Στη χώρα µας σήµερα δεν υπάρχει µία πολιτική δύναµη που να εκφράζει τον παραδοσιακό χώρο του Κέντρου, όπως παλαιότερα. Οι περισσότερες πολιτικές δυνάµεις διακηρύσσουν ότι τον καλύπτουν µε την πολιτική που ακολουθούν. Γνωρίζουν ότι σηµαντικό ποσοστό του εκλογικού σώµατος κινείται σ’ αυτόν τον πολιτικό χώρο και επιδιώκουν να αποκτήσουν κοµµατικά οφέλη. ∆έχονται ότι οι εκλογικές αναµετρήσεις κρίνονται σ’ αυτόν τον χώρο και ότι αυτό το εκλογικό ποσοστό δεν βρίσκεται στον συµβολικό χώρο ∆εξιά – Αριστερά. Είναι γεγονός ότι µεταδικτατορικά το κοµµατικό σύστηµα έχει διαφοροποιηθεί.
Ο παραµερισµός όλων των µη εκλεγοµένων θεσµικών εξουσιών, αλλά και η νοµιµοποίηση όλων των ιδεολογιών συνέβαλαν στη διαµόρφωση ενός νέου κοµµατικού συστήµατος.
∆ηµιουργήθηκαν νέα βιώµατα που επηρέασαν την πολιτική συµπεριφορά του εκλογικού σώµατος. Ο ιδεολογικός προσδιορισµός και ο πολιτικός χαρακτηρισµός ∆εξιός, Κεντρώος, Αριστερός αποτελούν σήµερα µία σύνθετη πραγµατικότητα µέσα στην οποία έχουν αναµειχθεί κοινωνικές, αξιακές και οικονοµικές όψεις. Το πολιτικό σύστηµα δεν κινείται απόλυτα στους παλαιούς διαχωρισµούς που προσδιορίζουν την αναπαραγωγή των τριών ιστορικών πολιτικών οικογενειών, δηλαδή της ∆εξιάς, του Κέντρου και της Αριστεράς.
Μια διαπίστωση που οφείλεται στην παραδοχή ότι τα κόµµατα δεν είναι ταξικά αλλά πολυσυλλεκτικά και διαταξικά. Κινούνται µε βάση το δικό τους στενό συµφέρον, που µεταφράζεται στη µεγαλύτερη δυνατή συλλογή ψήφων. Στηρίζονται κυρίως στη βάση της ορθολογικής εκτίµησης πολιτικού κόστους και οφέλους των πράξεων τους.
Έτσι οι διαχωρισµοί σε σεβαστό ποσοστό του εκλογικού σώµατος δεν αποτελούν απόλυτα το κλειδί των πολιτικών προτιµήσεων των πολιτών. Οι συγκρούσεις των κοµµάτων αρθρώνονται όχι σε ταξικές αντιπαραθέσεις, αλλά σε πολιτικές και ιδεολογικές διαφορές. Οι αντιπαραθέσεις τους αρχίζουν και τελειώνουν στο θεσµικό και πολιτικό πεδίο.
Η ΠΟΡΕΙΑ ΤΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ
Ο πολιτικός χώρος του Κέντρου µ’ αυτόν τον χαρακτηρισµό εµφανίστηκε στην πολιτική ζωή της χώρας µετά τον εµφύλιο πόλεµο. Ήταν απόρροια µίας εθνικής ανάγκης περισσότερο, για να αποτελέσει µία τρίτη πολιτική δύναµη, ανάµεσα στους αντιπάλους του εµφυλίου της ∆εξιάς και της Αριστεράς. Είχε τις ρίζες του στον Βενιζελισµό και ο πολιτικός του όρος εξέφραζε κυρίως µία συµβιβαστική λύση σε µία Ελλάδα που δεν την άφηναν να ειρηνεύσει. Τοποθετήθηκε πολιτικά ανάµεσα στους αντιπάλους του εµφυλίου, µε στόχο να συµβάλει στην κοινωνική και πολιτική οµαλότητα. Στη δεκαετία του ΄60 η παρουσία του Κέντρου εξέφρασε τις ελπίδες του λαού για µία γνήσια ∆ηµοκρατία και κράτος δικαίου.
Το Κέντρο αποτέλεσε ένας σηµείο ζεύξεως ανάµεσα στον δυτικό και ανατολικό κόσµο, γιατί τον ψυχρό τους πόλεµο τον είχε πληρώσει ακριβά η χώρα µας. Σήµερα χρειάζεται προσοχή για να µην υποστεί η χώρα µας τις συνέπειες ενός νέου ψυχρού πολέµου που δροµολογείται. ∆ηλαδή πρέπει η Ελλάδα να βρίσκεται µέσα στη φωτιά των ψυχρών πολέµων, που δηµιουργούν οι Μεγάλες ∆υνάµεις;
Το Κέντρο, λοιπόν, στα δύσκολα χρόνια του εµφυλίου φιλοδοξούσε να δώσει µία πολιτική διέξοδο στην ελληνική κοινωνία, που σπαρασσόταν από τον αλληλοσπαραγµό, αλλά και από τον µετεµφυλιακό ρεµβασισµό. Αποτέλεσε ένα πολιτικό χώρο για την υποδοχή εκείνων των Ελλήνων που είχαν οργή για τους υπεύθυνους του εµφυλίου, αλλά και για εκείνους που δεν ήθελαν να ειρηνεύσει ο τόπος. Όλη η Ευρώπη κοίταζε να ανοικοδοµηθεί από τα ερείπια που άφησε ο πόλεµος και οι Έλληνες συνέχιζαν να αφήνουν κι άλλα ερείπια από τον αδελφοκτόνο πόλεµο. Και παρόλα αυτά, άλλοι ήθελαν το όπλο παρά πόδας και άλλοι φωτιά και τσεκούρι για τους ¨ηττηµένους του εµφυλίου¨. Τοποθετώ αυτόν τον όρο σε εισαγωγικά, γιατί όταν σκοτώνονται αδέλφια, όλοι είναι ηττηµένοι. ∆εν υπάρχουν νικητές!
Μέσα, λοιπόν, σ’ αυτό το γκρεµισµένο κράτος ξεπήδησε το πολιτικό κέντρο του Ν. Πλαστήρα το 1950. ∆ιακήρυξε την ανάγκη ειρήνευσης της χώρας. Να µη χυθεί άλλο αίµα. Να σταµατήσουν οι εξορίες, να καταργηθούν οι νόµοι δίωξης των πολιτών για τις ιδέες τους, να σταµατήσουν οι εκτελέσεις, να σταµατήσει η λειτουργία της Μακρονήσου. Να κοιτάξει η χώρα το µέλλον της και να µην είναι αγκυλωµένο το πολιτικό σύστηµα στην ιστορία του εµφυλίου, αδιαφορώντας για τον σχεδιασµό του µέλλοντος της Ελλάδας. Όµως σ’ αυτόν τον τοµέα της ειρήνευσης, η κυβέρνηση του Πλαστήρα θα συναντήσει τις µεγαλύτερες αντιδράσεις και υπονοµεύσεις, από το οργανωµένο παρακράτος.
Ένα παρακράτος που αποτελείτο από το παλάτι, την αµερικανική κηδεµονία, την παραστρατιωτική οργάνωση Ι∆ΕΑ και τις δεκάδες παρακρατικές οργανώσεις της δήθεν εθνικοφροσύνης (τα περισσότερα µέλη τους ήσαν συνεργάτες των Γερµανών), δεν άφηνε να ειρηνεύσει ο τόπος. Αυτό το παρακράτος ουσιαστικά κυβερνούσε τη χώρα και στόχος του ήταν η οικοδόµηση ενός αντιδραστικού και αυταρχικού κράτους, µέσα σ’ ένα θεσµικό και πολιτικό πλαίσιο. Και δεν έφτανε µόνο αυτό. Κυριολεκτικά “φόρτωσε” στην κυβέρνηση του πολιτικού Κέντρου την εκτέλεση του Ν. Μπελογιάννη το 1952. Λειτούργησε ένα στρατοδικείο που έπαιρνε εντολές από το παρακράτος και γραµµατέας του ήταν ο µετέπειτα δικτάτορας Γ. Παπαδόπουλος. Αυτή η εκτέλεση υπαγορεύτηκε από το παρακράτος µε τριπλό στόχο. Να χτυπήσει τον κοµµουνισµό, να στιγµατιστεί το πολιτικό κέντρο από την εκτέλεση και να δηµιουργηθεί ένα τείχος ανάµεσα στις πολιτικές δυνάµεις του Κέντρου και της Αριστεράς. Μετά το 1952 και για 20 περίπου χρόνια, αυτό το αστυνοµικό, αυταρχικό κράτος κυβέρνησε. 11 χρόνια µε την κοινοβουλευτική ∆εξιά και 7 χρόνια µε την εξωκοινοβουλευτική ∆εξιά!
Ο ΣΤΟΧΟΣ ΤΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ
Ήταν δύσκολη η αποστολή του πολιτικού Κέντρου. Έπρεπε να αγωνίζεται επί δύο µετώπων, δηλαδή κατά της ∆εξιάς και κατά της Αριστεράς. Μία τέτοια πολιτική θέση δεν υπήρξε ποτέ άνετη στο µέτρο που υποχρεώνει τους ενδιαφεροµένους, να αποφεύγουν προσεκτικά κάθε πράξη που θα µπορούσε να γείρει την πλάστιγγα προς τη µία ή την άλλη κατεύθυνση. ∆εν είναι εύκολο στην πολιτική η εξεύρεση µέσων λύσεων. Όµως, εκτός από το πέρασµα µε την κυβέρνηση του κέντρου το 1950-52 είχαµε και ένα άλλο πέρασµα 1963- 65.
Το 1961 έχουµε την ίδρυση της Ένωσης Κέντρου. Συγκεντρώθηκε στις τάξεις του Κέντρου εκείνα τα χρόνια ένα πλατύ λαϊκό κίνηµα που ζητούσε να φύγει το κράτος της ∆εξιάς και τη διεύρυνση της ∆ηµοκρατίας. Ιδιαίτερα αυτό το λαϊκό κίνηµα έφθασε στο απόγειο της πολιτικής αυτονοµίας, της µαζικότητας και της ριζοσπαστικότητας στην περίοδο 1965-67, εξ αιτίας του βασιλικού πραξικοπήµατος στις 15/7/65, αλλά και της επιδίωξης των φανερών και σκοτεινών δυνάµεων να διαλύσουν την πολιτική δύναµη του Κέντρου. Η παρουσία του ηγέτη Γ. Παπανδρέου ήταν καταλυτική. Το θάρρος και το γόητρο του έφεραν τη µαζικοποίηση του λαϊκού κινήµατος. Ένα γεγονός που αποδεικνύει ότι ο πολιτικός ηγέτης πάντοτε µπορεί να επηρεάσει τις πολιτικές εξελίξεις, όταν διαθέτει θάρρος και γόητρο.
Ένας τέτοιος χαρισµατικός ηγέτης µπορεί όχι µόνο να καλύψει την οργανωτική ανεπάρκεια του κόµµατος του, αλλά και να συµβάλει µε την επιρροή του στη διεύρυνση του. Μπορεί µία τέτοια παραδοχή να προβάλει τα αρχηγικά κόµµατα και να αποτελεί ένα σοβαρό εµπόδιο στον εκσυγχρονισµό του κοµµατικού συστήµατος. Πρέπει όµως να παραδεχθούµε ότι οι θετικές περίοδοι της πολιτικής µας ιστορίας έχουν ταυτιστεί µε την παρουσία αυτών των ηγετών και όχι µε το όνοµα των κοµµάτων που ηγούντο.
Στην περίοδο, λοιπόν, 1950-1967, το παραδοσιακό Κέντρο έγινε δύο φορές κυβέρνηση, χωρίς όµως να πάρει την εξουσία και δυστυχώς δεν µπόρεσε να πραγµατοποιήσει τους στόχους του. Της ειρήνευσης της χώρας και του εκσυγχρονισµού και διεύρυνσης της ∆ηµοκρατίας. Και στις δύο περιπτώσεις δεν άφησαν οι κυρίαρχοι της εξουσίας, που καθόριζαν τους όρους της λειτουργίας του πολιτικού συστήµατος. Το αυταρχικό κράτος της ∆εξιάς δεν επιθυµούσε ούτε περισσότερη ειρήνευση ούτε περισσότερη ∆ηµοκρατία. Ο πατροπαράδοτος συντηρητισµός έδειξε προσήλωση στο κέντρο αξιών που υπερασπίζεται.
ΤΟ ΜΕΤΑ∆ΙΚΤΑΤΟΡΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ
Μετά την κατάρρευση της δικτατορίας επαναλειτούργησε το παραδοσιακό Κέντρο, αλλά ο αντιδεξιός πολιτικός του λόγος δεν αρκούσε για να εκφραστεί το εκλογικό σώµα και διαλύθηκε. Το εκλογικό του σώµα ήταν αντιδεξιό και προσχώρησε το ΠΑΣΟΚ, παρόλο που διακήρυσσε ότι το Κέντρο αποτελεί την ουρά της ∆εξιάς και ότι δεν έχει σχέση µε το παραδοσιακό κέντρο.
Το ΠΑΣΟΚ δεν στηρίχτηκε στην οργάνωση της παλαιάς Ε.Κ. που στηριζόταν στη φεουδαρχική σχέση ανάµεσα σε ηγέτες και βουλευτές, ανάµεσα σε βουλευτές και κοµµατάρχες, ανάµεσα σε κοµµατάρχες και ψηφοφόρους. Έγινε ένα µαζικό κόµµα και κατάφερε να αποτελέσει την έκφραση των αντιδεξιών στιγµών της Ελληνικής Ιστορίας του 20ου αιώνα. Του Βενιζελισµού, του ΕΑΜ, του ανένδοτου, του Πολυτεχνείου. Σ’ αυτόν τον κοινωνικό πολυσυλλεκτισµό αντιστοιχούσε ο ιστορικός πολυσυλλεκτισµός. Οι ιδεολογικοί χαρακτηρισµοί που του δόθηκαν συµπυκνώνουν τη φυσιογνωµία του σαν κεντρώο, σαν λαϊκίστικο, σαν σοσιαλιστικό.
Αυτά όµως συνέβαιναν µέχρι να ΄ρθει στην εξουσία. ∆εν συνάντησε το παρακράτος που είχαν συναντήσει ο Ν. Πλαστήρας και ο Γ. Παπανδρέου. Συνάντησε όµως τον χειρότερο εαυτό του. ∆εν µπόρεσε να ξεπεράσει τις αµαρτίες του παρελθόντος. Ο κοινωνικός και πολιτικός δυναµισµός του ξοδεύτηκε άδικα. Οι µεγάλες προσδοκίες που εξέθρεψε και τις ελπίδες που γέννησε στην πλειοψηφία του λαού, υπολήφθηκαν από τις συνέπειες στην πολιτική και κοινωνική ζωή. Αφιερώθηκε στην κατοχή του κράτους και όχι στην επικράτηση της ιδεολογικής του ηγεµονίας!
ΘΕΣΕΙΣ ΤΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ
Οι περισσότερες πολιτικές δυνάµεις διακηρύσσουν σήµερα ότι καλύπτουν και τον χώρο του πολιτικού Κέντρου. Το πολιτικό σύστηµα έχει διαπιστώσει ότι η ελληνική κοινωνία αυτονοµείται, γιατί φαίνεται ότι δεν την εκφράζει απόλυτα το κοµµατικό σύστηµα. Πιστεύει ότι ο κόσµος που αυτονοµείται κινείται στον µεσαίο πολιτικό χώρο και όλοι τρέχουν να αποκοµίσουν κοµµατικά οφέλη.
Είναι γνωστό ότι ο κεντρώος πολιτικός χώρος διακρίνεται για τη µετριοπάθεια του και ότι δεν µπορεί να εκφραστεί από τον λαϊκισµό και την πόλωση. Οι θέσεις αυτού του πολιτικού χώρου είναι εναντίον του αυταρχισµού της εξουσίας, εναντίον της φεουδοποίησης του δηµοσίου τοµέα, εναντίον της ιδιοκτησίας του κράτους, εναντίον του εκτραχηλισµού του ήθους και ύφους της εξουσίας, εναντίον της έκπτωσης της δηµόσιας ηθικής και της µειωµένης ευθύνης έναντι των θεσµών.
Οι αρχές αυτού του πολιτικού χώρου καθορίζονται από τη λειτουργία της ∆ηµοκρατίας µε πολιτικό, κοινωνικό και οικονοµικό περιεχόµενο. Όσες πολιτικές δυνάµεις ακολουθούν αυτές τις θέσεις και αρχές, µπορούν να ισχυρίζονται ότι εκφράζουν και τον χώρο του πολιτικού Κέντρου!
∆ιαφορετικά το διακηρύσσουν για ψηφοθηρικούς λόγους!
*Ο Βασίλης Πεντάρης είναι π. Βουλευτής Χανίων
