Κυριακή της Ορθοδοξίας και σύμφωνα με την τοπική εκκλησιαστική παράδοση, θα εορταστεί με “Βυζαντινή μεγαλοπρέπεια” στη Μονή Οδηγήτριας Γωνιάς, μια από τις πιο σημαντικές της Κρήτης, που συνεχίζει τη λειτουργία της από τον 14ο αιώνα στη “γωνιά” της Κρήτης με το ακρωτήριο Σπάθα.
Μια παράδοση, που δεν είναι καθόλου άσχετη με τη μακρά λειτουργία της αρχικά στο μικρό συγκρότημα πάνω από το σημερινό, από το οποίο σώζεται το μικρό καθολικό με τις εξαιρετικές τοιχογραφίες του 14ου και 15ου αιώνα, που αποκαλύφθηκαν κάτω από αλλεπάλληλα στρώματα ασβέστη πριν από μερικά χρόνια από τους συντηρητές της Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων. Συνεχίστηκε στους επόμενους αιώνες, όταν η τέχνη της τοιχογραφίας στην Κρήτη εκτοπίστηκε από τη χρήση φορητών εικόνων, που δημιουργήθηκαν από τους μεγάλους Κρητικούς ζωγράφους (ένας από αυτούς ήταν στο ξεκίνημά του και ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος) με την συγκέντρωση ενός μεγάλου αριθμού από εικόνες. Τα πολύτιμα αυτά κειμήλια ακολουθούν την πορεία της Κρητικής Σχολής, η οποία σε δύσκολους για τους Έλληνες χρόνους “σήκωσε στους ώμους της” τη θρησκευτική τέχνη όχι μόνο στον ευρύτερο χώρο της Ορθοδοξίας, αλλά και της Δύσης. Οι εικόνες αυτές μαζί με άλλα εξίσου σημαντικά κειμήλια και μια πλούσια βιβλιοθήκη, παρουσιάζονται στο με άνετους χώρους Μουσείο, που οργανώθηκε με τη φροντίδα της Μονής και της Μητρόπολης Κισσάμου και Σελίνου τα τελευταία χρόνια και εγκαινιάστηκε τον Οκτώβριο 2018 από τον Οικουμενικό Πατριάρχη, καθώς και στο καθολικό, το οποίο διασώζει τον διάκοσμο του 17ου αιώνα.
Το Μουσείο της Μονής φιλοξενείται στους ισόγειους μεγάλους θολωτούς χώρους, που στέγαζαν τα αγροτικά εργαστήρια και αποθήκες για την αξιοποίηση της πλούσιας παραγωγής. Κτίστηκαν πρώτοι για να εξομαλύνουν το έντονα επικλινές έδαφος προς τα ανατολικά και να δημιουργήσουν ένα τεχνητό επίπεδο, πάνω στο οποίο αναπτύχθηκε το υπόλοιπο μοναστηριακό συγκρότημα. Οι εγκαταλειμμένοι χώροι αποκαταστάθηκαν υποδειγματικά και στη συνέχεια οργανώθηκε η έκθεση με Μουσειολογική μελέτη της αρχαιολόγου Χρυσάνθης Σημαντηράκη και την επίβλεψή μου. Στην πρώτη αίθουσα παρουσιάζεται σε μεγάλα “ταμπλό”, η εξέλιξη του μοναχισμού στην περιοχή της Σπάθας και η Ιστορία της Μονής Γωνιάς στους αιώνες της ύπαρξής της.
Στις επόμενες αίθουσες κυριαρχούν οι φορητές εικόνες με χρονολογική και τεχνοτροπική σειρά, που παρουσιάζουν την εξέλιξη της Κρητικής Ζωγραφικής, ιδιαίτερα στην περιοχή των Χανίων από τον 15ο αιώνα μέχρι τα μέσα του 19ου. Ανάμεσά τους, δυο έργα του Ανδρέα Ρίτζου, ενός από τους πιο διάσημους πρωτεργάτες, που διαμόρφωσαν την παράδοση της Κρητικής Σχολής. Ακολουθούν αρκετά έργα από Χανιώτες αγιογράφους του 17ου αιώνα, με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τις έντονες επιδράσεις από τη Φλαμανδική χαλκογραφία, όπως ο Κωνσταντίνος Παλαιοκαπάς, ο Ησαϊας ο μοναχός Νείλος, ο ιερομόναχος Παρθένιος-οι δυο τελευταίοι ήταν ίσως αδελφοί της Μονής-και άλλοι ανώνυμοι. Την καλή συνέχεια στον 18ο αιώνα εκπροσωπούν οι αγιογράφοι Γεώργιος Στάης από τα Κύθηρα, οι άγνωστοι από αλλού Δημήτριος Σγουρός, Κωνσταντίνος Παπαδόπουλος και άλλοι ανώνυμοι. Με λίγα λόγια στην έκθεση των εικόνων της Μονής Γωνιάς παρακολουθούμε την εξέλιξη της Κρητικής Σχολής από την αρχή μέχρι το τέλος.
Στις υπόλοιπες αίθουσες είναι εκτεθειμένα χειρόγραφα και σπάνιες εκδόσεις από τη Βιβλιοθήκη, πολύτιμα άμφια, ανάμεσα στα οποία αντιμήνσιο με την υπογραφή του Κρητικού Πατριάρχη Αλεξανδρείας Μελετίου Πηγά, έργα μεταλλοτεχνίας και ξυλογλυπτικής, όπως σταυροί ευλογίας, ευαγγέλια και άλλα ιερά σκεύη από τη μακροχρόνια λειτουργία της Μονής. Η εκλεκτή ποιότητα των έργων, κάνουν το Μουσείο αυτό ένα από τα πιο πλούσια στον εκκλησιαστικό χώρο στην Κρήτη.
Σε συνδυασμό με την επικρατούσα και εδώ Αναγεννησιακή Αρχιτεκτονική, τη σωστή αποκατάσταση του μνημείου τις τελευταίες δεκαετίες με την καλή συνεργασία της Μονής
και της Μητρόπολης Κισσάμου και Σελίνου με την αρμόδια Αρχαιολογική Υπηρεσία, δίνεται η δυνατότητα στον επισκέπτη να γνωρίσει μια σημαντική πτυχή του Πολιτισμού της Κρήτης στο χώρο της Εκκλησίας. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο προτείναμε πριν από δυο χρόνια τη δημιουργία ενός δικτύου, σε πρώτη φάση από τις Μονές της Αγίας Τριάδας των Τζαγκαρόλων, Αρκαδίου, Γωνιάς και Αγίας Αικατερίνης των Σιναϊτών Ηρακλείου, που συγκεντρώνουν αυτά τα χαρακτηριστικά και θα μπορούσαν να ενταχθούν ακόμη και στα δίκτυα της UNESCO. Ελπίζω η υπόθεση αυτή να έχει συνέχεια με τη συνεργασία της Εκκλησίας και της Περιφέρειας Κρήτης με το Υπουργείο Πολιτισμού, που το ξεκίνησαν από κοινού.
Κυριακή της Ορθοδοξίας στην ΟΑΚ
Η Κυριακή της Ορθοδοξίας, επίσημη εορτή της Ορθοδόξου Ακαδημίας Κρήτης (ΟΑΚ), θα εορτασθεί αύριο, Κυριακή 5 Μαρτίου 2023.
Μετά την αρχιερατική θεία λειτουργία στην Ιερά Πατριαρχική και Σταυροπηγιακή Μονή Οδηγητρίας Γωνιάς, προεξάρχοντος του μητροπολίτη Κισσάμου και Σελίνου Αμφιλοχίου και τη λιτάνευση των ιερών εικόνων, θα ακολουθήσει η καθιερωμένη εορταστική εκδήλωση του Ιδρύματος. Την επίσημη ομιλία της Εορτής θα πραγματοποιήσει ο Κωνσταντίνος Σπανουδάκης, καθηγητής της Αρχαίας Ελληνικής Φιλολογίας στο Τμήμα Φιλολογίας και αντιπρύτανης του Πανεπιστημίου Κρήτης, με θέμα: “Νόννος Πανοπολίτης: Ένας σκοτεινός Χριστιανός ποιητής του 5ου αιώνος μ.Χ.”.
Την εκδήλωση θα κλείσει ο πρόεδρος του Ιδρύματος, μητροπολίτης Κισσάμου και Σελίνου Αμφιλόχιος.
Η είσοδος είναι ελεύθερη και η παρουσία στην αίθουσα επιτρέπεται σύμφωνα με τα ισχύοντα υγειονομικά πρωτόκολλα και με τη χρήση μάσκας.
