Οπροχθιάλλης ήμουνε παωμένος στη Χώρα και τόμου εκατεβήκαμενε απού το αυτοκίνητο εκάτσαμενε στο ντουκιάνι του ΚΤΕΛ για να πιούμενε καφέ. Κοντά μας εκάθεντονε μια κοπελουτσιά κι εφόριενε μια φούστα πολλά κοντή. Κάθε λίγο και λιγάκι την ετράβανε ίσια κάτω, γιατ’ εντρέπεντονε να βγορίζουνε οι μεραί τζη. Ένας γέρος απού εβρέθηκενε κοντά, την επρόσεξενε και τσ’ είπενε: “Πανί θέλει η φούστα κοπελιά, πανί θέλει, δε θέλει τράβηγμα”.
Εγώ απού εθώρουνε κι εγροίκουνε, εθυμήθηκα ένα άλλο περιστατικό για το ντύσιμο τω γυναικώ σε παλαιότερους καιρούς.
Πρίχου να γενεί ο πόλεμος, στη δεκαετία του 1930, εβγαίναμενε μια μπατούλια, άντρες, γυναίκες, παιδιά απού τη Γιαλιά και επερνούσαμενε απού τ’ Ασφενδιώτικο φαράγγι για να πάμενε στ’ Αγόρι. Οι γι άντρες εβγαίναμε για τ’ αμπέλια, μα ήτανε και ο καιρός απού εχαζιρεύουντανε για τα μιτάτα ντωνε. Οι γυναίκες εβγαίνανε για να βρούνε χόρτα μα και μερικές ‘θελά φυτέψουνε κοκκάρι και άλλα κηπικά. Όντεν ήμεστανε στο φαράγγι επαρατήρησενε η γρε Αντώναινα ένα γκοπελουδάκι απού ήτονε τολμηρά ντυμένο για την εποχή αυτή.
– Ούλοι οι διαόλοι με ζώνουνε εκειά απού θωρώ το ντύσιμο απού κάνετε εσείς οι καινούριες. Φαρμοστά είνιαι τα φουστάνια σας και απ’ όξω φαίνεται το κορμί σας όπως είναι. Εκοντύνατε τη φούστα σας και βγορίζει η μισή σας γάμπα, αφήνετε κάτω απού το λαιμό σας και λίγο θέλει να φαίνουνται οι ρίζες τω βυζιώ σας, εκοντύνετε τσι μανίκες σας και εγδύσετε τα μπράτσα σας. Μα ώσε πού θα πάει αυτό ντο πράμα; Οι γυναίκες πρέπει να ντύνουνται αθρωπινά. Οι γι άντρες σας εξανοίγουνε λαίμαργα και νάχα μπορούνε, θελά σας εφάνε με τα μάθχια, μα όμως δε σας επαινούνε, μα σας εσωρεύουνε για το ντύσιμό σας αυτό, όσο κι αν των αρέσει να ξανοίγουνε την εγδυμιά σας.
ΓΛΩΣΣΑΡΙ
Χώρα = Πρωτεύουσα νομού (Χανιά, Ρέθυμνο)
Οπροχθιάλλης = Πριν από κάποιες μέρες
Βγορίζει = Φαίνεται
Το λοιπός = Λοιπόν
Ντουκιάνι = Καφενείο (τούρκικα)
Θωρώ = Βλέπω
Πρίχου = Προτού
Ουλιά = Μικρή δόση
Ετότεσιδά = Τότε
Πολεμώ = Προσπαθώ
Κατέω, κατέχω = Ξέρω
Οι γι άντρες = για να αποφευχθεί η χασμωδία επειδή η πρώτη λέξη τελειώνει σε φωνήεν και η δεύτερη αρχίζει από φωνήεν βάζομε ένα “γι”.
Κοπελουτσιά = Κοπέλα
Βολά = Φορά
Αγόρι = Θερινό χωριό (Αόρι)
Γιαλιά = χειμερινό χωριό
Ξανοίγω, θωρώ = Βλέπω
Αμπέθχια = Στήθια
Τόμου = Μόλις
Χαντώ = νομίζω
Νάχαν = Εάν
Εκεδά = Εκεί. Στη δική μας διάλεκτο προσθέτουμε το μόριο “δα” σε κάποια επιρρήματα.
Πατούλια = Ομάδα
Χαζιρεύω = Ετοιμάζω
Μιτάτο = Θερινό τυροκομείο στο βουνό
Όντε = Όταν
Θελά πάω = Θα πήγαινα
Πολύ η Όμορφη ντοπιολαλιά μας
– Πώς να μη χαιρόμαστε με τις πανέμορφες και συχνές ηθικοπλαστικές παρεμβάσεις – συνεργασίες του ευλογημένου και καταξιωμένου συνανθρώπου μας κ. Κανάκη Γερωνυμάκη και την απίστευτα όμορφη και πλήρη Κρητική διάλεκτο – ντοπιολαλιά: θαρρείς, ένα απλησίαστο “ΚΑΣΤΡΟ” Μνήμης και Ιστορίας ο Κανάκης Γερωνυμάκης, που “βγορίζει” απ’ όλη την Κρήτη και τον κόσμο ολάκερο και στις κάννες των κανονιών του φωλιάζουν πια και τερετίζουν τα πουλιά της Ειρήνης, της Αγάπης και της Ελευθερίας. Κι ένας κάτασπρος γλάρος περνά ξυστά, σαν αστραπή, απ’ τ’ απάτητο “ΚΑΣΤΡΟ” του Κανάκη Γερωνυμάκη, και σπαθίζει με άπιαστη λευκή γραμμή τον γαλανό ουρανό, πάνω απ’ τις βουνοκορφές των “ΛΕΥΚΩΝ ΟΡΕΩΝ”!! Φιλικά και με πολλή εκτίμηση και σεβασμό στο αληθινό κι ελεύθερο ανθρώπινο πρόσωπο του κ. Κανάκη Γερωνυμάκη και πάντα με υγεία να συνεχίζει τη δημιουργική – πνευματική του ενασχόληση. Με ιδιαίτερη συγκίνηση Γιώργος Καραγεωργίου, συντ/χος νομικός, κοινωνιολόγος, οικονομολόγος ΧΑΝΙΑ [Από την “Ερατεινή Ημαθία” του Ηρόδοτου, ορμώμενος]