Ένα χρόνο πριν το 2017, κατέγραφα στο ‘’Λεξικό του ΒΟΑΚ’’ τους βασικότερους όρους ώστε να μπορεί να παρακολουθεί κάθε ενδιαφερόμενος τις εξελίξεις σχετικά με το σημαντικότερο έργο υποδομής για την ασφάλεια των χρηστών και την ανάπτυξη στην Κρήτη ( http://www.haniotika-nea.gr/lexiko-vasikon-ennion-gia-ton-v-o-a-k-ke-tin-odiki-asfalia-stin-kriti/ )
Το Νέο Λεξικό του ΒΟΑΚ είναι πλέον αναγκαίο μετά τις τελευταίες εξαγγελίες του Υπουργού Υποδομών Χρήστου Σπίρτζη αλλά και για να δώσει νέα υπόσταση στην έννοια της υποσχεσιολογίας.
Το 2008 η πρόταση του ΤΕΕ ΤΑΚ και ΤΔΚ, θεσμικού συμβούλου του κράτους, σε ένα μεγαλοπρεπές συνέδριο, αποτέλεσε ένα σταθμό καθώς συγκεκριμενοποιήθηκε η ανάγκη της αναβάθμισης του ΒΟΑΚ σε τετράιχνο με ΛΕΑ και διάζωμα ενώ σχηματοποιήθηκαν τα επόμενα βήματα, με πρώτο αυτό της ανάγκης εκπόνησης της Μελέτης Στρατηγικού Σχεδιασμού.
Το ΕΣΠΑ 2007-2013 ήταν καθοριστικό για τις οδικές υποδομές σε όλη την Ευρώπη, όταν καθορίστηκαν οι Διάδρομοι του Διευρωπαϊκού Δικτύου Μεταφορών ΔΕΔ-Μ και στην χώρα μας ολοκληρώνονταν η ΕΓΝΑΤΙΑ ως δημόσιο έργων, όπου σήμερα επιβάλλονται διόδια, ενώ σχεδιάστηκαν και άρχισαν να υλοποιούνται οι μεγάλοι οδικοί άξονες της χώρας ως έργα παραχώρησης.
Το ΕΣΠΑ 2014 -2020 χρηματοδοτεί κατά προτεραιότητα έργα σταθερής τροχιάς και διαθέτει περιορισμένους πόρους για τα οδικά. Στην Ελλάδα η προτεραιότητα δόθηκε στο Πύργος- Πάτρα το οποίο δημοπρατήθηκε σε 8 υποέργα, χωρίς καν να έχει εγκεκριμένο φάκελο μεγάλου έργου, ενώ τέσσερα από αυτά κατακυρώθηκαν στην κατασκευαστική Τοξότης και αντιμετωπίζουν προβλήματα.
Τον Ιούλιο 2013 ιδρύεται ο ΟΑΚαε και τον Ιαν 2014 λειτουργεί σε πλήρη ανάπτυξη μετά την συγχώνευση ΟΑΔΥΚ και του ΟΑΝΑΚ και την μεταφορά έργων και αρμοδιοτήτων των ΕΥΔΕ ΒΟΑΚ και ΕΥΔΕ Αποσελέμη, με εξαιρετικά αποτελέσματα που δικαιώνουν την ύπαρξή του, επιταχύνοντας και ολοκληρώνοντας τα έργα του υπουργείου που λίμναζαν επί χρόνια.
Τον Νοε 2013 εξαγγέλθηκε η χρηματοδότηση με 1 εκ€ της Μελέτης Στρατηγικού Σχεδιασμού για τον ΒΟΑΚ από τον τότε ΓΓ Υποδομών με σκοπό την ενσωμάτωση όλων των αποσπασματικών μελετών.
Τον Νοε 2014 εξαγγέλθηκε από τον Υπουργό Υποδομών Μιχάλη Χρυσοχοίδη η κατασκευή του ΒΑΟΚ χωρίς διόδια, με χρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων και εξόφληση με ρήτρα διαθεσιμότητας και όχι ως έργο παραχώρησης. Η εργασίες θα ξεκινούσαν το πρώτο εξάμηνο του 2016.
Τον Ιαν 2015 τα ινία ως Υπουργός Υποδομών αναλαμβάνει ο Χρήστος Σπίρτζης και περνάει ένας χρόνος μέχρι την πρώτη ορατή ενασχόλησή του με τον ΒΟΑΚ.
Στις 14 Ιαν 2016 δηλώνει ότι ‘’η Κρήτη έχει ανάγκη και άλλων υποδομών όπως είναι ο ΝΟΑΚ, έλλειμμα υπάρχει σε υποδομές ύδρευσης, άρδευσης, αποχέτευσης υποδομών που βοηθούν στην παραγωγική ανασυγκρότηση της Κρήτης που θέλουμε να αποτελέσει και πρότυπο και της το χρωστάμε’’
Στις 29 Μαρτίου 2016 ο Υπουργός ανακοινώνει το ενδεχόμενο ένταξης του ΒΟΑΚ στο πακέτο Γιουνκέρ. Στις 31 Μαρτίου 2016 διαπιστώνεται ότι ο Βοακ δεν είναι στην λίστα των έργων που εντάσσονται τελικά.
Στις 11 Νοε 2016 ο Χρήστος Σπίρτζης εξαγγέλλει ότι άναψε το πράσινο φως από τη διυπουργική επιτροπή ‘για τον Συντονισμό της Κυβερνητικής Πολιτικής για την Ανάπτυξη και τις Επενδύσεις’, η οποία συνεδρίασε υπό την προεδρία του υπουργού Επικρατείας, Αλέκου Φλαμπουράρη. ‘’Εντός του πρώτου εξαμήνου του 2017 θα είμαστε έτοιμοι για την έναρξη της διαγωνιστικής διαδικασίας’’, ανέφερε ο κ. Σπίρτζης ‘’το έργο θα κατασκευαστεί με χρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων (ΕΤΕπ) και ταυτόχρονη συμμετοχή ιδιωτικών κεφαλαίων ενώ αρμόδιες υπηρεσίες της ΓΓ Υποδομών προωθούν ταχύτατα τη στρατηγική μελέτη’’.
Σύμφωνα με τον υπουργό, «οι εξαγγελίες χρόνων από τις προηγούμενες κυβερνήσεις, που βασίζονταν σε έωλους σχεδιασμούς του ΒΟΑΚ, ποτέ δεν είχαν προχωρήσει τη διαδικασία υλοποίησης του έργου, το οποίο σήμερα αναμένεται να προχωρήσει, να ολοκληρωθεί και να παραδοθεί στον λαό της Κρήτης, μέσω μίας υψηλών προδιαγραφών διαγωνιστικής διαδικασίας, με εγγυήσεις διαφάνειας και προστασίας του δημοσίου συμφέροντος».
Στις 21 Δεκ 2016 ο Πρωθυπουργός κ Αλέξης Τσίπρας ανέφερε, ότι ενημέρωσε τον περιφερειάρχη και τους φορείς για το θέμα του ΒΟΑΚ, τονίζοντας ότι το επόμενο διάστημα ‘’θα κινηθούμε γοργά βάζοντας ως στόχο να έχει ολοκληρωθεί η διαγωνιστική διαδικασία αν όχι μέσα στο 2017, στις αρχές του 2018’’.
Τον Ιούνιο 2017 εγκρίθηκε η προγραμματική σύμβαση του ΟΑΚαε με το Υπουργείο Υποδομών για τη Μελέτη Στρατηγικού Σχεδιασμού του ΒΟΑΚ, η οποία αφορά στο τμήμα από τη Σητεία μέχρι το Καστέλι Κισάμου, με προϊσταμένη αρχή τη Διεύθυνση Οδικών Υποδομών και Διευθύνουσα Υπηρεσία το ΔΣ του ΟΑΚαε. Η μελέτη χρηματοδοτείται με 4 εκ. ευρώ
Στις 14 Μαρτίου 2018 παρουσιάστηκε από τον ΟΑΚ αε και τον μελετητή η μελέτη της αρχικής τεχνικής λύσης αναβάθμισης του ΒΟΑΚ σε αυτοκινητόδρομο στο τμήμα Χανιά – Άγιος Νικόλαος στην ηγεσία της Περιφέρειας, Περιφερειάρχη, Αντιπεριφερειάρχες, Τεχνικές Υπηρεσίες, και τους επικεφαλής των παρατάξεων του Περιφερειακού Συμβουλίου.
Ο Περιφερειάρχης τόνισε ακόμα πως είναι αναγκαίο να προχωρήσει η μελέτη στρατηγικού σχεδιασμού.
Στις 30 Απρ 2018 ο Υπουργός Υποδομών Χρήστος Σπίρτζης σε συνέντευξη του εφ’ όλης της ύλης μίλησε για τα οδικά έργα, υπογραμμίζοντας για τον ΒΟΑΚ ότι η νέα χάραξη θα είναι διαφορετική. “Δεν θα γκρεμίσουμε τη μισή Κρήτη για το νέο ΒΟΑΚ” είπε χαρακτηριστικά. Ανακοίνωσε ότι τις επόμενες ημέρες, με νέα επίσκεψη του στην Κρήτη, θα καταθέσει τη μελέτη για τον Βόρειο Οδικό Άξονα’’.
Σήμερα Ιούνιος του 2018 ο απολογισμός – αποτίμηση των πεπραγμένων για τον ΒΟΑΚ είναι ότι: Δεν έχει ανατεθεί καν η μελέτη στρατηγικού σχεδιασμού. Δεν έχει ξεκινήσει κανενός είδους διαγωνιστική διαδικασία. Δεν υπάρχει καν χάραξη του ΒΟΑΚ, ούτε εκτίμηση περιβαλλοντικών επιπτώσεων, ούτε είναι γνωστή η έκταση των απαλλοτριώσεων και έχει καταστεί παρακινδυνευμένη ακόμα και η εκτίμηση του κόστους. Είναι βαλτωμένα όλα τα έργα επί του ΒΟΑΚ όπως Μουρνιές, Γέφυρα Φρουζή, ενώ ακόμα και ο μισοτελειωμένος ΝΟΑΚ δεν λέει να ολοκληρωθεί. Απεντάχτηκε το έργο Πάνορμος- Εξάντης και δεν επαναδημοπρατήθηκε ποτέ. Παραμένει σε εκκρεμότητα η αρμοδιότητα της συντήρησης του ΒΟΑΚ και ουσία ανύπαρκτη η χρηματοδότηση για την οδική ασφάλεια. Αποστεώνεται ο ΟΑΚαε με την ίδρυση της ΕΥΔΕ Κρήτης και Δωδεκανήσων και ψηφίζεται τροπολογία που του αφαιρεί την αρμοδιότητα για τον ΒΟΑΚ που πάει κάπου στο Υπουργείο Υποδομών. Επιχειρείται συστηματικά η απαξίωση του Οργανισμού τόσο από μέσα όσο και από πάνω. Δεν έχει ξεκινήσει κανένα μεγάλο έργο ύδρευσης άρδευσης η αποχέτευσης ούτε καν όσα είχαν έτοιμες μελέτες. Δεν έχει ολοκληρωθεί ούτε η σήραγγα Οροπεδίου Λασιθίου για την ενίσχυση του Αποσελέμη που θα μπορούσε να περιορίσει τις επιπτώσεις της λειψυδρίας στο Ηράκλειο την Χερσόνησο και τον Αγ Νικόλαο. Κινδυνεύουν καθημερινά με κατάρρευση λόγω ανύπαρκτης συντήρησης τα έργα του πρώην ΟΑΔΥΚ όπως έχει επισημάνει και το ΤΕΕΤΔΚ και δεν πραγματοποιείται καμία εργασία αποκατάστασης στο Φράγμα Βαλσαμιώτη το οποίο δεν έχει καν ολοκληρωθεί ως εργολαβία.
Την ίδια στιγμή εγκαινιάζονται και δίνονται σε χρήση σύγχρονοι αυτοκινητόδρομοι σε όλη την Ελλάδα.
Τον Ιούνιο 2018 ξανάναψε το πράσινο φως της Διυπουργικής για δύο διαγωνισμούς τον ΒΟΑΚ.
Το νέο Σενάριο αφορά στο Τμήμα του ΒΟΑΚ Χανιά- Αγ. Νικόλαος και δημιουργεί πραγματικά μια αφετηρία, αφού είναι το πλέον πραγματικό σενάριο από τα μέχρι σήμερα παρότι η μηδενική προετοιμασία δεν επιτρέπει κανένα ενθουσιασμό και μάλλον απομακρύνει παρά επιταχύνει τον τελικό στόχο, προσπαθώντας να καλύψει ταχυδακτυλουργικά τον χαμένο χρόνο. Περιλαμβάνει όπως φαίνεται απ όσα έχουν ανακοινωθεί: Α. μια Σύμβαση Παραχώρησης προφανώς σύμφωνα με τον Ν.4413/16 για το τμήμα Χανιά-Χερσόνησος, Β. ένα έργο ΣΔΙΤ πιθανότατα σύμφωνα με το άρθρο 29 ή 30 του Ν.4412/16 για το τμήμα Χερσόνησος- Νεάπολη και τέλος Γ. την μακρόσυρτη διαδικασία ένταξης στο ΕΠ ΥΠΕΜΕΡΑΑ εφόσον διατίθενται οι οικονομικοί πόροι, ως κλασικό Δημόσιο Έργο για το τμήμα Νεάπολη- Αγ Νικόλαος.
Τα τμήματα Χανιά-Κίσσαμος και Αγ Νικόλαος-Σητεία δεν περιλαμβάνονται στο σενάριο του Υπουργού Υποδομών για τον ΒΟΑΚ
‘’Γρόθος’’ στην τοπική διάλεκτο είναι ο αυνανιστής και κατά μία έννοια όποιος πιστεύει ότι μπορεί να κατασκευαστεί ΒΟΑΚ με τις ίδιες προδιαγραφές από την Κίσσαμο έως την Σητεία.
Οι Κάθετοι άξονες κατ’ αναλογία του ΝΟΑΚ δεν επιχειρείται καν να περιληφθούν στο διευρωπαϊκό οδικό δίκτυο της Κρήτης ώστε να μπορούν να χρηματοδοτηθούν από το ΕΣΠΑ αφού έχουν μείνει πίσω τόσα έργα.
Η Σύμβαση Παραχώρησης ΧΑΝΙΑ-ΧΕΡΣΟΝΗΣΟΣ από τον κόμβο Βαμβακόπουλο στα Χανιά μέχρι τον κόμβο Καστέλι στην Χερσόνησο, έχει διάρκεια 25 χρόνια με εκτιμώμενο κόστος 1,1 εκ €. Στην πρώτη φάση θα προηγηθεί η εκδήλωση ενδιαφέροντος των παραχωρησιούχων, στην δεύτερη φάση θα πραγματοποιηθεί ο διάλογος με το υπουργείο και θα ακολουθήσουν στην τρίτη φάση οι δεσμευτικές προσφορές.
Στην φάση της διαπραγμάτευσης θα προσδιοριστούν οι τεχνικές οι χρηματοοικονομικές και οι νομικές παράμετροι του έργου μέχρι την οριστικοποίηση του βασικού σχεδιασμού και της σύμβασης παραχώρησης. Πιο αναλυτικά το αντικείμενο της σύμβασης θα περιλαμβάνει: ι. την εκπόνηση του συνόλου των απαιτούμενων μελετών για τον κατασκευαστικό σχεδιασμό λαμβάνοντας υπόψη και τις ήδη υφιστάμενες, και τα θέματα περιβαλλοντικής αδειοδότησης, ιι. την κατασκευή του συνόλου των προβλεπόμενων εργασιών τόσο στις μελέτες τού κατασκευαστικού σχεδιασμού όσο και την εκτέλεση εργασιών συντήρησης και αναβάθμισης των ήδη κατασκευασμένων τμημάτων που θα ενταχθούν. ιιι. τη χρηματοδότηση του έργου, όσον αφορά στις χρηματοοικονομικές και δανειακές υποχρεώσεις και δεσμεύσεις του Παραχωρησιούχου, ιιιι. την ανάληψη της συντήρησης και λειτουργίας όπως αυτό θα προβλέπεται στον βασικό σχεδιασμό, ιιιιι. την εκμετάλλευσή του. Δίδεται δικαίωμα Προαίρεσης με την δυνατότητα για την κατασκευή 36χλμ επιπλέον που θα εξειδικευθεί περαιτέρω κατά τη Γ’ Φάση του διαγωνισμού.
Διόδια ανακοινώθηκε ότι θα πληρώνουν οι άλλοι χωρίς να έχει διευκρινιστεί ποιοι είναι οι άλλοι.
Τα Έργο ΣΔΙΤ ΧΕΡΣΟΝΗΣΟΣ-ΝΕΑΠΟΛΗ αφορά στην μελέτη, κατασκευή, χρηματοδότηση, λειτουργία και συντήρηση, με εκτίμηση κόστους 290εκ€ χωρίς ΦΠΑ. Η αποπληρωμή του τελικού ποσού θα γίνεται με σταθερές πληρωμές διαθεσιμότητας από το Ελληνικό Δημόσιο για χρονικό διάστημα 30 ετών (360 μήνες) δηλαδή 5 χρόνια περισσότερο από την σύμβαση παραχώρησης. Θα προηγηθεί η εκδήλωση ενδιαφέροντος και θα ακολουθήσει ο διάλογος και η υποβολή δεσμευτικών προσφορών. Ουσιαστικά αποτελεί την επί χρόνια εξαγγελία του Περιφερειάρχη Σταύρου Αρναουτάκη μόνο που συρρικνώθηκε 10 ή 15 φορές ανάλογα με το εκτιμώμενο μέγεθος του ΒΟΑΚ. Ο Ιδιωτικός Φορέας Σύμπραξης α. θα εκπονήσει το σύνολο των απαιτούμενων μελετών, για την κατασκευή του έργου λαμβάνοντας υπόψη τις υφιστάμενες για τον οριστικό σχεδιασμό και την περιβαλλοντική αδειοδότησή του. β) θα αναλάβει την κατασκευή του συνόλου των εργασιών, οι οποίες προβλέπονται στις μελέτες, καθώς και εργασίες συντήρησης και αναβάθμισης των κατασκευασμένων τμημάτων, που θα ενταχθούν στον οριστικό σχεδιασμό. γ) θα χρηματοδοτήσει το έργο, όπως θα προκύψει βάσει του οριστικού σχεδιασμού και δ) θα αναλάβει την συντήρηση – λειτουργία, όπως αυτό θα προβλέπεται στον οριστικό σχεδιασμό, για όλη τη διάρκεια της σύμπραξης. Δίδεται δικαίωμα Προαίρεσης για το έργο ΣΔΙΤ για τη συντήρηση και λειτουργία του τμήματος «Νεάπολη – Άγιος Νικόλαος», μετά την παράδοσή του προς λειτουργία, με αντάλλαγμα πληρωμές διαθεσιμότητας ή άλλες τμηματικές καταβολές κατά την περίοδο λειτουργίας που θα εξειδικευθούν περαιτέρω κατά τη Φάση Β’ του διαγωνισμού.
Νεάπολη – Αγ Νικόλαος 14 χλμ ως κλασικό Δημόσιο Έργο, το οποίο πρέπει να ενταχθεί στο ΕΠ ΥΠΕΜΕΡΑΑ ΕΣΠΑ 14-20, κάτι που δεν έχει γίνει ακόμα και αποδεικνύει την προχειρότητα της συνολικής λύσης. Σε κάθε περίπτωση αυτή η διαδικασία είναι χρονοβόρα και ο χρόνος ολοκλήρωσης απροσδιόριστος.
Χρονοδιάγραμμα παλιότερα σήμαινε τον πίνακα προθεσμιών της κάθε φάσης ενός έργου. Σήμερα δεν σημαίνει τίποτα.
Ολιστική αντιμετώπιση του ΒΟΑΚ σημαίνει σύμφωνα με τον Υπουργό να προχωρήσουν στον ΒΟΑΚ ασύνδετα μεταξύ τους μοντέλα παραγωγής έργων όπως Παραχώρηση, ΣΔΙΤ, κλασικό δημόσιο έργο μαζί με τα παρωχημένα και πεπαλαιωμένα που δεν θα έχουν καμία παρέμβαση.
Πακέτο Γιουνκέρ, VALUE ENGINEERING άγνωστες λέξεις
Η σημερινή προοπτική για τον ΒΟΑΚ καθορίζεται από την γενική διαπίστωση ότι έχει τοποθετηθεί το κάρο μπροστά από το άλογο που προϊδεάζει ότι δεν υπάρχει ελπίδα.
Εξαίρεση αποτελεί το έργο της παραχώρησης Χανιά-Χερσόνησος εφόσον ο ανάδοχος έχει ολοκληρώσει την μελέτη του έργου (αφού δεν το έχει κάνει το κράτος) και έχει επιπλέον διερευνήσει δημοσκοπικά την κοινή γνώμη για την επιβολή διοδίων (όπως πράγματι έχει γίνει). Σε αυτή την περίπτωση είναι πιθανή η υπογραφή σύμβασης ακόμα και το 2020 και η ολοκλήρωση του έργου στην επόμενη δεκαετία. Στα άλλα τμήματα του ΒΟΑΚ, το Δημόσιο έργο όπως τα τμήματα που έχουν εξαιρεθεί καλό θα είναι για να μην μπερδευόμαστε μέχρι την ολοκλήρωσή τους να ξεκινήσουμε να μετράμε σε ολυμπιάδες.
* Ο Λευτέρης Κοπάσης είναι Ηλεκτρολόγος Μηχανικός MSc, Πρόεδρος της Αντιπροσωπείας του ΤΕΕΤΔΚ, Πρώην Πρόεδρος ΤΕΕΤΔΚ
