Στην όμορφη Φολέγανδρο,** μας έφερε ένα παραμύθι, μια ιστορία, ΤΟ ΛΕΜΟΝΟΣΠΙΤΟ, που γράφτηκε από την συνάδελφο νηπιαγωγό Δέσποινα Τζιάκη. Τα παραμύθια όλα τα μπορούν, αρκεί να αφεθείς στη μαγεία τους, είτε μικρός είσαι είτε μεγάλος.
Σε παίρνουν απ’ το χέρι και σε οδηγούν σε αλήθειες αναλλοίωτες στο πέρασμα του χρόνου, γίνονται αφορμή να σκεφτείς, να νιώσεις, να μάθεις και να συνειδητοποιήσεις πράγματα, τόσο σε σχέση με εσένα, όσο και σε σχέση με όσα σε περιβάλλουν. Τα παραμύθια μπορούν με το δικό τους τρόπο, με μια γλώσσα που φτάνει στην ψυχή μας, να πουν τα πάντα και για τα πάντα, έχοντας ταυτόχρονα τη δύναμη να διαφοροποιήσουν τον τρόπο που βλέπουμε και συμπεριφερόμαστε στην καθημερινότητα μας.
Η Δέσποινα δημιουργεί ένα πλαίσιο ή μάλλον ανακαλύπτει ένα τόπο που μέσα του ξετυλίγεται ρυθμικά η κόκκινη κλωστή της ιστορίας της, που τώρα είναι και δική μας. Διαλέγει το νησί σας, τη Φολέγανδρο, έναν τόπο μικρό μα βαθιά ελληνικό. Η ίδια θα μας εξηγήσει αργότερα…γι αυτή την επιλογή!
Η ιστορία εκτυλίσσεται χρονικά στις γιορτές των Χριστουγέννων, φέρνοντάς μας σε επαφή με τις συνήθειες των ημερών, τα ήθη και τα έθιμα του τόπου μας. Αυτό δεν σημαίνει πως είναι μόνο μια χριστουγεννιάτικη ιστορία, αφού εκτός των άλλων, μας συνδέει με ένα σύνολο αξιών, στάσεων και συμπεριφορών, που επηρεάζουν την προσωπική και τη γενικότερη ανάπτυξή μας σαν κοινωνία, κι αυτό είναι κάτι που δεν οριοθετείται στο χρόνο.
Μας φέρνει σε επαφή με αυτό που στην αλήθεια είμαστε, ενωμένοι και σε αλληλεξάρτηση με το όλο, το περιβάλλον, ανθρώπινο και φυσικό. Φωτίζει την ισορροπία ανάμεσα στο παίρνω και το δίνω, διαλύοντας κάθε διάθεση αρπακτικότητας, ασυνειδησίας και απληστίας.
Η λεμονιά, κυρίαρχη φιγούρα γύρω από την οποία κυλάει η ιστορία, σύμβολο ζωής, υγείας και θεραπείας, αναδύει την ανάγκη του ανθρώπου για επιβίωση, αναγνωρίζοντας, την αλληλεξάρτηση του από τους άλλους μα και από το περιβάλλον του. Ο ήρωάς μας φυτεύει μια λεμονιά, την φροντίζει, την προστατεύει από τον καιρό χτίζοντας γύρω της, το λεμονόσπιτο, την στολίζει γιορτινά, αφού τη θεωρεί κομμάτι αναπόσπαστο από εκείνον, αναγνωρίζοντας πόσο απαραίτητη του είναι.
Στην ιστορία μας συγκεκριμένα, ο παππούς, σύμβολο σοφίας, απεριόριστης εμπειρίας, φυτεύει για τον εγγονό του, για το μέλλον, μια λεμονιά, μαθαίνοντας στον μικρό Βασίλη, στη νέα γενιά, πώς να φροντίζει την ίδια τη ζωή και ό,τι αυτή του προσφέρει. Κουβαλάει τις πέτρες με υπομονή και χτίζει μαζί με το εγγόνι του το λεμονόσπιτο, κανοντάς το κοινωνό μιας παραδοσιακής τέχνης, της τέχνης της ξερολιθιάς, η οποία ανήκει στην άυλη πολιτιστική μας κληρονομιά. Η λεμονιά μεγαλώνει μαζί με το Βασίλη, διατηρώντας στο πέρασμα του χρόνου τη σχέση με τον παππού, ζωντανή και καθοριστική για το μέλλον του.
Η μορφή του παππού, οικεία σε όλους μας, ξυπνά έντονα συναισθήματα και όμορφες αναμνήσεις. Ο παππούς θεματοφύλακας των παραδόσεων του τόπου, μεταλαμπαδεύει στον εγγονό αξίες, που σαν πυξίδα θα τον βοηθήσουν στο ταξίδι της ζωής του να μη χαθεί από τις ρίζες, αξίες που θα τον κρατήσουν σταθερά καθώς θα μεγαλώνει, θα υπάρχει συνέχεια όταν ο παππούς φύγει για πάντα…
Ο μικρός Βασίλης μεγαλώνει πράγματι, μαζί με τη λεμονιά και φαίνεται πως κρατά μέσα του όλα όσα έμαθε από τον παππού, την αγάπη όχι μόνο για τη λεμονιά, μα και για όλη τη φύση. Όταν ο Βασίλης καλεί τον φίλο του τον Νικόλα να περάσουν μαζί τις διακοπές των γιορτών, τον ξεναγεί στις ομορφιές του νησιού, του μαθαίνει πολλά περιβαλλοντικά μυστικά που ξέρει, μοιάζει σα να είναι πρέσβης του περιβάλλοντος. Του εξηγεί για τα λεμονόσπιτα και το σκοπό που τα χτίζουν, του μαθαίνει τις τροφόβεργες που είναι ζωτικές για τα πουλιά το χειμώνα, βιώνουν μαζί όλα τα χριστουγεννιάτικα έθιμα και τελετουργικά, δυναμώνοντας ταυτόχρονα τη φιλία τους. Αυτά τα παιδιά, έτσι όπως συμπεριφέρονται στην ιστορία, είναι το μέλλον που κρατά στα χέρια του τη συνέχεια μιας υγειούς παράδοσης, μια κληρονομιά αειφορίας και σεβασμού των φυσικών πόρων. Είναι τα παιδιά που αντιλαμβάνονται την ενότητα των πάντων, τη σύνδεση με όλα τα πλάσματα της γης και την ανάγκη να τα φροντίσουμε, να τα διατηρήσουμε για να κυλάει η ζωή αρμονικά και ισορροπημένα. Οι ήρωες που δρουν στο παραμύθι της Δέσποινας, ο μικρός Βασίλης, ο παππούς, η μαμά, ο Νικόλας, ζυμωμένοι με το φως και τη λιτότητα που αναδύει ο τόπος τους, στέκονται με υπευθυνότητα απέναντι στη ζωή, είναι ενεργοί και δημιουργικοί, ξέρουν να αλληλεπιδρούν μεταξύ τους, να αλληλοϋποστηρίζονται, όπως η μια πέτρα στηρίζει την άλλη στo χτίσιμο της ξερολιθιάς. Αναπτύσσουν ουσιαστικές σχέσεις, βιώνουν τους ρόλους τους σε σχέση με το περιβάλλον τους, αποτελώντας υγιή πρότυπα για όποιον ταυτιστεί μαζί τους. Έχουν ταυτότητα ελληνική, τηρώντας τις παραδόσεις του τόπου, μα συνάμα έχουν ταυτότητα οικολογική και ευρύτερη οικουμενική, ξεπερνώντας τα όρια του νησιού τους.
Φαίνεται πως η Φολέγανδρος αγαπά τη λεμονιά, αγαπά και σέβεται τη ζωή και τον άνθρωπο, είναι φιλόξενη και ζωντανή, έτσι όπως τη φαντάστηκε η Δέσποινα, έτσι όπως και εμείς τη νιώθουμε. Στην ιστορία μας, τ’ αστέρια κατέβηκαν και κάθισαν στα κλαδιά της λεμονιάς, στολίζοντάς την για να είναι ακόμα πιο όμορφη τα Χριστούγεννα. Μακάρι τ’ αστέρια κάθε βράδυ να στολίζουν τα κλαδιά σ’ όλες της λεμονιές της Φολέγανδρου, στέλνοντας το φως τους κι ενώνοντάς το με όλες τις λεμονιές του κόσμου…
**Το παραμύθι της Δέσποινας Τζιάκη παρουσιάστηκε στο Δημοτικό Σχολείου της Χώρας, στις 10 Αυγούστου 2019. Την εκδήλωση διοργάνωσε ο Δήμος Φολεγάνδρου και οι Εκδόσεις Ραδάμανθυς. Μίλησαν οι: Μαρία Κατσικανδαράκη, Γιώργος Κοντορουχάς, Χρήστος Τσαντής και η Δέσποινα Τζιάκη, συγγραφέας του βιβλίου.
