Ο Δημήτρης Νοτόπουλος (1905-1967) ήταν Ελληνοαμερικανός καθηγητής κλασικής φιλολογίας στο Trinity College στο Hurtford, Connecticut. Ο Νοτόπουλος είχε κάνει ειδικές μελέτες στον Πλάτωνα και στην ομηρική ποίηση. Αμέσως μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο μελέτησε τις έρευνες του Milman Perry σχετικά με την προφορική ποίηση των Γιουγκοσλάβων, η οποία, σύμφωνα με τη θεωρία του, είχε καταγωγή από τα ομηρικά έπη. Ο Νοτόπουλος, επηρεασμένος από τον Perry, το 1949 παρουσίασε στο ετήσιο αμερικάνικο φιλολογικό συνέδριο μια εργασία για τη σχέση της ομηρικής ποίησης με τα γιουγκοσλάβικα επικά ποιήματα. Στη συνέχεια, γνώρισε το «Τραγούδι του Δασκαλογιάννη» και αποφάσισε να έρθει στην Ελλάδα για να ερευνήσει τη σχέση της νεοελληνικής μουσικής παράδοσης με την ομηρική. Από τον Σεπτέμβριο του 1952 ως τον Ιούνιο του 1953 επισκέφθηκε πολλά μέρη της Ελλάδας και της Κύπρου, ηχογραφώντας κυρίως γνωστούς μουσικούς και καταγράφοντας πληθώρα τραγουδιών, ηθών και εθίμων, λέξεις και εκφράσεις.
Αυτή η έρευνα είναι πολύ σημαντική, διότι έγινε κατά την περίοδο που η ελληνική κοινωνία ήταν κυρίως αγροτοκτηνοτροφική, οι παραδόσεις ζωντανές και δεν είχε ακόμα πραγματοποιηθεί η μεγάλη μετανάστευση των δεκαετιών 1950 και 1960 προς τη Γερμανία και την Αυστραλία. Ταυτόχρονα, μόλις τότε ξεκινούσε η αστυφιλία με προορισμό την Αθήνα και τα μεγάλα αστικά κέντρα γενικότερα. Όλα αυτά σημαίνουν ότι ο προφορικός πολιτισμός της υπαίθρου αποτελούσε ακόμα τον αιμοδότη του ελληνικού λαϊκού πολιτισμού, καθώς η αστικοποίηση, ο τουρισμός και η εμπορευματοποίηση τώρα μόλις ξεκινούσαν. Επίσης, οι ηχογραφήσεις του Νοτόπουλου έρχονται ουσιαστικά να συμπληρώσουν την εργασία του Ελβετού Εθνομουσικολόγου Samuel Baud Bovy στην Κρήτη, ο οποίος έκανε ηχογραφήσεις την ίδια περίοδο (1953-1954). Εδώ φαίνεται ότι ο Νοτόπουλος λειτούργησε ως λαογράφος, με πολλές ατέλειες στις καταγραφές του σε σχέση με τον ειδικό Ελβετό εθνομουσικολόγο, ο οποίος ηχογράφησε πολλούς άγνωστους μουσικούς, ενώ ταυτόχρονα κατέγραψε με ευρωπαϊκή σημειογραφία τη μουσική και τα τραγούδια.
Το αρχείο Νοτόπουλου περιλαμβάνει 165 κομμάτια, τα οποία αφορούν στη χανιώτικη μουσική και λαογραφική παράδοση, με συρτούς, πεντοζάλια, Ερωτόκριτο, ταμπαχανιώτικα (Σταφιδιανός σκοπός), ριζίτικα, νανουρίσματα και τραγούδια του γάμου. Αρκετοί άγνωστοι, αλλά κυρίως γνωστοί καλλιτέχνες συμμετέχουν στις ηχογραφήσεις, όπως ο Γιώργης Κουτσουρέλης (λαούτο), ο Θεοχάρης Τζινευράκης (τραγούδι), ο Γιώργος Καντέρης (λύρα), Μανώλης Κουρκουνάκης (λύρα), ο Μιχάλης Παπαδάκης ή «Πλακιανός» (λύρα), ο Σπύρος Ζουρίδης (ριζίτικο), ο Δημήτρης Σκορδίλης (ριζίτικο), ο Νικόλαος Μιλιάκης (ριζίτικο), κ.ά.
Πηγές
1. https://mpc.chs.harvard.edu/notopoulos-collection-1/, 22/6/2021.
2. B. Laourdas, «JAMES A. NOTOPOULOS», https://ojs.lib.uom.gr/index.php/BalkanStudies/article/viewFile/1054/1063, 18/6/2021.
