Το Νόμπελ της Λογοτεχνίας

Στην παρουσίαση του βιβλίου του Γιώργου Στασινάκη που είναι αφιερωμένο στον “Ζορμπά”, η οποία έγινε στο Πνευματικό Κέντρο Χανίων στις 11 Οκτωβρίου, είχα την ευκαιρία και την τιμή να τονίσω ότι ενώ ο κόσμος υποφέρει πολύ σε παγκόσμια κλίμακα από τις μεγάλες κοινωνικές και οικονομικές ανισότητες και τις άλλες πληγές της εποχής μας, δίνει μεγάλη σημασία στις πολιτιστικές εκδηλώσεις.
Mπορούμε να πούμε ότι αυτό συμβαίνει ιδιαίτερα στο νομό μας και στην πόλη μας στα Χανιά.
Επίσης επρόσθεσα ως αξιοσημείωτο γεγονός ότι από όλα τα απονεμόμενα βραβεία Νόμπελ το μεγαλύτερο ενδιαφέρον του κοινού και των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης αποσπά το Νόμπελ Λογοτεχνίας. Όλα αυτά ετόνισα είναι παρήγορα και ενθαρυντικά φαινόμενα.
Το φετεινό Νόμπελ Λογοτεχνίας απονεμήθηκε στον Βρετανό συγγραφέα ιαπωνικής καταγωγής Καζούο Ισιγκούρο. Δύο θέματα έθιξε ο νέος νομπελίστας στην πρώτη του συνέντευξη, όπως δημοσιεύθηκε στις 14-15 Οκτωβρίου 2017 στο “Βιβλιοδρόμιο” της εφημερίδας “ΤΑ ΝΕΑ”.
Το πρώτο θέμα που έθιξε ο Καζούο Ισιγκούρο, όπως το είπε ήταν: “Θεωρώ ευτύχημα ότι τα media και ο τύπος παίρνουν το Νόμπελ στα σοβαρά. Θα ήμουν ιδιαίτερα ανήσυχος την ημέρα που ένα Νόμπελ Λογοτεχνίας θα περνούσε απαρατήρητο και δεν θα ενδιέφερε τα ΜΜΕ. Αυτό θα σήμαινε ότι φριχτά πράγματα θα έχουν συμβεί στον κόσμο”, κατέληξε.
Το άλλο θέμα που έθιξε είναι, όπως το ανέλυσε: “πάντοτε τραβούσε το ενδιαφέρον μου ο τρόπος που ζούμε μέσα σε κόσμους μικρούς και μεγάλους ταυτόχρονα. Έχουμε ένα κομμάτι προσωπικού χώρου, όπου θέλουμε να βρούμε αγάπη και εκπλήρωση των πόθων μας. Συνυπάρχει όμως αυτός ο κόσμος διαδραστικά με έναν άλλο κόσμο, στον οποίο επικρατούν οι πολιτικές και τα δυστοπικά σύμπαντα.” Όλη αυτή η φιλοσοφία αναδυκνείεται στα έργα του “Τα απομεινάρια μιας μέρας”, “Μη με αφήσεις ποτέ”, “Η χλωμή θέα των λόφων”, και άλλα.
Κατά τη γνώμη μου όχι μόνο ζούμε σε δύο κόσμους, όπως είπε ο Ισιγκούρου αλλά η ίδια η ζωή μας έχει δύο όψεις. Η μία είναι ο εαυτός μας που κάνει αγώνα επιβίωσης και σε αυτόν τον αγώνα έχει σύμμαχο και πρωταγωνιστή την επιστήμη. Η άλλη όμως όψη είναι ο εαυτός μας που ανήκει στην Ποίηση, τη Λογοτεχνία και την Ιστορία. Στην ουσία έχουμε δύο εαυτούς θα μπορούσαμε να πούμε.
Αυτό σημαίνει ότι έχουμε μεγάλη επιθυμία, ότι έχουμε ψυχική ανάγκη τα σημαντικά γεγονότα στη ζωή μας, τα ατομικά και τα συλλογικά, έστω επιγραμματικά, να περιγράφονται, να συζητιούνται, να αναλύονται και εν τέλει να καταγράφονται. Επίσης θέλουμε να αποκαλύπτεται η κοινωνία και τα πρόσωπα των πρωταγωνιστών, που βρίσκονται πίσω από αυτά τα γεγονότα. Όλα τα παραπάνω γίνονται βέβαια με την Ποίηση, τη Λογοτεχνία και την Ιστορία. Όπως λέει ο Γερμανός φιλόσοφος Horkeimer δεν πρέπει να μένουμε μόνο στα πραγματικά γεγονότα. Η κοινωνία πρέπει να έχει χρόνο να θυμάται και να συλλογάται. Πολλοί επιτυχημένοι συγγραφείς αποκαλύπτουν κομμάτια της κοινωνίας των αρχών του 20ου αιώνα, για να σταματήσουμε στους δύο τελευταίους αιώνες, όπως π.χ. ο Μαρσέλ Προυστ αποκάλυψε πολλά μέρη της κοινωνίας του Α΄Παγκοσμίου Πολέμου, ιδιαίτερα με το μυθιστόρημά του “Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο”. Ο Πατρίκ Μοντιανό με τις ελληνικές ρίζες, με τα έργα του και τα σενάριά του αποκαλύπτει κομμάτια της κοινωνίας του Β΄Παγκοσμίου Πολέμου, της συνέχειας δηλαδή της πολύπλοκης και πολύπαθης κοινωνίας του 20ου αιώνα. Αυτές τις αναλύσεις και τις αποκαλύψεις τις κάνουν, εννοείται και πολλοί άλλοι σημαντικοί συγγραφείς.
Έτσι οι σπουδαίοι λογοτέχνες, συγγραφείς, πεζογράφοι και ποιητές φτάνουν πλέον να ασχολούνται με την περιγραφή και την αποκάλυψη της κοινωνίας των αρχών του 21ου αιώνα. Αυτή η σύγχρονη κοινωνία δεν έχουμε ακόμα καταλάβει από που έρχεται, ποιες δυνάμεις την κατευθύνουν και πως φτάνει στις μέρες μας.
Ποίηση, Λογοτεχνία και Ιστορία θα αλληλοσυμπληρωθούν για αυτή την αναγκαία αποκάλυψη και στο τέλος η Ιστορία θα ξεκαθαρίσει και θα καταγράψει τα γεγονότα της σύγχρονης εποχής με τη σχετική αντικειμενικότητα. Μπορεί όμως η κίνηση να είναι και αντίστροφη, δηλαδή η Λογοτεχνία να συμπληρώσει τη δική της μυθοπλασία με την Ιστορία. Όλα αυτά δεν αναιρούν τους διακριτούς ρόλους της Λογοτεχνίας, της Ποίησης και της Ιστορίας.
Όμως η ανθρώπινη ζωή, το φωτεινό αυτό διάλειμμα ανάμεσα σε δυο αβύσσους, όπως μας λέει ο Καζαντζάκης, θα χαρακτηρίζεται πάντοτε από αντιφάσεις και μεγάλες ηθικές αντινομίες.
Απόδειξη τα σπουδαία αυτά βραβεία Νόμπελ για τη Λογοτεχνία, την Ειρήνη και τις Επιστήμες, που δεν θα υπήρχαν εάν ένας άνθρωπος, ένας επιστήμονας, ο Νόμπελ, δεν είχε εφεύρει τη δυναμίτιδα, με όλες τις καταστροφικές συνέπειες που έχει αυτή η εφεύρεση!