Το τέλος της ιστορίας;

Ένας “Αναχωρητής” για τους μισούς είναι, αναγκαστικά, για τους άλλους μισούς, ένας “Ερχόμενος”

Οδ. Ελύτης

Ο κόσμος σήμερα – είναι πανθομολογούμενο – έγινε πιο ασταθής και πιο ανισόρροπος. Το μονοπολικό παγκόσμιο καπιταλιστικό σύστημα, παρά την οικονομική του κυριαρχία, έχει μεγάλη εντροπία. Μια ματιά στο σημερινό πλανήτη πείθει τον καθένα γι’ αυτές τις διαπιστώσεις.

H συγκέντρωση και η συγκεντροποίηση του κεφαλαίου έγινε τόσο μεγάλη που το σύστημα πια δε “δουλεύει”. Χώρες ολόκληρες καταρρέουν, πληθυσμοί απειλούνται από πείνα, φτώχεια και αναξιοπρέπεια.

Οι προσφυγικές ροές αυξάνονται, τα δάκρυα γι’ αυτές περισσεύουν, αλλά κανείς δεν αναφέρεται στις αιτίες της προσφυγιάς. Οι πόλεμοι γύρω μας μαίνονται και στην πολιτική διπλωματία γίνονται πράγματα που δύσκολα κατανοούνται με τον κοινό νου. Έχομε φτάσει στην πλημμύρα του άνοου, δεν υπάρχει αντίσταση πλέον και το μετά την πλημμύρα αυτή δεν υπάρχει πια, έγραψε στο τελευταίο ιδιόχειρο σημείωμά του ο Αλέξανδρος Μαγκάκης, λίγες ώρες πριν πεθάνει. Λέτε να επιβεβαιωθεί; Ο ανελέητος ληστρικός χαρακτήρας του χρηματιστηριακού κεφαλαίου καταληστεύει πληθυσμούς, χώρες, φυσικούς πόρους και ενεργειακές πηγές. Η παγκόσμια κρίση πλέον, ιδιαίτερα μετά την επικράτηση των νέων τεχνολογιών, δεν ξέρουμε πως θα ελεγχθεί. Ο κόσμος πλέον και όχι μόνον οι χώρες που μαστίζονται από την κρίση έχει γίνει αβέβαιος και τα σύγχρονα παίγνια γεωστρατηγικής είναι απίστευτα.

Νέα προβλήματα στις αναπτυγμένες βιομηχανικά χώρες αναδύονται. Εγκληματικότητα, ναρκωτικά, τροχαία, ψυχικά προβλήματα έχουν γίνει ζητήματα δυσεπίλυτα και ακανθώδη. Ο “τέταρτος κόσμος” μέσα στον αναπτυγμένο κόσμο, ως στρατιές ανέργων επιστημόνων, υπερεξειδικευμένων έχει ήδη φανεί.

Σε πρόσφατες μελέτες του ΟΗΕ πάνω από ένα δις ανθρώπων ζει σε συνθήκες απόλυτης φτώχειας. Χωρίς στέγη, τροφή, περίθαλψη, απασχόληση. Με ένα δολάριο ημερησίως. Αν μιλήσουμε για 2-5 δολάρια ημερησίως ο πληθυσμός αγγίζει τα 2,5 δις του πληθυσμού του πλανήτη. Στη δεκαετία του 1960 η αναλογία του 20% πλουσιότερου τμήματος προς το 20% του φτωχότερου ήταν 30 προς 1.

Σήμερα αυτό έχει γίνει 76 προς 1. Καταλαβαίνετε την παγκόσμια κατάσταση μόνον από αυτό το νούμερο. Οι φτωχοί έχουν γίνει φτωχότεροι και περισσότεροι και οι πλούσιοι πλουσιότεροι. Με βάση την πρόσφατη μελέτη του ΟΗΕ και όχι κάποια ιδεολογήματα. Έτσι η πρόβλεψη του Κέινς ότι οι άνθρωποι σήμερα δε θα χρειαζόταν να δουλεύουν πάνω από 1 ώρα την ημέρα, για να καλύπτουν τις ανάγκες τους, λόγω της αύξησης των παραγωγικών δυνάμεων και της τεχνολογίας δεν επιβεβαιώθηκε. Ο απλός οικονομικός αναγωγισμός δε μπορεί να ερμηνεύσει την πολυπλοκότητα των κοινωνικών φαινομένων. Διότι – όπως έλεγε ο Γκάντι – ο πλανήτης φτάνει να θρέψει τον πληθυσμό του αλλά δε μπορεί να καλύψει την αδηφαγία κάποιων. Αλλά στον ίδιο οικονομικό αναγωγισμό περιέπεσε και ο Μαρξ. Ο υπαρκτός σοσιαλισμός κατέρρευσε παταγωδώς, αφού δεν ήταν παρά μια εκδοχή κρατικού καπιταλισμού που παρήγαγε επίσης αδικία, ανελευθερία, πατρικίους και πληβείους, κραταιούς αξιωματούχους και κοινωνικούς παρίες και εν τέλει την ίδια κοινωνική βαρβαρότητα, παρά την αρχική του ιστορική και προωθητική δύναμη. Παρά το ότι η ύπαρξή του γέννησε αυτό που λέμε κοινωνικό κράτος, κοινωνικά δικαιώματα στον υπόλοιπο κόσμο.

Δικαιώματα και κατακτήσεις που κατεδαφίζονται τελευταία, στον μονοπολικό κόσμο της απόλυτης κυριαρχίας του καπιταλισμού. Και παρουσιάζεται το εξής ιστορικό και κοινωνικό παράδοξο: Ενώ ο καπιταλισμός παρουσιάζει αυτήν την εντροπία, στο επίπεδο του εποικοδομήματος είναι πανίσχυρος.

Η ιδεολογία του είναι πραγματικά ηγεμονεύουσα και δεν αμφισβητείται. Πραγματικά το καπιταλιστικό φαντασιακό έχει καταλάβει και κυριαρχεί στο μυαλό και στην καρδιά του σύγχρονου ανθρώπου. Οι άνθρωποι πλέον δεν έχουν ένα διαυγές σχέδιο για το μέλλον της κοινωνίας ούτε καν ένα όραμα για μια άλλου τύπου κοινωνική οργάνωση. Δε μπορούν ή δεν θέλουν να δουν τη σημερινή κοινωνική βαρβαρότητα, δε μπορούν ή δε θέλουν να δουν την αλλοτρίωση του ανθρώπινου όντος και τη μεταλλαγή του από κοινωνικό υποκείμενο σε ένα υβρίδιο ανθρώπου. Δε μπορούν ή δε θέλουν να δουν ότι άνθρωπος είναι ο κοινωνικός άνθρωπος, αφού μέσα στην ανθρώπινη κοινωνία διαμορφώνεται και συγκροτείται.

Οι πολίτες παρ’ ότι διαμαρτύρονται έντονα, δε μπορούν ή δε θέλουν να κάνουν τη σύνδεση ότι τα σημερινά προβλήματα, είναι παρελκόμενα ενός συγκεκριμένου κοινωνικού συστήματος. Ο καπιταλισμός δηλαδή, πριν φανερώσει τα αδιέξοδά του, κατέστρεψε τον ψυχισμό των ανθρώπων, διαμόρφωσε ένα νέο ανθρωπολογικό τύπο. Έναν άνθρωπο μοναχικό, νευρωτικό, φοβικό και φοβισμένο αλλά και ατομιστή, επιθετικό, ανταγωνιστικό, καταναλωτικό και ενεργοβόρο, καριερίστα, αμοραλιστή, εγωιστή και αμετροεπή.

Έναν άνθρωπο κάτοικο του “εγώ” και πολέμιο του “εμείς”. Έναν άνθρωπο που ακόμα και στη σημερινή γενική καταστροφή, διατηρεί μια ψευδαισθητική πιθανότητα δήθεν ατομικής διαφυγής. Δεν υπάρχει πλέον ο μεταβατικός άνθρωπος, αυτός που ονειρεύεται και που θα αποτελέσει τον πολίτη του μέλλοντος. Η ιστορία φαίνεται σα να σταμάτησε. Αλλά δε σταματά ο χρόνος, απλά το ρολόι έχει σταματήσει. Το τέλος της ιστορίας δε θα έλθει ποτέ, όσο σε αυτόν τον πλανήτη υπάρχουν άνθρωποι. Οι εκατοντάδες χρόνια απλώς αποτελούν μια στιγμή της ιστορίας….