Tο όνομα του πατρός

Με αφορμή τη συμπλήρωση πέντε χρόνων από την απώλεια του πατέρα μου και έχοντας αναλύσει τη σχέση μου μαζί του μέσα από ψυχοθεραπευτική διαδικασία, ένιωσα την ανάγκη να διατυπώσω και να κοινωνήσω την έννοια και τη σημασία της πατρικής οντότητας.
Στην σχέση που αναπτύσσεται μεταξύ μητέρας και παιδιού, η οποία στηρίζεται στην μητρική αγάπη, φροντίδα, και κατά τους πρώτους μήνες στην αποκλειστικότητα, η πατρική φιγούρα ως έννοια παίζει καθοριστικό ρόλο. Το βρέφος απαιτεί την αμέριστη προσοχή της μητέρας, την αφοσίωσή της, προκειμένου να καλύψει τις ανάγκες του. Μια μητέρα που περνώντας οι μήνες συνεχίζει να καλύπτει μόνο τις ανάγκες του βρέφους και αποκλείει από τον εαυτό της την κάλυψη των δικών της αναγκών και επιθυμιών, αφήνει το βρέφος σε ένα αίσθημα παντοδυναμίας και μοναδικότητας. Το αίσθημα αυτό είναι φυσιολογικό και κατανοητό στα πρώτα στάδια της ζωής του βρέφους, αν συνεχίσει όμως να υφίσταται στην μετέπειτα ανάπτυξή του ως υποκειμένου, δημιουργεί τις προϋποθέσεις για ανισορροπίες στην ενήλικη ζωή του. Κι εδώ η έννοια του πατέρα παίζει καθοριστικό ρόλο, γιατί κάνει την τομή σε αυτήν τη δυαδική σχέση, οδηγώντας έτσι το δυαδικό σχήμα σε τριαδικό. Το τριαδικό αυτό σχήμα είναι βασική προϋπόθεση για να οδηγηθεί  το παιδί στην ψυχική υγεία.
Ο πατέρας παίζει σημαντικό ρόλο όχι μόνο ως ένα άλλο πρόσωπο που  φροντίζει  το βρέφος, αλλά κυρίως ως  ο τρίτος, ο Άλλος που η μητέρα επιθυμεί. Το βρέφος και αργότερα το νήπιο αρχίζει να αναγνωρίζει ότι υπάρχει και κάποιος άλλος σημαντικός για την μητέρα του, ένας Άλλος που η μητέρα θέλει και επιθυμεί εκτός από το ίδιο. Κι εδώ αναδεικνύεται η σημαντικότητα του ρόλου του.  Ένας πατέρας που διεκδικεί τη σχέση του με τη γυναίκα του και το παιδί του, ένας πατέρας που νοιάζεται για τη γυναίκα του και αναγνωρίζει τις επιθυμίες της, κατανοώντας ταυτόχρονα τον μητρικό της ρόλο, είναι εκείνος που υπερασπίζεται την οντότητά του.
Η φυσική παρουσία του πατέρα δεν εγγράφεται απαραίτητα και ως πραγματική παρουσία στο ασυνείδητο του παιδιού. Ένας πατέρας μπορεί να είναι φυσικά απών αλλά να έχει εγγραφεί στο ασυνείδητο του παιδιού σαν να είναι παρών. Η σχέση της μητέρας με τον πατέρα και το πώς η μητέρα αντιλαμβάνεται την έννοια της πατρότητας – ανεξάρτητα από την ύπαρξη φυσικής παρουσίας – παίζουν σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της ψυχικής υγείας του παιδιού. Υπάρχουν πατεράδες που για χρόνια δεν έβλεπαν τα παιδιά τους – μετανάστες, ναυτικοί – και όμως  ήταν παρόντες μέσω του λόγου της μητέρας: “Θα το κάνεις αυτό, γιατί έτσι λέει ο πατέρας σου”, “Μην φωνάζεις, θα το πω στον πατέρα σου”. Και έτσι το παιδί  φαντάζεται ποιος είναι αυτός ο άλλος που δεν του επιτρέπει να φωνάζει στην μητέρα του, ποιός είναι αυτός ο Άλλος που είναι σημαντικός, που ο λόγος του είναι “νόμος”,  που η μητέρα του  βάζει την επιθυμία της γι’ αυτόν  πάνω από τη δική του. Και έτσι βγαίνει από τη θέση του μοναδικού, αντιλαμβάνεται ότι υπάρχει και κάποιος άλλος. Είναι αυτός ο Άλλος που αν είναι αγόρι θα θέλει να του μοιάσει, αν είναι κορίτσι θα θέλει να βρει κάποιον σαν αυτόν. Γιατί οι ταυτίσεις αρχίζουν από μικρή ηλικία. “Καλός” πατέρας, επομένως – πάντα εντός εισαγωγικών, γιατί ποτέ δεν υπάρχει απολυτότητα – είναι ο πατέρας που παίζει αποφασιστικό ρόλο στο μεγάλωμα και στη διαπαιδαγώγηση του παιδιού του επιθυμώντας τη γυναίκα του και, κόβοντας τη δυαδική σχέση, οδηγεί έτσι το παιδί στο τριαδικό σχήμα: Μητέρα -Πατέρας- Παιδί.
Οδηγίες για τέλειες οικογένειες δεν υπάρχουν και δεν υπάρχουν τέλειες οικογένειες. Μητέρες που είναι χαρούμενες, δημιουργικές  και  αντλούν απόλαυση και ευχαρίστηση από τη δουλειά τους, από τις κοινωνικές τους συναναστροφές και από άλλα ενδιαφέροντα εκτός από τα παιδιά τους, οδηγούν το παιδί προς την ψυχική υγεία. Πατεράδες που αγαπάνε τα παιδιά τους προασπίζοντας το ρόλο τους και την έννοια του Άλλου οδηγούν το παιδί προς την ψυχική υγεία. Κλείνοντας νιώθω την ανάγκη να πω ευχαριστώ στον πατέρα μου, γιατί υπερασπίστηκε τον ρόλο του στην οικογένειά μας και έκανε τη μητέρα μου χαρούμενη και γελαστή.