε: εγώ την κατοχή είχα τέσσερα παιδιά και είναι σήμερα όλα στη ζωή. Τα δύο πρώτα μείνανε στο χωριό να δουλεύουν στα χωράφια και στα πρόβατά μας για να δημιουργηθούν μελλοντικά. Το τρίτο πήγε στη χωροφυλακή και το τελευταίο ήτανε η κοπελιά μου. Ήθελα να μάθει γράμματα που το ήθελε και η ίδια για να φύγει από το χωριό. Όταν τελείωσε το δημοτικό πήγα στο Ρέθυμνο να της βρω ένα δωμάτιο για να μένει και να είναι καλή οικογένεια για να την προστατεύει επειδή εμείς δεν θα μπορούσαμε συχνά να πηγαίνουμε επειδή είναι μακριά και επειδή έχουμε πολλές δουλειές στο χωριό.
Βρήκα δωμάτιο στο Μακρύ στενό και μου ζήτησε ενοίκιο αν θυμάμαι καλά 40 δρχ. το μήνα. Εγώ τους είπα εντάξει, συμφωνώ και θα περάσω μέχρι το Σάββατο να πληρώσω τον πρώτο μήνα. Εγώ μετά γύριζα στην πόλη μήπως βρω φθηνότερο αλλά όλα ήτανε πιο ακριβά. Μετά μια άλλη μέρα γύρισα στο πρώτο να το νοικιάσω και να πληρώσω αλλά επειδή άργησα το είχε νοικιάσει και μετά εκεί κοντά βρήκα και νοίκιασα ένα άλλο με 50 δρχ. όμως τους είπα αν κάποιο μήνα δεν θα έχω λεφτά να σας πληρώσω να σας φέρω λάδι για το ενοίκιο και δέχθηκε. Μετά όταν τελείωσε την πήγα στο Ηράκλειο και έγινε δασκάλα και τώρα είναι συνταξιούχος και αυτή σήμερα με προσέχει που είμαι μόνος μου. Στο τέλος είπε: δεν την θυμόμουνα την συνήθεια που λέγανε παλιά να κάνω όπως το έκανες εσύ, Μιχάλη, και πλήρωσα περισσότερα.
Έφθασε η ώρα και για στον τρίτο της παρέας κ. Στέλιο Κ. που και αυτός ήτανε από την ίδια περιοχή και το επάγγελμά του ήτανε κτηνοτρόφος και είπε ένα από τα πολλά βιώματά του: επειδή η οικογένειά μας ήτανε μεγάλη τα 80 πρόβατα που είχαμε ήτανε λίγα και αποφασίσαμε με τον πατέρα μου να αγοράσουμε και άλλα 50. Επίσης και ο βοσκότοπός μας δεν έφθανε για όλα και ήτανε ανάγκη να νοικιάσουμε και άλλον. Πήγε ο πατέρας και τον βρήκε και τον συμφώνησε να δίνουμε 8 αρνιά το χρόνο ενοίκιο αλλά δεν του έκανε αμέσως συμφωνητικό να το υπογράψει. Αυτός επειδή μετά πήγε άλλος και του έδωσε δυο αρνιά περισσότερα τον νοίκιασε σε αυτόν. Όταν πήγε ο πατέρας μου με έτοιμο το συμφωνητικό μετά από 10 ημέρες του είπε: Στέλιο, επειδή άργησε να το φέρεις εγώ νόμιζα ότι βρήκες άλλο και εγώ το νοίκιασα. Έγινε λίγος καβγάς μεταξύ τους και έφυγε. Έτσι νοικιάσαμε και εμείς άλλο βοσκότοπο με 10 αρνιά το χρόνο και πρόσθεσα: ξέχασα να εφαρμόσω τη συνήθεια ενώ την ήξερα, καλά να πάθω.
Τέλος, τα παραπάνω παραδείγματα για τη συνήθεια που λέγανε τα παλιά χρόνια επιβεβαιώνουν τα οφέλη που προσφέρει εις τον άνθρωπο κατά το χρόνο της δημιουργίας του εφόσον την εκτελεί σε σύντομο χρόνο και χωρίς να αδιαφορεί. Οι περισσότεροι την λένε και ως παροιμία αλλά το ίδιο αποτέλεσμα έχουν. Σήμερα όμως δεν την εφαρμόζει κανείς. Μόνο απλά λέγεται ενώ όλοι γνωρίζουν το αποτέλεσμά της και οφείλουν να την εκτελούν.
