Το καταραμένο χωριό της Ισπανίας

Το Trasmoz είναι ένα μικρό γραφικό χωριουδάκι στην επαρχία της Σαραγόσα, στην Ισπανία, με πληθυσμό κατ’ εκτίμηση 63 κατοίκους. Είναι επίσης το μοναδικό ισπανικό χωριό (πιθανότατα είναι το μοναδικό χωριό παγκοσμίως) που έχει αφορίσει επίσημα η Καθολική Εκκλησία, αφορισμός που δεν ανακλήθηκε ποτέ και που μόνο ο ίδιος ο Πάπας μπορεί να ανακαλέσει!

Φωλιασμένο στους πρόποδες της χιονισμένης οροσειράς Moncayo, το Trasmoz έχει μακρά και σκοτεινή παράδοση. Θεωρείται πως είναι «βουτηγμένο» στη μαγεία! Θρύλοι και δοξασίες κάνουν λόγο για χωριό μάγων και μαγισσών, με τις ιστορίες αυτές να «καταγράφονται» και από τον ρομαντικό συγγραφέα Gustavo Adolfo Bécquer1. Στο Trasmoz όλοι οι κάτοικοι «ασχολούνται» με τη μαγεία και κάθε χρόνο, ένας πολίτης βραβεύεται με τη διάκριση «Bruja del Año» (Μάγισσα/μάγος της χρονιάς) ως αναγνώριση των υπηρεσιών του προς την κοινότητα. Μάλιστα, στην εξώπορτα του σπιτιού των βραβευθέντων τοποθετούνται, ως ένδειξη τιμής, λευκές επιγραφές.
Η ιστορία του Trasmoz ξεκινά τον 12ο αιώνα. Τότε θεμελιώθηκε η πόλη που ανήκε εναλλάξ στο Βασίλειο της Ναβάρρας και το Βασίλειο της Αραγονίας, μέχρι που ο βασιλιάς της Αραγονίας Jaime Ι, την κατέκτησε οριστικά το 1232. Το 1437 ο Alfonso V έθεσε την πόλη υπό την κυριαρχία του Don Lope Ximenez de Urrea, που ήταν ο πρώτος κόμης της Aranda. Μετά τον θάνατο του Lope, οι δύο γιοί του πολέμησαν για το Trasmoz και τελικά κέρδισε ο μικρότερος, ο Pedro Manuel Ximenez de Urrea. Όμως, κάποια στιγμή, είχε μια σφοδρή διαμάχη με το Aβαείο της γειτονικής Veruela, που λίγο έλειψε να καταλήξει σε εμφύλιο πόλεμο, σχετικά με το νερό άρδευσης. Η απάντηση από το Αββαείο εξαιρετικά σκληρή: οι ιερείς έριξαν σε ολόκληρη την πόλη μια βαριά κατάρα, και στη συνέχεια την αφόρισαν!
Το 1530 το κάστρο του Trasmoz εγκαταλείφθηκε. Το 1998 ο Manuel Jalón Corominas αγόρασε το κτίριο, το ανακαίνισε και δημιούργησε το “Foundation Castillo de Trasmoz”. Σήμερα στο κάστρο στεγάζεται το «Μουσείο Μαγείας» και υπεύθυνη του είναι η Lola Ruiz Diaz, κάτοικος του χωριού και… σύγχρονη μάγισσα. Με γκρίζα μαλλιά, πράσινα μάτια, κομψά ρούχα και ένα laptop –εικόνα εντελώς διαφορετική από αυτή που έχουμε συνηθίσει για τις «κλασικές» μάγισσες- εξηγεί στους επισκέπτες την ιστορία του τόπου. Η Ruiz δεν έχει κρυστάλλινη σφαίρα, ούτε μαύρα κεριά, ούτε κάρτες ταρώ. Εχει όμως γνώση του τόπου και είναι η πλέον αρμόδια να εξηγήσει την ιδιαιτερότητα του «καταραμένου» χωριού. Τα μόνα στοιχεία πάνω της που θα θύμιζαν ίσως «μάγισσα» είναι τα σκουλαρίκια της –κρεμαστές κουκουβάγιες με φτερά- και τα πολλά φυλαχτά στο λαιμό της.
«Ολόκληρο το έπος της μαγείας του Trasmoz ξεκινά από αυτό το κάστρο» εξηγεί. «Κατά τον 13ο αιώνα μέσα στο κάστρο σφυρηλατούσαν πλαστά νομίσματα. Και για να εμποδίσουν τους κατοίκους του χωριού να δουν τι ακριβώς συμβαίνει μέσα στο κάστρο, τί ήταν όλο αυτό το σφυροκόπημα και οι θόρυβοι που ακούγονταν, διέδιδαν ότι μάγισσες και μάγοι κροτάλιζαν αλυσίδες και σφυρηλατούσαν καζάνια για να βράζουν τα μαγικά τους φίλτρα τις νύχτες. Η φήμη έπιασε και το Trasmoz συνδέθηκε για πάντα με τη μαγεία».
Επιπλέον την εποχή εκείνη το Trasmoz ήταν μια ακμάζουσα κοινότητα, ένα ισχυρό φέουδο, γεμάτο ορυχεία σιδήρου και ασημιού, με τεράστια αποθέματα ξυλείας και νερού. Επίσης, ήταν περιοχή που δεν ανήκε στην κυριαρχία της καθολικής Εκκλησίας και με βασιλικό διάταγμα δεν υποχρεούνταν να πληρώνει τέλη και φόρους στο κοντινό μοναστήρι της Veruela, κάτι που –φυσικά- εξόργιζε την εκκλησία. Ετσι λοιπόν, όταν οι φήμες για το κάστρο του Trasmoz διαδίδονταν από στόμα σε στόμα, ο ηγούμενος της Veruela άδραξε την ευκαιρία και ζήτησε από τον αρχιεπίσκοπο της Tarazona, της μεγαλύτερης κοντινής πόλης, να αφορίσει ολόκληρο το χωριό. Αυτό σήμαινε πως δεν θα επιτρεπόταν στους κατοίκους του να εξομολογηθούν και να συμμετέχουν στα ιερά μυστήρια της Καθολικής εκκλησίας.
Η κοινότητα του Trasmoz, ένα μείγμα Εβραίων, Χριστιανών και Αράβων, καθόλου δεν πτοήθηκε από την «τιμωρία» και δεν μετανόησαν επίσημα, που θα ήταν και ο μόνος τρόπος να ανακληθεί ο αφορισμός. Οι διαμάχες με τη Veruela συνεχίστηκαν για πολλά χρόνια με αποκορύφωμα την απόφαση του μοναστηριού να εκτρέπει νερό από το χωριό και να το χρησιμοποιεί χωρίς να το πληρώνει. Τότε ο Perdo Manuel Ximenez de Urrea, άρχοντας του Trasmoz κήρυξε πόλεμο εναντίον της μονής. Όμως προτού ξεσπάσουν μάχες, ο βασιλιάς Φερδινάνδος ο ΙΙ ανέλαβε προσωπικά το ζήτημα και αποφάσισε ότι το Trasmoz είχε δίκιο. Η Εκκλησία δεν συγχώρεσε ποτέ αυτή την ήττα και –με τη ρητή άδεια του Πάπα Ιουλίου II, το 1511, έριξε κατάρα στο χωριό, ψάλλοντας τον ψαλμό 108 από το Βιβλίο των Ψαλμών, το ισχυρότερο εργαλείο της εκκλησίας όσον αφορά στις κατάρες (!) Η Εκκλησία μάλιστα ισχυρίστηκε ότι ο Pedro Manuel και ο λαός του Trasmoz είχαν τυφλωθεί ανεπανόρθωτα από τη μαγεία και πως εφόσον η κατάρα «εγκρίθηκε» από τον ίδιο τον Πάπα, μόνο ένας Πάπας έχει τη δύναμη να την άρει. Μέχρι σήμερα, κανείς εκπρόσωπος της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας ωστόσο δεν έχει ανακαλέσει την κατάρα.
Τα χρόνια που ακολούθησαν δεν ήταν εύκολα για το χωριό. Το κάστρο κάηκε ολοσχερώς το 1520 και παρέμεινε ερειπωμένο για αιώνες. Μετά την εκδίωξη των Εβραίων από την Ισπανία τον 15ο αιώνα, το Trasmoz παρήκμασε. Από τους περίπου 10.000 κατοίκους του, σήμερα το χωριό έχει μόλις 63 κατοίκους, εκ των οποίων μόνο οι μισοί είναι μόνιμοι κάτοικοι. Το Trasmoz δεν έχει πλέον καταστήματα, ούτε σχολείο, ενώ λειτουργεί μόνο ένα μπαρ. Πολλά σπίτια είναι ερειπωμένα και οι δρόμοι είναι συνήθως άδειοι.
Σήμερα το Κάστρο στεγάζει ένα μικρό Μουσείο Μαγείας, το οποίο διαθέτει μια συλλογή με σύνεργα μαύρης μαγείας, σκούπες, σταυρούς και καζάνια. Στην αυλή υπάρχει και ένα γλυπτό, που αναπαριστά την La Tia Casca, την τελευταία μάγισσα που σκότωσαν στο Trasmoz, το 1860. Η ιστορία λέει πως τότε είχε ξεσπάσει θανατηφόρα επιδημία για την οποία δεν υπήρχε εξήγηση, ούτε και βρέθηκε θεραπεία. Κατηγόρησαν λοιπόν τη La Tia Casca, επειδή θεωρήθηκε… παράξενη. Με συνοπτικές διαδικασίες, την άρπαξαν και την πέταξαν σε ένα βαθύ πηγάδι, πάνω από το οποίο βρίσκεται τώρα το άγαλμα.
Και μπορεί η La Tia Casca να ήταν η τελευταία μάγισσα που σκότωσαν στο Trasmoz, αλλά η παράδοση της μαγείας παραμένει ολοζώντανη στο «καταραμένο» ισπανικό χωριό. Κάθε Ιούνιο, λαμβάνει χώρα το φεστιβάλ «Feria de Brujeria» και στήνεται μια ολόκληρη αγορά που πουλά φίλτρα φτιαγμένα από θεραπευτικά και παραισθησιογόνα βότανα που φυτρώνουν γύρω από το βουνό Moncayo. Ακόμα, ηθοποιοί αναπαριστούν σκηνές, όπως τα βασανιστήρια υποτιθέμενων μαγισσών. Και ένας τυχερός βραβεύεται ως «Μάγισσα/ Μάγος της Χρονιάς».
Η υπεύθυνη του Μουσείου, Lola Ruiz Diaz είναι η πιο πρόσφατη «Μάγισσα της χρονιάς» και εξηγεί πως για να μπορέσει κάποιος να πάρει τον τίτλο πρέπει να έχει γνώση της βοτανοθεραπείας, αλλά και να συμμετέχει ενεργά στην προάσπιση και προώθηση της ιστορίας και της κουλτούρας του Trasmoz. «Το να είσαι μάγισσα σήμερα στο Trasmoz, είναι τιμή», αναφέρει χαρακτηριστικά.
Η Ruiz λέει πως μπορεί να μην ξέρει ξόρκια, αλλά φτιάχνει ένα ειδικό υγρό από φασκόμηλο και δεντρολίβανο, που αν το ρίξει κάποιος γύρω του διώχνει την κακή διάθεση και την ατυχία που μπορεί να έχει. Φυσικά, προσθέτει, θα πρέπει να πιστευεις στη μαγεία, αλλιώς το υγρό δεν λειτουργεί.
Καταραμένο ή όχι, άντρο μαγισσών ή ανυπότακτων της Εκκλησίας, το Trasmoz είναι αναμφισβήτητα ένας γοητευτικός προορισμός. Ισως επειδή αντιστέκεται ακόμα στην παντοκυριαρχία της ρωμαιοκαθολικής εκκλησίας. Ισως επειδή διατηρεί ένα ελεύθερο πνεύμα που ιντριγκάρει. Σε κάθε περίπτωση, αν ο δρόμος σας περνάει από τη Σαραγόσα, βάλστε το στη λίστα των χωριών που πρέπει επισκεφθείτε. Και αν φοβάστε τις μάγισσες και τους μάγους, τότε πάρτε λίγο αλάτι μαζί σας. Λένε πως βοηθάει!

1. Ο Gustavo Adolfo Bécquer (1836-1870) θεωρείται από τους σημαντικότερους ισπανούς λογοτέχνες και είναι ο πλέον πολυδιαβασμένος μετά τον Θερβάντες.

Για περισσότερες πληροφορίες δείτε και τα: www.bbc.com/travel/article/20160418-spains-cursed-village-of-witches https://en.wikipedia.org/wiki/Trasmoz