Με μια μεγάλη συναυλία στην κατάμεστη Αίθουσα Συνεδρίων, η ΚΕ του ΚΚΕ τίμησε τον Μάνο Χατζιδάκι το βράδυ του Σαββάτου.
Η συναυλία είχε τίτλο «Ο Μάνος Χατζιδάκις και τα χρόνια της θύελλας (1940 – 1950)», και εντάσσεται στο πλαίσιο του Επιστημονικού Συνεδρίου της ΚΕ του κόμματος με θέμα «”Η λογοτεχνία στα χρόνια της θύελλας 1940-1950″ – Για τη συνάντηση της νεοελληνικής λογοτεχνίας με το έπος της ΕΑΜικής Αντίστασης και του ΔΣΕ» το οποίο θα πραγματοποιηθεί το διήμερο 21-22 Δεκέμβρη, στον Περισσό.
Στη συναυλία παρευρέθηκε ο ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ Δημήτρης Κουτσούμπας, ο οποίος μετά τη συναυλία συναντήθηκε με τους συντελεστές της παράστασης και τους συνεχάρη θερμά. Παρευρέθηκε ακόμα η Αγαθή Δημητρούκα, σύντροφος του ποιητή Νίκου Γκάτσου.
Στην συναυλία αναδείχθηκε μια σχετικά άγνωστη πλευρά του έργου του Μάνου Χατζιδάκι: Η επίδραση που – κατά δική του ομολογία – άσκησαν σε όλη τη δημιουργική πορεία του τα συνταρακτικά γεγονότα της δεκαετίας 1940-1950, που τα έζησε από πολύ κοντά.
Ο Μάνος Χατζιδάκις συνέθεσε πλήθος έργα, στα χρόνια της θύελλας ή για τα χρόνια της θύελλας. Ένα μικρό κομμάτι τους παρουσίασαν μοναδικά οι ξεχωριστοί ερμηνευτές Βασίλης Γισδάκης, Μανώλης Μητσιάς, Νατάσσα Μποφίλιου και Μαρία Φαραντούρη, οι οποίοι συνέπραξαν με τη Sinfonietta Αθηνών υπό τη μουσική διεύθυνση του Γιώργου Αραβίδη σε ενορχηστρώσεις του Δημήτρη Ανδρονιάδη.
Όπως αναφέρθηκε στην έναρξη της εκδήλωσης: «Ο Μάνος Χατζιδάκις, σαν ευαίσθητος δημιουργός, δέχτηκε από νωρίς τα μηνύματα των καιρών. Εντάχθηκε στην ΕΠΟΝ και συμμετείχε στις μάχες του Δεκέμβρη, το 1944, από το δικό του, το μουσικό μετερίζι.
Τον βρίσκουμε στο “Παλλάς”, στο Παγκράτι, να παίζει πιάνο διευθύνοντας τη χορωδία της ΕΠΟΝ στο Χριστουγεννιάτικο Ορατόριο του, με τις φωνές των χορωδών να διακόπτονται από τους ήχους των πολυβόλων. Τον συναντάμε πάλι στην υποχώρηση του ΕΛΑΣ από την Αθήνα να ανεβαίνει τον Ελικώνα με προορισμό την Λαμία. Ένα παιδί που το λέγαν Μάνο και δεν έλεγε καλά το ρο κάθε βράδυ στις μουσικές βραδιές μετά τη εξουθένωση της ημέρας έβαζε στο στόμα του ένα χαρτονάκι και το σφύριγμά του ακουγόταν σαν βιολί. Μια μέρα έβαλε τις φωνές. Είχε ξεχάσει το ορατόριό του στην Αθήνα κι όλη η ομάδα συμφώνησε να γυρίσει πίσω για να το πάρει μαζί του πριν να γίνει προσάναμα για το τζάκι. Όταν επέστρεψε κανονικά πια στην Αθήνα συνεργάστηκε με το περιοδικό της ΕΠΟΝ, “Νέα Γενιά” γράφοντας ιστοριούλες, ποιηματάκια, και σπαζοκεφαλιές για τα “Αετόπουλα” που τα υπέγραφε ως Πέτρος Γρανίτης».
Το καλοκαίρι του ’44 έκανε και την πρώτη του εμφάνιση ως συνθέτης με τη μουσική για το θεατρικό έργο του Αλ. Σολωμού “Ο τελευταίος ασπροκόρακας”, σε σκηνοθεσία Κάρολου Κουν.
Την ίδια εποχή ιδρύθηκε και ο θίασος των Ενωμένων Καλλιτεχνών με εαμικούς ηθοποιούς: τον σπουδαίο Αιμίλιο Βεάκη και νεότερους ορισμένοι από τους οποίους έκαναν τα πρώτα τους βήματα, όπως η Ασπασία Παπαθανασίου, η Αλέκα Παϊζη, ο Τίτος Βανδής. Μαζί τους συνεργάζεται και ο Μ. Χατζιδάκις. Έγραψε μουσική για το “Θάψτε τους νεκρούς” του Ιρβιν Σόου και για “Το καλοκαίρι θα θερίσουμε” του Αλέξη Δαμιανού σε σκηνοθεσία Γιώργου Σεβαστίκογλου. Στο έργο αυτό ακούγεται για πρώτη φορά το τραγούδι που θα ανοίξει τη σημερινή συναυλία “Τα παιδιά κάτου στον κάμπο”, σε μουσική και στίχους του συνθέτη, αρκετά διαφορετικούς από τους γνωστούς στη μετέπειτα διασκευή του τραγουδιού. Η εκτέλεση του τραγουδιού γινόταν από μια μικρή χορωδία ΕΠΟΝιτών που διηύθυνε ο, επίσης εικοσάχρονος, Μίκης Θεοδωράκης. Στις κουίντες του Θεάτρου Βρετάνια έγινε η πρώτη τους συνύπαρξη και αναπτύχθηκε η φιλία τους που κράτησε όλα τα μετέπειτα χρόνια.
Παρότι μετά το 1946 ο Μάνος Χατζιδάκις αποστασιοποιήθηκε από το ΕΑΜ, εξακολούθησε σε όλη του τη ζωή να αντιμετωπίζει με συμπάθεια και να στηρίζει τους ανθρώπους που αγωνίζονται για έναν καλύτερο κόσμο.
Στα χρόνια της Κατοχής ο Μάνος Χατζιδάκις ήρθε σε επαφή με τους ποιητές της γενιάς του: τον Γκάτσο, τον Ελύτη, τον Σαχτούρη, τον Σικελιανό, τον Εγγονόπουλο. Ειδικά τον Γκάτσο τον θεωρούσε τον πιο σημαντικό άνθρωπο που γνώρισε στη ζωή του, μετά τη μητέρα του».
Στην εισαγωγή της συναυλίας παρουσιάστηκαν κάποια στοιχεία για τα τραγούδια που ακούστηκαν στη συνέχεια, αλλά και γενικότερα για τη δημιουργία του συνθέτη εκείνη την περίοδο. Οι συντελεστές της παράστασης ευχαρίστησαν τον Γιώργο Θεοφανόπουλο, γιο του Μάνου Χατζηδάκι ο οποίος έδωσε την άδεια να παρουσιαστεί το έργο του πατέρα του.
Ανάμεσα στα τραγούδια που ακούστηκαν ήταν ένα μικρό απόσπασμα από την ποιητική σύνθεση του Ν. Εγγονόπουλου «Μπολιβάρ», το “Ήταν του Μάη το πρόσωπο” από το ποίημα “Αμοργός” του Ν. Γκάτσου, το “Χάρτινο το φεγγαράκι” σε στίχους Ν. Γκάτσου, που το έγραψε το 1949 για την παράσταση του θεάτρου Τέχνης “Λεωφορείον ο Πόθος” του Τένεσι Γουίλιαμς και το “Ήρθε βοριάς ήρθε νοτιάς” που έγραψε το 1943 και ακούστηκε για πρώτη φορά το 1949 στην ταινία “Δύο κόσμοι”.
Ακούστηκε ακόμα το τραγούδι “Στο Λαύριο γίνεται χορός” σε στίχους Νίκου Γκάτσου, που κυκλοφόρησε το 1965 και απαγορεύτηκε από τη χούντα. Το τραγούδι αναφέρεται στο κτίριο Ευτέρπη, που στις δεκαετίες του 1950 και 1960 χρησιμοποιούταν για χορούς. Νωρίτερα όμως, στη διάρκεια του εμφυλίου ήταν στρατοδικείο που καταδικάζονταν αγωνιστές και στέλνονταν στη Μακρόνησο, στην οποία φαίνεται να παραπέμπουν οι στίχοι του Νίκου Γκάτσου.
Όπως ειπώθηκε, μια ιδανική συναυλία με έργα του Χατζιδάκι για την περίοδο θα περιελάμβανε πολλά τραγούδια ακόμα που δεν ακούστηκαν, καθώς «σεβόμενοι την επιθυμία του Μάνου Χατζιδάκι να μη διασπώνται οι κύκλοι των τραγουδιών του, περιοριστήκαμε στην επιλογή που θα ακούσετε στη συνέχεια, φιλοδοξώντας σε επόμενες συναυλίες μας να παρουσιάσουμε ολόκληρους κύκλους».
Στην πρωτοβουλία του ΚΚΕ να τιμήσει τον μεγάλο δημιουργό με την ξεχωριστή αυτή συναυλία αναφέρθηκαν οι συντελεστές της. «Ο Μάνος ήταν ελεύθερο πνεύμα και μπράβο στο ΚΚΕ που τον τιμά» σημείωσε ο Μ. Μητσιάς, ενώ η Νατάσσα Μποφίλιου πριν ερμηνεύσει το “Μεθυσμένο καράβι” ευχαρίστησε το ΚΚΕ για την πρόσκληση και τη διοργάνωση της συναυλίας. Όπως σημείωσε, άλλωστε «μας έχει συνηθίσει στο να τιμά τον πολιτισμό». Και πρόσθεσε ότι «σήμερα τιμάμε αυτόν τον κορυφαίο σύνθετη, ελεύθερο άνθρωπο Μάνο Χατζιδάκι» εκφράζοντας την χαρά της που μοιράστηκε τη σκηνή «με όλους αυτούς τους σημαντικούς ανθρώπους που μέσα απο τις φωνές τους αγάπησε και η ίδια τον Μάνο».
«Είναι τεράστια έκπληξη αυτή η συναυλία. Όσοι το άκουσαν και διάβασαν είπαν ευτυχώς που υπάρχει το ΚΚΕ», είπε από σκηνής η Μαρία Φαραντούρη προτού ερμηνεύσει το “Ήταν του Μάη πρόσωπο “, από την αριστουργηματική «Αμοργό», του Νίκου Γκάτσου. Όπως σημείωσε γράφτηκε το 1943, ο Χατζιδάκις το μελοποίησε αργότερα και πρωτοπαρουσιάστηκε το 2002 με ερμηνεύτρια την ίδια.
Από τις πιο συγκινητικές στιγμές εξάλλου ήταν όταν η Μαρία Φαραντούρη ερμήνευσε με τη Νατάσσα Μποφίλιου τα “Λουστράκια” που έγραψε ο Χατζιδάκις με τον Γκάτσο και ακούστηκε στην ταινία America America σχολιάζοντας τη σκληρή ζωή και τον αγώνα που έκαναν οι μετανάστες στην Αμερική, στις αρχές του 20ου αιώνα.
Μοναδική στιγμή ήταν όταν στο τέλος της συναυλίας όλοι οι συντελεστές επί σκηνής με την αίθουσα στο «πόδι» τραγούδησαν ξανά το «στο Λαύριο γίνεται χορός».
