Στο τεράστιο πεδίο του µάνατζµεντ, οι θεωρίες εµφανίζονται και εξαφανίζονται µε την πάροδο του χρόνου (βλ. Κ. Ζοπουνίδης, Το Μάνατζµεντ του Αύριο, Εκδόσεις Κλειδάριθµος, 2024). Κάθε εποχή επινοεί την προσέγγισή της, κάθε µέθοδος την ορολογία της, κάθε αιώνας την δική του επανάσταση που δεν είναι µια.
Το µάνατζµεντ, δράση ή τέχνη ή τρόπος να οδηγήσει κάποιος µια επιχείρηση-οργάνωση, να τη διευθύνει, να σχεδιάσει την ανάπτυξή της, να την ελέγξει, εφαρµόζεται σε όλους τους τοµείς δραστηριοτήτων της επιχείρησης (βλ. R. A. Thietart, Le Management, Que sais-je? PUF, 14th edition, 2017).
Εξέλιξη
Πρώτα υπήρξε ο τεϊλορισµός, αυτό το έξυπνο σύστηµα που ανάγει τον άνθρωπο στο ρόλο του “µπουλονιού” και το έργο στην τέχνη του “¨µεθοδευµένου θανάτου από την πλήξη”. Στη συνέχεια το Henri Fayol ανάπτυξε τη µεθοδολογία των πέντε βασικών λειτουργιών του µάνατζµεντ: πρόβλεψη, οργάνωση, διοίκηση, συντονισµός, έλεγχος και µείωση του µάνατζµεντ στο ανθρώπινο logistics. Ακολουθεί ο Max Weber µε τη γραφειοκρατία του µε τους κανόνες και την ιεραρχία από ατσάλι.
Τα χρόνια περνούν. Θέση παίρνουν οι συµπεριφορικές προσεγγίσεις των ετών 1930-1960. Abraham Maslow εµφανίστηκε µε την περίφηµη πυραµίδα των αναγκών, µια υπέροχη εφεύρεση που έκανε την ανθρωπότητα να καταλάβει ότι, για να πετύχει την εκπλήρωσή της, ήταν καλύτερα να µην έχει “µεγάλες ορέξεις”.
O Douglas McGregor, χωρίζει την ανθρωπότητα σε δύο στρατόπεδα: τους “τεµπέληδες” που πρέπει να παρακολουθούνται και να ελέγχονται (θεωρία Χ) και τους “έχοντες κίνητρο” που απλά πρέπει να τους εµπιστεύονται για να έχουν καλή απόδοση (θεωρία Υ). Η νεωτερικότητα εξαντλείται και µαζί της το όνειρο ενός απόλυτα “διαχειρίσιµου” ανθρώπου. Οι δεκαετίες 1960-1980 είδαν την άνθιση των συστηµικών θεωριών, όπου η επιχείρηση έγινε ένας γιγάντιος ζωντανός οργανισµός, αλληλένδετος, αλληλοεξαρτώµενος, υποκείµενος στο περιβάλλον της. Οι θεωρητικοί τους µιλούν στη συνέχεια µε έµφαση για την προσαρµοστικότητα και την ευκινησία. Αλλά, ποτέ ικανοποιηµένοι, οι λάτρεις των θεωριών αυτών, εισάγουν άλλες µεθόδους, εµπνευσµένες από τη ∆ύση: το µάνατζµεντ µε στόχους του Peter Drucker και από την Ανατολή: το Lean management της Ιαπωνίας µε το Toyota Production System (TPS). Η ευελιξία, οι σύντοµοι κύκλοι, η συνεχής βελτίωση γίνονται τα νέα κίνητρα.
Σήµερα, οι µάνατζερ που κληρονοµούν αυτές τις πολλαπλές θεωρίες, η καθεµία πιο προηγµένη από την άλλη, προσθέτουν µερικές έννοιες όπως η βιοηθική, η ΕΚΕ, η συµπερίληψη, νιώθοντας αναγκασµένοι να υποταχθούν στους νέους κώδικες του µάνατζµεντ.
Το µάνατζµεντ µέσα από λέξεις, χειρονοµίες και ποιότητα
Αλλά το ερώτηµα που τίθεται είναι το ακόλουθο: ανεξάρτητα από την αποτελεσµατικότητα αυτών των µεθόδων και τη συνάφεια αυτών των θεωριών µε τις εννοιολογικές κατασκευές, τα έξυπνα σχεδιασµένα µοντέλα, τι κρατούν πραγµατικά οι εργαζόµενοι; Γιατί δεν διοικούµε τόσο µε τις θεωρίες, τα συστήµατα και τα δόγµατα όσο µε τα λόγια, χειρονοµίες και ποιότητα. Αυτό που εκτιµάται σε ένα µάνατζερ µε την πάροδο του χρόνου και αυτό που αφήνει µια ανεξίτηλη ανάµνηση στις καρδιές των ανθρώπων είναι οι συµπεριφορές, η προσοχή, οι ενέργειες που εµπίπτουν κυρίως σε αυτό που ονοµάζεται ποιοτικό µάνατζµεντ. ∆εν εµφανίζεται σε κανένα εγχειρίδιο µάνατζµεντ, αλλά αποκαλύπτεται στην ανθρωπότητα µε µια χειρονοµία, µια ενέργεια ή µια λέξη. Αυτή η ιδιότητα δεν µπορεί να µοντελοποιηθεί µε επιστηµονικό τρόπο, είναι µια ποιότητα ψυχής που δεν µπορεί να σχηµατίσει καµία συνταγή συµπεριφοράς. Είναι µια απλή, αυθόρµητη χειρονοµία, που δεν έχει άλλο σκοπό από το να βοηθήσει, που δεν έχει άλλο στόχο από το να στηρίξει και να φανερώσει ένα ανθρώπινο πρόσωπο στο επιχειρηµατικό γίγνεσθαι. ∆εν εκµεταλλεύεται τις αδυναµίες του άλλου.
