Το κόµικ της Εύας Πουλοπούλου «Του νεκρού αδελφού» που εκδόθηκε τον Μάιο του 2024 από τις εκδόσεις Jemma Press καταφέρνει µε απροσδόκητο τρόπο να διασκευάσει το πασίγνωστο δηµοτικό τραγούδι σε µορφή εικονογραφηµένων καρέ και να αποδώσει µαζί µε τον αέρα της παράδοσης, του µύθου µια καινούργια αίσθηση και ανάγνωση του πασίγνωστου τραγουδιού.
Η εικονογράφος του κόµικ Εύα Πουλοπούλου
Η δηµιουργός Εύα Πουλοπούλου έχει σπουδάσει Αρχιτεκτονική αλλά και ψηφιακές τέχνες, έχει εργαστεί ως 2d, 3d animator, σχεδιάστρια και αρχιτέκτονας στην Αθήνα, στο Παρίσι, στη Νέα Υόρκη και στο Άµστερνταµ όπου ζει ως σήµερα. Για την ίδια η σχεδίαση του τραγουδιού σε µορφή κόµικ αποτέλεσε µια επιθυµία που ξεκίνησε χρόνια πριν, αφού το τραγούδι «στοίχειωνε τη µνήµη της» και ενδεχοµένως σχετίζεται και µε την εµπειρία της ξενιτιάς, όπως σηµειώνει στον πρόλογο του κόµικ. Για τη δηµιουργό «το κόµικ έχει ως µέσο την ειλικρίνεια και την αµεσότητα όπως και η λαϊκή ποίηση» για αυτό και το πάντρεµά τους µπορεί να µας δώσει µια νέα ανάγνωση.
Η πιο γνωστή παραλογή, το τραγούδι ‘‘Του νεκρού αδερφού’’
Τα δηµοτικά τραγούδια διακρίνονται στις παραλογές που αντλούν το υλικό τους από µύθους και δοξασίες, τα ιστορικά τραγούδια που εξιστορούν τις ιστορίες των ακριτών και των κλεφτών αλλά και εκείνα κοινωνικού περιεχοµένου, όπως τα νανουρίσµατα, τα κάλαντα, τα µοιρολόγια κ.α.
Στην κατηγορία των παραλογών εντάσσεται το δηµοτικού τραγούδι «Του νεκρού αδελφού», το οποίο εµφανίζεται σε περισσότερες από διακόσιες παραλλαγές στον ελλαδικό χώρο αλλά και σε βαλκανικές χώρες. Η Αρετή και ο Κωσταντής συναντώνται µε διαφορετικά ονόµατα σε βαλκανικές παραλλαγές: στην αλβανική η ∆οκίνα και ο Κωσταντής, στη σερβική είναι η Γέλιτσα και ο Γιοβάνι, στη ρουµανική η Βόικα και ο Κωσταντής σε όλες τις περιπτώσεις ο µύθος πανανθρώπινος. Επιρροές από τον µύθο της Περσεφόνης, την κόρη της ∆ήµητρας ή και βαλκανικούς µύθους για νεκραναστάσεις και βαµπίρ µπορεί κανείς να διακρίνει στο τραγούδι αυτό.
Το δηµοφιλέστερο από τα δηµοτικά τραγούδια, λαϊκό ποιήµα «Του νεκρού αδελφού» πραγµατεύεται το ζήτηµα της νεκρανάστασης, του όρκου και της κατάρας, εντάσσοντας δοξασίες για τους νεκροζώντανους και τη δύναµη της κατάρας και του ανακαλέµατος (η κατάρα που ανακαλεί τον όρκο µέχρι να εκπληρωθεί). Η «κόρη η µονάκριβη, η πολυαγαπηµένη», η Αρετή ζει υπό την προστασία των εννιά αδελφών της και της µητέρας της. Μονάχα ο αδελφός της Κωσταντής τη δίνει στους προξενητάδες που ζητούν το κορίτσι να το πάρουν στα ξένα για παντρειά. Όµως το δίσεχτο έτος, φέρνει θανατικό στα αδέλφια και η µητέρα µένει µόνη, ρίχνοντας κατάρες στη µνήµα του Κωσταντή και περιµένοντας τον όρκο του να εκπληρωθεί:
«Ανάθεµά σε Κωσταντή και µυριανάθεµά σε, όπου µου την εξόριζες την Αρετή στα ξένα!»
Το κόµικ «Του νεκρού αδελφού»… µια σύγχρονη ιστορία τρόµου
Η ιστορία «Του νεκρού αδελφού» µας εισάγει σε έναν οικείο κόσµο, σε ένα παραµύθι που ακούσαµε όταν ήµασταν µικρότεροι ή ακόµη τα παιδιά διδάσκονται στο σχολείο. Το κόµικ της Εύας Πουλουπούλου αξιοποιεί µια γνωστή παραλλαγή του τραγουδιού µε ιδιωµατισµούς, κατανοητούς από όλους- διατηρώντας τον δεκαπεντασύλλαβο στίχο και ρυθµό. Η ιστορία της Αρετής ή του Κωσταντή είναι µια ιστορία θρίλερ µε στοιχεία υπερφυσικά, η οποία αναδεικνύεται στην πιο τροµακτική εκδοχή της, στο κόµικ της Εύας Πουλοπούλου. Οι καθαρές και µοντέρνες γραµµές της εικονογράφησης, που µοιάζουν µε χαρακτικά αλλά και παλιούς πίνακες ζωγραφικής λαϊκής τέχνης (µε γυναίκες και άνδρες να θερίζουν, να κάνουν αγροτικές δουλειές), αποτυπώνουν σε αποχρώσεις σέπια, µαύρου και καφέ την ιστορία του Κωσταντή και της Αρετής αλλά και της µάνας και εν τέλει µια ιστορία που για τον καθένα φανερώνει και σηµατοδοτεί κάτι διαφορετικό. Η ανάγνωση του κόµικ δίνει την ευκαιρία στον αναγνώστη να επαναδιαπραγµατευτεί το δηµοτικό τραγούδι, να παρατηρήσει λαογραφικές λεπτοµέρειες που αντανακλούν µια παλιότερη εποχή, πολιτιστικά στοιχεία και λαϊκές δοξασίες. Ταυτόχρονα, να διαβάσει εκ νέου το δηµοτικό τραγούδι µέσα από τις εικόνες που εµπνεύστηκε η Εύα Πουλοπούλου, οι οποίες συγκινούν και τροµάζουν, ακόµη κι αν αποτυπώνουν διαλόγους που έχουν µείνει στη µνήµη µας µα παραµένουν παράξενα γοητευτικοί και απόκοσµοι:
«Για ιδές θάµα κι αντίθαµα που γίνεται στον κόσµο.
Τέτοια πανώρια λυγερή να σέρνει ο πεθαµένος!»
Ειδικά, αν, όπως σηµειώνει η δηµιουργός στον πρόλογο του κόµικ, ο αναγνώστης αναλογιστεί «τον συµβολικό χαρακτήρα της ιστορίας και τους λόγους που επιβίωσε ανά τους αιώνες εντός και εκτός ελληνικών συνόρων».
Η Εύα Πουλοπούλου θα διεξάγει στο πλαίσι του 8ου Chaniartoon – International Comic & Animation Festival, ένα εργαστήριο µε θέµα «Εικονογραφηση ποίησης σε µορφή κόµικς – Μια εξερεύνηση των εικόνων που κρύβονται πίσω από τις λέξεις» στις 23 Σεπτεµβρίου. Περισσότερες πληροφορίες στην ιστοσελίδα
γραμμοσκιάσεις… Zgur
