Ο κοινός ευρωπαϊκός αριθμός επειγόντων (112) και η έγκαιρη προειδοποίηση για επερχόμενες καταστροφές (αντίστροφο 112) – σύντομη ανασκόπηση και προτάσεις για ορθολογικότερη αξιοποίηση
Η χώρα μας υπερηφανεύεται, και δικαίως, για το σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης σε περιπτώσεις επικείμενης ή εξελισσόμενης καταστροφής. Το γνωστό πλέον «112» που έχει ήδη χρησιμοποιηθεί εκτεταμένα για να προφυλάξει τους πολίτες σε περιπτώσεις πυρκαγιών και έντονων καιρικών φαινομένων.
Αριθμός επειγόντων. Το 1991, με απόφαση του Συμβουλίου Υπουργών, θεσπίστηκε το 112, ως ο ενιαίος Ευρωπαϊκός αριθμός κλήσεων έκτακτης ανάγκης. Στο πλαίσιο της ελευθερίας διακίνησης των πολιτών στην Ενιαία Ευρωπαϊκή Αγορά, το 112 παρέχει πρόσβαση στις υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης (ασθενοφόρα, αστυνομία, πυροσβεστική, λιμενικό) κάθε φορά που απειλείται ζωή ή περιουσία. Στη συνέχεια, οι προβλέψεις για το 112 ενσωματώθηκαν στην Οδηγία για την καθολική υπηρεσία στις τηλεπικοινωνίες και τέλος στον Ευρωπαϊκό Κώδικα Ηλεκτρονικών Επικοινωνιών.
Η κλήση στο 112 εξασφαλίζει αυτόματο γεωεντοπισμό του καλούντος με ακρίβεια δεκάδων μέτρων, κάτι που επιτυγχάνεται με τον προηγμένο γεωεντοπισμό (AML) των (έξυπνων) κινητών. Εξασφαλίζει επίσης το συντονισμό των υπηρεσιών έκτακτης ανάγκης, κάτι που απαιτείται στις περισσότερες περιπτώσεις ατυχημάτων όταν π.χ. απαιτείται απεγκλωβισμός τραυματιών και ρύθμιση της κυκλοφορίας.
Σε αρκετές χώρες η κλήση στο 112 καταλήγει σε ένα ενιαίο τηλεφωνικό κέντρο το οποίο είναι στελεχωμένο με χειριστές από όλες τις εμπλεκόμενες υπηρεσίες. Πρόκειται για την οικονομικότερη λύση αλλά και την αποτελεσματικότερη όσον αφορά την ποιότητα της παρεχόμενης υπηρεσίας προς όσους καλούν το 112 για βοήθεια.
Αντίστροφο 112. Η Ευρωπαϊκή Ένωση του Αριθμού Επειγόντων (EENA) αγωνίστηκε από τα μέσα της δεκαετίας του 2000, με υπομνήματα προς τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα, για την ανάγκη πρόβλεψης ενός υποχρεωτικού συστήματος έγκαιρης προειδοποίησης των πολιτών για επερχόμενες ή εξελισσόμενες καταστροφές. Δυστυχώς, χρειάστηκαν οι τρομοκρατικές επιθέσεις στο Παρίσι το Νοέμβριο του 2015 προκειμένου, μετά από πρόταση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου να θεσπιστεί τελικά Δεκέμβριο του 2018 ένα τέτοιο σύστημα που είναι υποχρεωτικό για όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση από τις 21 Ιουνίου του 2022.
Παράλληλα, στο πλαίσιο του έργου εκσυγχρονισμού και αναβάθμισης των υπηρεσιών του 112 στην Ελλάδα (ξεκίνησε το 2012) προβλέφθηκε και η ενσωμάτωση συστήματος έγκαιρης προειδοποίησης. Μετά από διαδοχικές καθυστερήσεις το σύστημα άρχισε να λειτουργεί στο τέλος του 2019 και έκτοτε έχει χρησιμοποιηθεί πολλές φορές, ιδίως σε μεγάλες πυρκαγιές και σε επερχόμενα επικίνδυνα καιρικά φαινόμενα, αλλά και στο πλαίσιο της επιδημίας του κορωνοϊού.
Απαραίτητες βελτιώσεις. Μέχρι σήμερα, το 112 λειτουργεί παράλληλα με τους επιμέρους αριθμούς έκτακτης ανάγκης (166 ασθενοφόρα, 100 αστυνομία, 199 πυροσβεστική και 108 λιμενικό). Στο πλαίσιο του παραπάνω έργου εκσυγχρονισμού του 112 προβλέπεται η ενοποίηση των επιμέρους αριθμών, με την οποία αφενός θα εξοικονομηθούν πόροι και αφετέρου θα εξασφαλιστεί καλύτερη εξυπηρέτηση των κλήσεων.
Η αποτελεσματική αξιοποίηση του 112 προϋποθέτει επίσης ενημέρωση του κοινού για την ύπαρξη και την χρήση του, κάτι που μπορεί σε κάθε περίπτωση να σώσει ανθρώπινες ζωές. Ιδιαίτερα σημαντική είναι η συστηματική και επαναλαμβανόμενη ενημέρωση/εκπαίδευση μαθητών αλλά και οργανωμένων ομάδων νέων (π.χ. Πρόσκοποι, αθλητικά σωματεία). Αυτό μάλιστα μπορεί να γίνει και με την υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Ένα μεγάλο πρόβλημα που απασχολεί όλες τις υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης είναι και ο περιορισμός των ψευδών κλήσεων στο 112. Αυτές μπορούν να περιοριστούν με ποινικοποίηση του αδικήματος σε συνδυασμό με τον γεωεντοπισμό του καλούντος όπως έχει γίνει π.χ. στη Βουλγαρία. Αλλά γι’ αυτό θα πρέπει να έχει προηγηθεί εκτεταμένη ενημέρωση του κοινού.
Ένα σημαντικό κενό αποτελεί η έλλειψη αξιολόγησης της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών από τις υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης. Η εν λόγω αξιολόγηση μπορεί να γίνει με αντικειμενικό και αδιάβλητο τρόπο με τη μεθοδολογία που αναπτύχθηκε από την Ένωση των Καταναλωτών της Πορτογαλίας (DECO) ενόψει της ενίσχυσης των υπηρεσιών έκτακτης ανάγκης για το Euro2014. Αξιολογούνται όλα τα στάδια της κλήσης στο κέντρο 112 (χρόνος απόκρισης, πρωτόκολλο αλληλεπίδρασης), ο χρόνος άφιξης της βοήθειας και η ανταπόκριση των αφικνούμενων μέσων για την αντιμετώπιση του περιστατικού.
Σε αυτό το πλαίσιο θα πρέπει να καθιερωθεί μέγιστος χρόνος επέμβασης σε συνδυασμό με ενίσχυση των διαθέσιμων μέσων με βάση μελέτη αναγκών και δυνατότητας πρόσβασης. Σε αρκετές χώρες (π.χ. Βρετανία, Κάτω Χώρες) έχει θεσπιστεί μέγιστος χρόνος επέμβασης 10’ λεπτά σε αστικές περιοχές και 20’ λεπτά σε μη αστικές περιοχές. Βάση γι’ αυτό αποτελεί η μελέτη της επιδημιολογίας των ατυχημάτων σε συνδυασμό με τον εξοπλισμό των οχημάτων με συστήματα γεωεντοπισμού αλλά και με τον χρόνο διαδρομής προς τα σημεία περίθαλψης από το υφιστάμενο οδικό δίκτυο. Έτσι, είναι δυνατή η διασπορά των μέσων στον χώρο (ανάλογα και με την ώρα της ημέρας).
Τέλος, απομένει ο εξορθολογισμός της χρήσης της έγκαιρης προειδοποίησης σε συνδυασμό με μέτρα πρόληψης και ετοιμότητας. Μέτρα πρόληψης για πυρκαγιές, πλημμύρες και επικίνδυνα καιρικά φαινόμενα έχει δημοσιεύσει η Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας. Κάθε χρόνο πολίτες και Τοπική Αυτοδιοίκηση καλούνται να απομακρύνουν την καύσιμη ύλη από οικόπεδα και περιαστικά δάση. Επιπλέον, πριν να κληθούν οι πολίτες να εγκαταλείψουν τις περιουσίες τους θα πρέπει να έχουν προβλεφθεί, από την Τοπική Αυτοδιοίκηση, χώροι και μέσα υποδοχής και περίθαλψης.
Στην ηλεκτρονική ανάρτηση του άρθρου στο ιστολόγιό μου ενσωματώνονται συστηματικά υπερσύνδεσμοι προς τις πηγές που χρησιμοποιούνται.
* O Παναγιώτης Αλεβαντής είναι φυσικός, τέως στέλεχος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Οι απόψεις είναι προσωπικές και δεν εκφράζουν κατ’ ανάγκη την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. http://alevantis.blogspot.com
