Κατά την εισήγηση αυτή, οι γνώσεις, οι δεξιότητες, οι στάσεις και οι συµπεριφορές που αποτελούν κύρια συστατικά της αγωγής και της παιδείας, χρειάζεται να αναπτύσσονται, ως πλέγµα ικανοτήτων, οι οποίες διαµορφώνουν τον κριτικά σκεπτόµενο πολίτη, µε ανθρωπιστική υπόσταση, κοινωνική ευαισθησία, οικολογική συνείδηση, διαπολιτισµική αντίληψη και πολιτικό ήθος.
Οι κοινωνικο-πολιτισµικές και παιδαγωγικές αυτές αξίες και επιδιώξεις υπονοούν ότι το σχολείο, κυρίως, σήµερα, δεν πρέπει να ευνοεί, µόνο τις χρησιµοθηρικές και οφελιµιστικές εκπαιδευτικές πρακτικές, αλλά και τις ηθικές, κοινωνικές και ουµανιστικές εκφάνσεις της γνώσης.
Οι µεθοδεύσεις όµως προσέγγισης µιας τέτοιας επιδίωξης, προϋποθέτουν και απαιτούν τη σύνδεση θεωρίας και πράξης, γνώσης και παραγωγής, σχολείου και ζωής και κυρίως κοινωνίας και εκπαίδευσης, για όλα τα γνωστικά αντικείµενα του σχολικού προγράµµατος.
Οι παραπάνω, ίσως αυτονόητες ή και ουτοπικές για κάποιους τεχνοκράτες, αρχές, για το σχολείο της κοινωνίας, δεν ευνοούν τις στενές νοησιαρχικές λογικές, που επιδιώκουν την ανάπτυξη ενός ψυχρού οικονοµικίστικου και παραγωγίστικου µοντέλου ζωής στις επόµενες γενιές, αλλά τη διαµόρφωση ενός σχολείου, ανοικτού στη φύση, στην κοινωνία και στον πολιτισµό, που αναπτύσσεται, και στο γενικό και στο τεχνολογικό λύκειο, ολιστικά, διεπιστηµονικά, συστηµικά, βιωµατικά και διερευνητικά.
Βασικά χαρακτηριστικά µιας τέτοιας “ανοικτής στην κοινωνία και στη ζωή” εκπαιδευτικής και παιδαγωγικής αντίληψης και πρακτικής, είναι:
1. Να γίνει ευχάριστη, ελκυστική και αποδοτική η παραµονή των µαθητών στο σχολείο, µειώνοντας έτσι τη διαρροή του µαθητικού πληθυσµού, περιορίζοντας τη σχολική αποτυχία, εξασφαλίζοντας και την ισόρροπη διανοητική, συναισθηµατική και ψυχοκινητική τους ανάπτυξη.
2. Να ενθαρρύνει συνεργασία όλων των µελών της σχολικής κοινότητας, τη σύνδεση της µε την τοπική κοινωνία και την ενσωµάτωση σ’ αυτήν ζώνης πολιτισµού, αθλητισµού και ελεύθερου δηµιουργικού χρόνου.
3.Να προωθεί την εκπαίδευση για την ειρήνη, τα ανθρωπιστικά δικαιώµατα, την υγεία, το περιβάλλον, την αειφορία, τη σωστή διατροφή, την ορθολογική και συνετή κατανάλωση, την έγκυρη -γνωστικά, ψυχολογικά και συναισθη-µατικά- σεξουαλική αγωγή, τη µουσική, τον χορό, τις τέχνες και τον πολιτισµό.
4. Να ενισχύει τις αρχές της διαπολιτισµικής αγωγής και εκπαίδευσης, στη-ριγµένης στο σεβασµό των ανθρώπινων δικαιωµάτων, στη διαφορετικότητα και στην πολιτισµική ετερότητα, στο πλαίσιο της υφιστάµενης -πλέον- πλανητικής και πολυπολιτισµικής κοινωνίας.
5. Να αντικαθιστά το κεντρικό – ασφυκτικό αναλυτικό πρόγραµµα, µε ένα ευέλικτο πρόγραµµα σπουδών -κυρίως στη δευτεροβάθµια εκπαίδευση- που θα σέβεται τις περιφερειακές (γεωγραφικά και πολιτισµικά) ιδιαιτερότητες και θα καλύπτει τις µαθησιακές, αναπτυξιακές και µορφωτικές ανάγκες των µαθητών και µαθητριών.
6. Να χρησιµοποιεί, να επιλέγει, να αναλύει και να αξιολογεί τις πολλαπλές και ποικίλες έντυπες, ηλεκτρονικές και διαδικτυακές πηγές πληροφόρησης.
7. Να αξιοποιεί τις νέες τεχνολογίες πληροφορίας, επικοινωνίας και έκφρασης στο µαθησιακό γίγνεσθαι.
8. Να προωθεί τις συµµετοχικές, ενεργητικές, βιωµατικές, διεπιστηµονικές και διαλεκτικές διδακτικές µεθοδολογίες, άτοµο κεντρικά, αλλά, κυρίως, οµαδοσυνεργατικά.
9. Nα ενισχύει τις δραστηριότητες Ρroject, περιβαλλοντικής αγωγής, αγωγής υγείας και πολιτισµού, µε ολοκληρωµένα προγράµµατα συστηµικού χαρακτήρα, µέσα και έξω από το σχολείο.
10. Να εξασφαλίζει την “ελευθερία και αυτονοµία του εκπαιδευτικού” και του έργου του, σε σχέση µε τη χρήση των παιδαγωγικών µεθόδων και µέσων, αλλά κα την ιεράρχηση των γνωστικών και µαθησιακών αναγκών, που εκτιµά ότι χρειάζεται να δοκιµασθούν στη συγκεκριµένη σχολική του τάξη.
11. Να καθιερώνει στη λειτουργία του σχολείου, το πολλαπλό διδακτικό βιβλίο αναφοράς, όχι µόνο, στις ψηφιακές, αλλά και στις έντυπες πήγες γνώσης, που µέσω της επίµονης αναζήτησής της, επικυρώνουν την αξιοπιστία της.
12. Να κατανοεί την όποια κουλτούρα της σηµερινής γενιάς των µαθητών του (έστω κι αν αυτή αµφισβητείται αξιακά), αξιολογώντας τις παραλείψεις και τα αδιέξοδα των παλαιοτέρων γενεών, που οδήγησαν τους σηµερινούς µαθητές στο σαθρό (πολλές φορές), κοινωνικοπολιτισµικό πλαίσιο, στο οποίο, είναι δυνατόν, µεθοδικές αντισταθµιστικές εκπαιδευτικές και παιδα-γωγικές δράσεις, µέσα και έξω από το σχολικό πρόγραµµα, να περιορίσουν τα σηµερινά φαινόµενα της σχολικής βίας, αδιαφορίας και απάθειας.
*Ο δρ Αρτέµης Μ. Αθανασάκης, M.Sc., M.Ed.
είναι καθηγητής Φυσικών και Περιβαλλοντικών Επιστηµών
ΠΗΓΕΣ:
1. Αθανασάκης Α., ∆ιαδικασίες µάθησης Φυσικών Επιστηµών µέσα και έξω από το σχολείο. ΧΡ. ∆ΑΡ∆ΑΝΟΣ, Αθήνα 2008.
2. Αθανασάκης Α., Περιβάλλον – Αγωγή και Εκπαίδευση. LIBERAL BOOKS, Αθήνα 2015.
3. Millar R., Towards a Science Curriculum for public understandings. SCHOOL REVIEW, 77, 718, 1996.
4. O.E.C.D., Learning for tomorrows. O.E.C.D., Pisa, 1998.
5. UNESCO, Place of Science and Technology in School Curriculum: A global Survey. UNESCO, Paris 1999.
6. Giroux H.A., Schooling for Democracy: Critical Pedagogy in the Modern Age. ROOTLEDGE, London 2005.
