Κυριακή, 22 Δεκεμβρίου, 2024

Το μουσικό οδοιπορικό της Δόμνας Σαμίου στα Χανιά (1976-1977)

Μια μεγάλη μορφή της ελληνικής λαογραφίας ήταν η Μικρασιάτισσα Δόμνα Σαμίου (1928-2012), η οποία κατά το χρονικό διάστημα 1976-1977 έκανε μια σειρά εκπομπών για την τηλεόραση της ΕΡΤ στην Κρήτη. Η ονομασία της εκπομπής ήταν «Μουσικό Οδοιπορικό με τη Δόμνα Σαμίου» και τα γυρίσματα έγιναν και στους τέσσερεις νομούς του νησιού. Η αξία της εκπομπής είναι μεγάλη, καθώς όπως είναι γνωστό τη δεκαετία του 1970 η κοινωνία της Κρήτης άλλαξε ριζικά, λόγω του τουρισμού και της εμπορευματοποίησης. Η παραδοσιακή κρητική μουσική και ο χορός, όπως ήταν φυσικό, επηρεάστηκαν και μεταλλάχθηκαν, γι’ αυτό και η καταγραφές που έγιναν στην εκπομπή της Σαμίου είναι πολύτιμες.

Η εκπομπή «Οδοιπορικό στη Δυτική Κρήτη» (https://www.youtube.com/watch?v=NrZJMrsV4N8), και συγκεκριμένα για τα Χανιά, ξεκινά με ένα αυθεντικό ριζίτικο τόσο στην έκφραση όσο και στον τόπο, καθώς ο τραγουδιστής είναι βοσκός και το γύρισμα γίνεται στο βουνό κι όχι σε στούντιο ή σε κάποια σχολή. Τα ταμπαχανιώτικα (ή καλύτερο τα λαϊκά αστικά τραγούδια της Κρήτης) «Σταφιδιανός σκοπός» και «Όσο βαρούν τα σίδερα» με τον αείμνηστο Αποκορωνιώτη λυράρη Νίκο Κολιακουδάκη στο λαούτο και στο τραγούδι («Σταφιδιανός σκοπός») συγκινούν τον θεατή. Το δεύτερο τραγούδι ερμηνεύει με μοναδικό τρόπο η Δόμνα Σαμίου.

Η σούστα που ακολουθεί με τον Κολιακουδάκη στη λύρα μας υπενθυμίζει πόσο συχνά χορευόταν στο παρελθόν, ενώ σήμερα σχεδόν δεν ακούγεται στα γλέντια, καθώς κυριαρχούν ο συρτός, το πεντοζάλι, ο μαλεβιζιώτης και ο σιγανός. Επίσης, ο Νίκος Κολιακουδάκης διδάσκει το γιό του Δημήτρη παίζοντας ο ίδιος λαούτο και το παιδί λύρα, δηλαδή ο μαθητής από την αρχή μαθαίνει την παραδοσιακή ζυγιά οργάνων και τον τρόπο συντονισμού των οργανοπαικτών.

Η εκπομπή κάνει στάση στον Καμπανό Σελίνου και μια κρητική παρέα τραγουδά δυο ριζίτικα της τάβλας, «Εγώ θωρώ την τάβλα μας κι είναι καλά στρωμένη» και «Γ’ εις κυνηγός ανάτειλε». Η έκπληξη είναι ο χανιώτικος συρτός σε ένα καφενείο με λυράρη τον Ross Daily και τον Νίκο Κολιακουδάκη στο λαούτο. Οι χορευτές χορεύουν με μαντήλια κάνοντας σεμνά βήματα και έχοντας λεβέντικο παράστημα.

Αξιόλογη είναι η ερμηνεία από ηλικιωμένο Kρητικό του τραγουδιού του Δασκαλογιάννη, το οποίο αναφέρεται στην κρητική επανάσταση του 1770. Το τραγούδι δίνει τη θέση του σε ένα όμορφο πεντοζάλι κατά τη διάρκεια ενός γλεντιού σε ένα ορεινό χωριό, με τη συνοδεία λύρας και λαούτου. Από το οδοιπορικό στα ορεινά χωριά η εκπομπή μεταφέρεται στα Χανιά, στην οδό Κοράη, όπου η λυράρισα Ασπασία Παπαδάκη (ιδιοκτήτρια του περιπτέρου στην αρχή της οδού Κοραή) παίζει ένα σιγανό και ένα πεντοζάλι, τα οποία χορεύουν μαθήτριες από το Τεχνικό Λύκειο (παλιά Εμπορική Σχολή) στην αυλή του σχολείου τους. Η εκπομπή κλείνει με εικόνες ελαιοκομιδής, έχοντας ως μουσικό χαλί το τραγούδι του Λιάπη, το οποίο αναφέρεται στην Τουρκοκρατία.

Αναμφίβολα η εκπομπή έχει τις αδυναμίες της, όπως η απουσία του βιολιού και η έλλειψη αναφοράς στη μουσική παράδοση της Κισσάμου, καθώς εστιάζεται στην αποκορωνιώτικη και σφακιανή παράδοση. Επίσης, χορευτικά υπάρχει η μίξη σιγανού χορού και πεντοζάλι κατά τα πρότυπα των Ρεθυμνιωτών λυράρηδων της δεκαετίας του 1950. Όπως γνωρίζουμε, αυτή η εκτέλεση δεν είναι παραδοσιακή, καθώς πρόκειται για δυο διακριτές χορευτικές μελωδίες. Αυτό σημαίνει ότι ήδη υπάρχουν επιρροές από τα χοροδιδασκαλεία και τους μουσικούς, οι οποίοι ομογενοποιούν τη μουσικοχορευτική παράδοση.

 


Ακολουθήστε τα Χανιώτικα Νέα στο Google News στο Facebook και στο Twitter.

Δημοφιλή άρθρα

Αφήστε ένα σχόλιο

Please enter your comment!
Please enter your name here

Εντός εκτός και επί τα αυτά

Μικρές αγγελίες

aggelies

Βήμα στον αναγνώστη

Στείλτε μας φωτό και video ή κάντε μία καταγγελία

Συμπληρώστε τη φόρμα

Ειδήσεις

Χρήσιμα