Εξι συγγραφείς θυμούνται τα βιβλία που τους “σημάδεψαν”
Η πένα τους – ηλεκτρονική πια ή μη – χαρίζει συγκινήσεις σε παιδιά, ενίοτε και σε μεγάλους. Με τη φαντασία τους πλάθουν εικόνες και νοερά ταξίδια.
Μιλάνε για τα καθημερινά αλλά και τα σπουδαία, τα σημαντικά. Κάνουν τους μικρούς αναγνώστες τους να γελάσουν, να κλάψουν, να αναρωτηθούν. Οι συγγραφείς της παιδικής-εφηβικής λογοτεχνίας έχουν τον τρόπο τους να “μιλάνε” στις ψυχές. Όμως, μήπως κι οι ίδιοι όταν ήταν παιδιά δεν είχαν “σημαδευτεί” από κάποιο βιβλίο και τις περιπέτειες του ήρωα ή της ηρωίδας του; Για χάρη των “Διαδρομών”, έξι συγγραφείς γυρίζουν πίσω τον χρόνο, θυμούνται παιδικά βιβλία που “έγραψαν” μέσα στην παιδική ψυχή τους ανεξίτηλα και μοιράζονται μαζί μας τη συγκίνηση που ένιωσαν τότε.
“Όταν ο ήλιος”
Ακόμα νοσταλγώ τα παιδικά μου καλοκαίρια στο πατρικό του πατέρα μου στον Γαλατά, στα Χανιά. Τότε που ο Γαλατάς ήταν χωριό και που για εμάς, τα παιδιά της πόλης, ήταν μια ατέλειωτη περιπέτεια γεμάτη ανεμελιά και χαρά. Εκεί στα καλοκαίρια της ανεμελιάς, τα καυτά μεσημέρια μας κρατούσε συντροφιά η παιδική λογοτεχνία. Είχαμε την τύχη να ζούμε κάθε ιστορία, κάθε ανάγνωσμα ανάμεσα στα τραγούδια των τζιτζικιών και των μοσχομυριστών βασιλικών. Τότε είναι που ανακάλυψα το “Όταν ο ήλιος” της πολυγραφότατης Ζωρζ Σαρρή. Δεν άργησα να δεθώ με τη μικρή Ζωή, την ηρωίδα, η οποία ενώ μεγαλώνει μέσα στην κατοχική Αθήνα, σε συνθήκες πείνας και τυραννίας δεν χάνει ποτέ την αισιοδοξία της. Ερωτεύεται, παλεύει, ωριμάζει, κλαίει και γελάει. Ο κόσμος της σκληρός, παράξενος με τη σκιά του πολέμου να χαρακτηρίζει κάθε της στιγμή. Όμως η έφηβη Ζωή, μας μαθαίνει να παλεύουμε μέσα στο σκοτάδι με δύναμη, τόλμη, θάρρος και αγάπη για την ελευθερία. Εκείνο το καλοκαίρι η Ζωή έγινε η καλύτερή μου φίλη. Τη διάβασα ξανά και ξανά, ταυτίστηκα μαζί της και συγκινήθηκα με κάθε της μήνυμα. Άρπαξα την ελπίδα που μου έδωσε και ένιωσα κομμάτι του αφηγήματός της. Από τότε κρατώ βαθιά μέσα μου μια φράση… “Να εμπιστεύεσαι τον άνθρωπο. Ο άνθρωπος είσαι εσύ !”
Μάρω Θεοδωράκη
“Με οικογένεια”
Είναι καλοκαίρι, έχει ζέστη και είναι μεσημέρι. Ξαπλωμένη στο κρεβάτι, ανοίγω το βιβλίο “Με οικογένεια” του Εκτόρ Μαλό, που μόλις έχω δεχτεί ως δώρο από μια αγαπημένη μου θεία. Η ιστορία της φτωχής Περρίνας με συγκίνησε βαθιά και με συγκλόνισε. Μπορεί στην πραγματικότητα ένα δωδεκάχρονο κορίτσι να περάσει ό,τι πέρασε η μικρή ηρωίδα του βιβλίου μου; Η αλήθεια είναι ότι δεν θυμάμαι με λεπτομέρειες ολόκληρη την ιστορία. Θυμάμαι όμως τα συναισθήματα που μου προκάλεσε. Λύπη, θυμό, αγωνία, ανακούφιση και χαρά. Το ένα συναίσθημα να διαδέχεται το άλλο κι εγώ να μην μπορώ να αφήσω το βιβλίο απ’ τα χέρια μου. Αλλά και σκέψεις και ερωτηματικά για την αληθινή ζωή εκεί έξω. Γιατί αυτό κάνουν τα καλά βιβλία. Σε προκαλούν να σκεφτείς. Σε βάζουν στη θέση του ήρωα για να ζήσεις μαζί του όσα εκείνος ζει, σε ταξιδεύουν σε μακρινές χώρες και σε άλλες εποχές και σου κρατούν συντροφιά. Το βιβλίο “Με οικογένεια” είναι ένα βιβλίο κλασικό που πιστεύω πάντα θα συγκινεί και θα προβληματίζει τα παιδιά. Κι είναι ένα βιβλίο που προσωπικά αγάπησα πολύ. Και επειδή πραγματικά με αφορμή αυτές τις αράδες το νοστάλγησα, λέω να το διαβάσω ξανά, για να αποκαλύψω τι συναισθήματα θα μου προκαλέσει η ανάγνωσή του σήμερα, ούσα ενήλικη πια.
Δώρα Ανδρεαδάκη
“Ένα παιδί μετράει τ’ άστρα”
Ανατρέχοντας στην παιδική του ηλικία κάθε άνθρωπος βρίσκει αναμνήσεις που τον κρατάνε γερά για να αντιμετωπίσει τις δυσκολίες που θα του φέρει η ενήλικη ζωή. Μία καλή παιδική ηλικία λοιπόν αποτελεί ένα καλό εχέγγυο, ώστε να μπορέσει ο ενήλικας να σταθεί γερά στα πόδια του ανεξάρτητα από τις “ριπές του ανέμου”. Κομμάτι αυτής της περιόδου της ζωής των ανθρώπων συχνά αποτελούν τα βιβλία. Αν το οικογενειακό και σχολικό περιβάλλον έχει φέρει το παιδί σε επαφή με τον κόσμο του βιβλίου, τότε του έχει δώσει συνάμα την ευκαιρία να ζήσει πολλαπλές ζωές σε εξομοίωση, μέσα από τον κόσμο, τις ιστορίες, τους ήρωες, και τα νοήματα του κάθε βιβλίου.
Για καλή μου τύχη είχα την ευλογία να ενθαρρύνουν τη φιλαναγνωσία στη ζωή μου τόσο οι γονείς μου, το ευρύτερο οικογενειακό και κοινωνικό μου περιβάλλον, όσο και το σχολικό μου περιβάλλον, δηλαδή οι δασκάλοι/-ες μου. Συνεπώς, για να καταλήξω να γράφω κι εγώ βιβλία για παιδιά, κάτι που ξεκίνησε ως διακαής μου στόχος ήδη από την ηλικία εκείνη, σημαίνει ότι όλη αυτή η βιβλιοφιλική περιρρέουσα ατμόσφαιρα με επηρέασε καθοριστικά.
Πολλά βιβλία μπορώ να θυμηθώ από εκείνη την περίοδο. Είχα ξεκινήσει στις αρχές του Δημοτικού να διαβάζω μικρά παραμύθια και κατέληξα στην πρώτη Γυμνασίου να διαβάζω Καζαντζάκη. Θα μιλήσω για ένα ενδιάμεσο σε αυτή την περίοδο βιβλίο, που το διάβασα στην πέμπτη Δημοτικού, το “Ένα παιδί μετράει τ’ άστρα” του Μενέλαου Λουντέμη. Οι κοινωνικές αντιθέσεις, που συνεπάγονται κοινωνικές αδικίες, ρατσισμό, περιθωριοποίηση, έλλειψη ευκαιριών αλλά και αποκλεισμό από τις ευκαιρίες με συγκλόνισαν, όπως και ο τρυφερός εφηβικός έρωτας του Μέλιου προς την Αγράμπελη. Κλασικό πλέον βιβλίο στις βιβλιοθήκες μας, αξίζει να το προτείνουμε στα παιδιά μας. Αλήθεια ποιος από τη γενιά μας δεν το έχει διαβάσει και φυσικά απολαύσει;
Αργυρώ Μουντάκη
“Οι Άθλιοι”
Πήγαινα στην Τετάρτη Δημοτικού όταν είδα τους “Αθλίους”. Εκείνη την υπέροχη ασπρόμαυρη ταινία, με τον Ζαν Γκαμπέν στον ρόλο του Γιάννη Αγιάννη. Θυμάμαι πως έκλαψα με λυγμούς για τα πάθια του. Πως ένιωσα να κακίζω με όλη μου την ψυχή τον Ιαβέρη. Για πολύ καιρό, η ταινία τριβέλιζε το νου μου, στοίχειωνε τα όνειρά μου. Για πολύ καιρό, αναρωτιόμουν αν όλα αυτά που είδα, ήταν αληθινά…
Στην πρώτη Γυμνασίου έμαθα πως οι “Άθλιοι” ήταν βιβλίο (!) που έγραψε ο Ουγκώ. Μας μίλησε για τον συγγραφέα και το έργο του η καθηγήτρια Γαλλικών. Μας διάβασε μάλιστα, στα γαλλικά παρακαλώ, μια παράγραφο από τους “Misérables”! Και μας παρότρυνε να το βρούμε και να το διαβάσουμε! Εκείνη την εποχή ελάχιστες από τις συμμαθήτριές μου είχαν βιβλιοθήκη στα σπίτια τους. Δεν είχα κανένα εξωσχολικό βιβλίο, αλλά είχα γευτεί την ομορφιά της λογοτεχνίας μέσα από τα βιβλία που δανειζόμουν από εκείνες.
Και ναι, μου δάνεισαν και τους “Αθλίους”! Και χώθηκα με λαχτάρα στις σελίδες του! Και με συνεπήρε η πλοκή του, η περιγραφή των χαρακτήρων του, η καθαρόαιμη λογοτεχνική, ποιητική γραφή του. Κι ας ήταν σε μετάφραση και διασκευή για παιδιά! Να ήταν έτσι όλα τα βιβλία που κυκλοφορούν…
Πολλές φορές ξαναγυρίζω στους “Αθλίους”. Και με γοητεύουν ακόμα. Γιατί περιγράφουν την αέναη πάλη του καλού με το κακό. Την αγωνία του ανθρώπου να βγει από το σκοτάδι στο φως, από την ασχήμια στην ομορφιά, από το ψέμα στην αλήθεια, από την αδικία στο δίκιο, από τον θάνατο στη ζωή, από την Κόλαση στον Παράδεισο! Γιατί… όπως το ευαγγέλιο ευαγγελίζονται την αγάπη!
Ευδοκία Σκορδαλά – Κακατσάκη
“Η Καλύβα του Μπάρμπα Θωμά”
Στα γενέθλια μου και ενώ βρισκόμουν ακόμα στο δημοτικό, μια αγαπημένη μου θεία επέλεξε ως δώρο γενεθλίων μου το βιβλίο “Η καλύβα του Μπάρμπα Θωμά”. Έχουν περάσει πάνω από 30 χρόνια και ακόμα με θυμάμαι στις καλοκαιρινές αυτές διακοπές, να κουλουριάζομαι το μεσημέρι στο ντιβάνι στο σπίτι της γιαγιάς στο χωριό και να χάνομαι στις σελίδες του βιβλίου αυτού.
Αυτό είναι δουλεία; Ζουν άνθρωποι έτσι; Δηλαδή κάποιος άνθρωπος πουλάει κάποιον άλλον; Δηλαδή κάποιος άνθρωπος ανήκει σε κάποιον άλλον; Δεν έχουν όλοι την ελευθερία που έχω εγώ; Μας έχει μιλήσει η δασκάλα για τη δουλεία μα εγώ τώρα το νιώθω τι είναι. Ω Μπάρμπα – Θωμά τρέχα να γλυτώσεις. Κάνε γρήγορα. Σε πούλησαν. Ω, μα σε παρακαλώ. Κλαίω για σένα. Πόσο στεναχωριέμαι.
Με θυμάμαι να αντιλαμβάνομαι πως υπάρχουν άνθρωποι οι οποίοι ζουν σε διαφορετικές συνθήκες, πως δεν έχουμε όλοι το ίδιο χρώμα στο δέρμα, πως δεν έχουμε όλοι ελευθερία, πως υπάρχουν μέρη πολύ μακριά από το χωριό της γιαγιάς και πως κάποιων η καθημερινότητα δεν έχει καμία σχέση με τη δική μου. Με θυμάμαι να αντιλαμβάνομαι την αγάπη και την καλοσύνη μέσα από τις πράξεις των ηρώων αλλά και την κακία και την ανισότητα. Με θυμάμαι να λέω πολλές φορές «Μα πώς γίνεται αυτό;» «Μα πώς μπορούν να το κάνουν αυτό;». Όταν τελείωσα το βιβλίο ήμουν σχεδόν σοκαρισμένη. Το πρώτο πράγμα που σκέφτηκα όταν καταλάγιασε το συνονθύλευμα συναισθημάτων που μου προκάλεσε ήταν: «Δηλαδή κάποιος το σκέφτηκε και το έγραψε όλο αυτό; Ουάου». Ακριβώς εκείνη τη στιγμή έψαξα να βρω στο βιβλίο το όνομα του. Ήταν η στιγμή που αντιλήφθηκα την έννοια της λέξης συγγραφέας.
Μαρίνα Πλούμπη
“Η παράξενη διαθήκη”
Αν μου ζητούσε κάποιος να περιγράψω τα είδη βιβλίων που μου αρέσουν, παρόλο που θα δυσκολευόμουν γιατί η γκάμα είναι μεγάλη, θα απαντούσα ότι η πλειοψηφία τους είναι βιβλία που περιλαμβάνουν περιπέτεια, αγωνία, εξωφρενικούς χαρακτήρες, μεγάλες ανατροπές και κάποιου είδους ρίσκο ή τζόγο.
Νομίζω πως για όλα αυτά φταίει ο Ιούλιος Βερν. Όταν ήμουν μικρός, διάβαζα πολλά βιβλία που μου άρεσαν, αλλά κανένα δεν με είχε συνεπάρει τόσο ώστε να μην μπορώ να το αφήσω από τα χέρια μου. Κανένα, μέχρι να πέσει στα χέρια μου “Η παράξενη διαθήκη” του Ιουλίου Βερν (στα αγγλικά ο τίτλος του βιβλίου είναι “Η διαθήκη ενός εκκεντρικού”).
Νομίζω πως κατάπια το βιβλίο μέσα σε μια μέρα. Περιπέτεια, αγωνία, εξωφρενικοί χαρακτήρες, μια τεράστια ανατροπή που δεν την περιμένει με τίποτα ο αναγνώστης και πολύς-πολύς-πολύς τζόγος. Όλα εξαρτώνται από το τι θα ρίξει το ζάρι.
Ο Βερν έγραψε το βιβλίο στα εβδομήντα του, θέλοντας να διασκεδάσει τον εαυτό του, και όπως έχω ανακαλύψει κι εγώ, τα βιβλία που απολαμβάνουν περισσότερο οι αναγνώστες (δραματικά ή κωμικά) είναι εκείνα όπου ο συγγραφέας έχει απολαύσει περισσότερο τη συγγραφή τους.
Θα πρότεινα σε όλους – μικρούς και μεγάλους – να αγοράσουν την “Παράξενη Διαθήκη”. Θα έχουν ένα βιβλίο για να συζητούν και να προτείνουν ανεπιφύλακτα στους φίλους τους.
Πολυχρόνης Κουτσάκης
