Η επαγγελματική εκπαίδευση στη χώρα μας είναι από τις δομές εκείνες του δημόσιου σχολείου που οι εκπαιδευτικές πολιτικές που ασκήθηκαν όλα τα προηγούμενα χρόνια είχαν εγκαταλείψει και υποβαθμίσει.
Αποτέλεσε δε και το χώρο που με ευκολία δοκιμάστηκαν διάφοροι πειραματισμοί και ποικίλες αλλαγές την τελευταία εικοσαετία. Θυμίζω την αυθαίρετη κατάργηση των ΤΕΛ και των Πολυκλαδικών Λυκείων και την ίδρυση των ΤΕΕ στα 1998. Την κατάργηση των ΤΕΕ και την ίδρυση των ΕΠΑΛ και των ΕΠΑΣ το 2006. Την κατάργηση σημαντικών τομέων και ειδικοτήτων των ΕΠΑΛ–ΕΠΑΣ (λόγω της διαθεσιμότητας των εκπαιδευτικών ειδικοτήτων), την ένταξη των ΕΠΑΛ στο σύστημα πρόωρης ειδίκευσης, την πλήρη κατάργηση των ΕΠΑΣ και την ίδρυση των μεταγυμνασιακών ΣΕΚ. Ο στόχος ήταν να οδηγηθεί μεγάλο μέρος των μαθητών/-τριών στην πρόωρη κατάρτιση και τη μαθητεία ανηλίκων.
Η αναγκαιότητα προώθησης σημαντικών αλλαγών στην Επαγγελματική Εκπαίδευση νομίζω ήταν και είναι μονόδρομος αν αναλογιστούμε τις υφιστάμενες κοινωνικοοικονομικές συνθήκες που βιώνει η χώρα μας τα τελευταία χρόνια. Ας δούμε λοιπόν τι θα ισχύσει από φέτος στα ΕΠΑΛ με τις αλλαγές που προωθούνται από το ν. 4386/16.
Αλλαγή 1η: Νέα δομή στα ΕΠΑΛ
– στην Α’ ΤΑΞΗ οι μαθητές/-τριες ακολουθούν ένα πρόγραμμα σπουδών με μαθήματα γενικής παιδείας, προσανατολισμού και ειδικοτήτων. Θα υπάρχουν 4 διαφορετικοί τρόποι προκειμένου να δοθεί στους/στις μαθητές/-τριες η δυνατότητα να διερευνήσουν τις εκπαιδευτικές και επαγγελματικές επιλογές τους (ΣΕΠ, Τεχνολογία, Τεχνολογικά Μαθήματα επιλογής και Ζώνη Σχολικών Δραστηριοτήτων).
– στη Β’ ΤΑΞΗ οι μαθητές/-τριες μπορούν να επιλέξουν έναν από τους 9 τομείς επαγγελματικών σπουδών όπου θα διδάσκονται μαθήματα γενικής παιδείας (12 ώρες) και τεχνολογικά μαθήματα (23 ώρες, θεωρητικά και εργαστηριακά).
– στη Γ’ ΤΑΞΗ οι μαθητές/-τριες θα επιλέγουν μια από τις 36 ειδικότητες που προσφέρονται στο πλαίσιο του τομέα σπουδών της επιλογής τους και θα διδάσκονται μαθήματα γενικής παιδείας (12 ώρες) και της ειδικότητας που έχουν επιλέξει (23 ώρες, θεωρητικά και εργαστηριακά).
Με τη νέα δομή του ΕΠΑΛ: αποφεύγεται η πρόωρη ειδίκευση των μαθητών/-τριών, εξασφαλίζεται η παροχή στέρεων γενικών γνώσεων, δίνονται οι αναγκαίες τεχνολογικές – επαγγελματικές γνώσεις που αποτελούν τη βάση πάνω στην οποία θα «χτιστεί» η ειδικότητα, δημιουργείται ένα ενιαίο μοντέλο επαγγελματικού σχολείου χωρίς διακρίσεις, παρέχονται περισσότερες επαγγελματικές και εκπαιδευτικές διέξοδοι στους αποφοίτους, επιτυγχάνεται με ασφάλεια η επαφή των αποφοίτων στην αγορά εργασίας και τέλος διευρύνονται οι δυνατότητες συνέχισης των σπουδών τους στην τριτοβάθμια εκπαίδευση.
Ως αποτέλεσμα αυτής της νέας δομής υπάρχει και η δυνατότητα να επανέλθει ο απόφοιτος για σπουδές στο ΕΠΑΛ, στη Γ’ τάξη σε άλλη ειδικότητα του ίδιου τομέα, για απόκτηση και δεύτερης ειδικότητας.
Επίσης να σημειώσουμε πως στη Β’ τάξη των ΕΠΑΛ μπορούν να εγγράφονται απόφοιτοι όλων των τύπων Λυκείων οι οποίοι μπορούν, αφού παρακολουθήσουν ΜΟΝΟ τα μαθήματα του Τομέα, να αποκτήσουν πτυχίο ειδικότητας και να συμμετάσχουν στις ειδικές εξετάσεις των ΕΠΑΛ για την εισαγωγή τους στην τριτοβάθμια εκπαίδευση.
Στους απόφοιτους των ΕΠΑΛ χορηγείται απολυτήριο Λυκείου, ισότιμο του Γενικού και επαγγελματικό πτυχίο ειδικότητας επιπέδου 4.
Το σχολικό έτος 2016-17 η Α’ και η Β’ τάξη των ΕΠΑΛ θα ακολουθήσουν το νέο πρόγραμμα σπουδών, ενώ στη Γ’ τάξη θα συνεχιστεί το ισχύον.
Αλλαγή 2η: Μεταλυκειακό έτος – Τάξη μαθητείας
Με το νέο θεσμό του προαιρετικού μεταλυκειακού έτους, ο απόφοιτος των ΕΠΑΛ, ενήλικας πλέον, έχει τη δυνατότητα μιας ασφαλούς πρακτικής άσκησης σε πραγματικό εργασιακό περιβάλλον υπό την εποπτεία του σχολείου (με πλήρη εργασιακά δικαιώματα, μισθό στο 75% του κατώτατου μισθού, κανονική ασφάλιση και άδειες) και συμπληρωματικής εργαστηριακής εκπαίδευσης στο σχολείο.
Οι απόφοιτοι αυτού του έτους θα μπορούν μετά από εξετάσεις πιστοποίησης να αποκτήσουν πτυχίο επιπέδου 5 και άδεια άσκησης επαγγέλματος. Να σημειώσουμε πως σήμερα, οι απόφοιτοι των ΕΠΑΛ, ιδιαίτερα στις ειδικότητες που η πρακτική άσκηση είναι προαπαιτούμενο για να αποδοθεί η άδεια άσκησης κάποιου επαγγέλματος, ψάχνουν μόνοι τους εργοδότη για να προσφέρουν δωρεάν την εργασία τους προκειμένου να αποκτήσουν εργασιακή εμπειρία. Αυτό πλέον θα γίνεται οργανωμένα, με την επίβλεψη του σχολείου στους εργασιακούς χώρους όπου θα πραγματοποιείται η μαθητεία και θα ολοκληρώνεται με την επίσημη απόδοση τίτλου.
Αλλαγή 3η: πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση
Διευρύνεται η δυνατότητα της πρόσβασης στα ΤΕΙ μέσω των ειδικών πανελλαδικών εξετάσεων για τους απόφοιτους ΕΠΑΛ, αφού θα διαγωνίζονται για ειδικό ποσοστό θέσεων του συνολικού αριθμού εισακτέων στα ΤΕΙ, ανάλογο του ποσοστού των υποψηφίων που αποφοίτησαν από τα ΕΠΑΛ σε σχέση με το σύνολο των υποψηφίων για τα ΤΕΙ, αποφοίτων ΓΕΛ – ΕΠΑΛ.
Δίνεται για πρώτη φορά η δυνατότητα σε όλους τους απόφοιτους των ΕΠΑΛ, να εισάγονται σε σχολές και τμήματα των Πανεπιστημίων, αντίστοιχα των τομέων που σπούδασαν στα ΕΠΑΛ, με τις ίδιες εξετάσεις και για ειδικό ποσοστό επιπλέον θέσεων επιπλέον 1%.
Αλλαγή 4η: τα ΕΠΑΛ, μοναδικός τύπος σχολείου της ΤΕΕ
Με το ν. 4386/16 καταργήθηκαν οι Σχολές Επαγγελματικής Κατάρτισης που θα οδηγούσαν σε πρόωρη κατάρτιση και μαθητεία ανηλίκων αμέσως μετά το γυμνάσιο. Έτσι το νέο Επαγγελματικό Λύκειο για πρώτη φορά αποτελεί το μοναδικό τύπο σχολείου επαγγελματικής εκπαίδευσης στο επίπεδο της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης του ΥΠΠΕΘ. Όλες οι λειτουργούσες ειδικότητες παραμένουν στο ΕΠΑΛ. Θυμίζω: ΕΠΑΛ «Γιαννάκου» 19 ειδικότητες, ΕΠΑΛ «Αρβανιτόπουλου» 24 ειδικότητες, σημερινό ΕΠΑΛ 36 ειδικότητες. Αυτό είναι και μια χειροπιαστή απάντηση σε όσους επιχειρούν να μιλήσουν για κατάργηση ειδικοτήτων στο νέο ΕΠΑΛ.
ΤΟ ΣΤΟΙΧΗΜΑ
Το στοίχημα για την επιτυχία του νέου ΕΠΑΛ είναι μπροστά. Θα κριθεί από το σύνολο της εκπαιδευτικής πολιτικής και της στήριξης από το ΥΠΠΕΘ, την απαιτούμενη αύξηση δαπανών, τη σύνδεσή του με την οικονομική ανασυγκρότηση της χώρας. Με εμπιστοσύνη και στήριξη στο έργο των εκπαιδευτικών που σήκωσαν στην πλάτη τους όλα τα δύσκολα χρόνια τη λειτουργία της δημόσιας επαγγελματικής εκπαίδευσης.
*διευθυντής Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Νομού Χανίων
