Το τεράστιο δημόσιο χρέος των ΗΠΑ

Το εθνικό χρέος των ΗΠΑ ανέρχεται αυτή τη στιγμή στα 34,8 τρισεκατομμύρια δολάρια. Ο πληθυσμός των ΗΠΑ είναι περίπου 333 εκατομμύρια άνθρωποι, πράγμα που σημαίνει ότι αντιστοιχούν πάνω από 100.000 δολάρια εθνικού χρέους ανά άτομο. Το ανησυχητικό στατιστικό στοιχείο δεν είναι η απόλυτη αξία, αλλά η τάση. Το πιο τρομακτικό σε αυτήν την κατάσταση είναι ότι η κυβέρνηση των ΗΠΑ δεν μπορεί να αποπληρώσει το χρέος της. Το Γραφείο Προϋπολογισμού του Κογκρέσου έχει δηλώσει ότι σε 10 χρόνια από τώρα η κατάσταση θα είναι χειρότερη από ό,τι είναι σήμερα.

Κατανόηση του Χρέους της Κυβέρνησης: Η κυβέρνηση έχει χρέος 34,8 τρισεκατομμύρια δολάρια και προσθέτει περισσότερο χρέος κάθε χρόνο. Όπως και εμείς, μια χώρα χρεώνεται όταν θέλει να αγοράσει κάτι που δεν μπορεί να αντέξει οικονομικά. Η κυβέρνηση πουλάει κρατικά ομόλογα για να δανειστεί χρήματα από επενδυτές, υποσχόμενη να τα επιστρέψει με τόκο στο μέλλον. Η τρέχουσα απόδοση του δεκαετούς αμερικανικού ομολόγου είναι περίπου 4,3%. Μεγάλοι κάτοχοι αυτών των ομολόγων είναι χώρες όπως η Ιαπωνία, η Κίνα και το Ηνωμένο Βασίλειο. Εάν οι ΗΠΑ αθετήσουν αυτές τις δανειακές υποχρεώσεις, θα υπάρξουν σοβαρές συνέπειες παγκοσμίως.

Το Πρόβλημα με το Έλλειμμα: Ο κύριος λόγος που μια χώρα χρεώνεται είναι επειδή ξοδεύει περισσότερα από όσα κερδίζει, γνωστό ως έλλειμμα. Όσο μεγαλύτερο είναι το ετήσιο έλλειμμα, τόσο περισσότερα χρήματα πρέπει να αντλήσει η κυβέρνηση κάθε χρόνο μέσω χρέους. Η τελευταία φορά που οι ΗΠΑ είχαν πλεόνασμα ήταν το 2001. Έκτοτε, το ετήσιο έλλειμμα χειροτερεύει, με αποτέλεσμα την αύξηση του εθνικού χρέους.

Το Μέγεθος του Χρέους και τα Επιτόκια: Το χρέος των ΗΠΑ έχει φτάσει τα 34,8 τρισεκατομμύρια δολάρια. Το πρόβλημα είναι ότι οι ΗΠΑ δεν μπορούν να το αποπληρώσουν. Για το οικονομικό έτος έως τώρα, η κυβέρνηση έχει έσοδα 3,29 τρισεκατομμύρια δολάρια και δαπάνες 4,5 τρισεκατομμύρια δολάρια, με αποτέλεσμα ένα έλλειμμα 1,2 τρισεκατομμυρίων δολαρίων. Το 21% των δαπανών αφορά την Κοινωνική Ασφάλιση, το 14% το Medicare και το 13% τις πληρωμές τόκων για το χρέος. Οι πληρωμές τόκων αναμένεται να αυξηθούν, προκαλώντας ακόμη μεγαλύτερα ελλείμματα.

Σπιράλ Χρέους: Οι αυξημένες πληρωμές τόκων σημαίνουν ότι η κυβέρνηση δανείζεται περισσότερα χρήματα για να καλύψει τα χρέη της, δημιουργώντας ένα σπιράλ χρέους. Η αύξηση των επιτοκίων από τη Federal Reserve επιδεινώνει το πρόβλημα, καθώς τα παλιά χρέη πρέπει να αναχρηματοδοτηθούν με υψηλότερα επιτόκια. Αυτό αυξάνει τις ετήσιες δαπάνες και επιδεινώνει το έλλειμμα.

Πληθωρισμός και Χρέος: Μια προσέγγιση που εξετάζεται είναι η «πληθωριστική μείωση του χρέους». Η κυβέρνηση μπορεί να χρησιμοποιήσει τον πληθωρισμό για να μειώσει την αξία του χρέους της. Αυτό σημαίνει ότι, με την πάροδο του χρόνου, η πληρωμή του χρέους γίνεται ευκολότερη, καθώς τα μελλοντικά χρήματα έχουν μικρότερη αξία. Αυτός ήταν ο τρόπος που οι ΗΠΑ αντιμετώπισαν το χρέος μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Η πιο βιώσιμη μακροπρόθεσμη προσέγγιση για τη διαχείριση του χρέους μιας χώρας είναι η εξυγίανση των οικονομικών της. Οι ΗΠΑ πρέπει να επικεντρωθούν στη μείωση του ελλείμματος και στην αύξηση της παραγωγικότητας. Παρόλο που υπάρχουν διάφορα «κόλπα» για τη μείωση του χρέους, η βασική στρατηγική πρέπει να είναι η δημιουργία πλεονασμάτων και η λήψη έξυπνων δημοσιονομικών πολιτικών.

Η Fed σκοπεύει να μειώσει τον ισολογισμό της επιπλέον κατά 1,5 τρισ.δολάρια έως τα μέσα του 2025, τη στιγμή που η αμερικανική κυβέρνηση αυξανει εντυπωσιακά το μέγεθος του χρέους που εκδίδει, την ώρα που εξασθενεί το ενδιαφέρον από τους ξένους επενδυτές. Μία τέτοια εξέλιξη απειλεί να ωθήσει σε άνοδο το κόστος δανεισμού για την κυβέρνηση και τις επιχειρήσεις, ενώ θα μπορούσε να προκαλέσει απώλειες για πολλούς επενδυτές που έχουν συσσωρεύσει ομόλογα με την προσδοκία ότι ο σημερινός κύκλος σύσφιγξης των επιτοκίων έχει φθάσει στο τέλος του. Η τρέχουσα αναστροφή της καμπύλης τω αποδόσεων των 2 ετών έναντι των 10 ετών κρατικών ομολόγων μόλις πέρασε τα δύο έτη, καθιστώντας την μεγαλύτερη αναστροφή στην ιστορία. Αυτή τη στιγμή, όμως, τα πράγματα φαίνεται να αλλάζουν, με την αναστροφή των 2 ετών έναντι των 10 ετών να έχει αυξηθεί από -50 σε -19 σε μόλις τρεις εβδομάδες. Αυτή η κίνηση είναι ένδειξη ότι η ύφεση είναι πιο κοντά από ό,τι αναμενόταν, καθώς η πτώση στις αποδόσεις των 2 ετών ομολόγων έχει συνοδευτεί από αυξημένες προσδοκίες ότι η FED θα χαλαρώσει την πολιτική της το 2024.
Το 23% του δημοσίου χρέους των ΗΠΑ οφείλεται λίγο πολύ στην ίδια τη χώρα και σε φορείς άμεσα συνδεδεμένους με την κυβέρνηση.
Σχεδόν το 52% του δημοσίου χρέους βρίσκεται στα χέρια του ιδιωτικού τομέα των ΗΠΑ. Προφανώς, αυτό το τεράστιο ποσό αποτελεί μέρος των επενδύσεων των Αμερικανών πολιτών και επιχειρήσεων και συνήθως παίζει τον ρόλο του ασφαλούς μέρους των χαρτοφυλακίων τους.
Περίπου του 25% χρέους βρίσκεται στα χέρια επενδυτών εκτός ΗΠΑ. Σε αυτούς τους κατόχους ομολόγων περιλαμβάνονται, θεσμικοί και ιδιώτες επενδυτές, ασφαλιστικές εταιρείες, ασφαλιστικά και συνταξιοδοτικά ταμεία και ξένες κυβερνήσεις. Η Κίνα υπολογίζεται ότι κατέχει το 2-3% του χρέους των ΗΠΑ.
Το ποσοστό αυτό δεν είναι πολύ μεγάλο αν το συγκρίνουμε με τη συνολική αξία των περιουσιακών στοιχείων που κατέχουν οι ΗΠΑ (ο ιδιωτικός και ο δημόσιος τομέας) . Καθώς το σύνολο των περιουσιακών στοιχείων ανέρχεται σε περίπου 175 τρισεκατομμύρια δολάρια πράγμα που σημαίνει πως το χρέος που βρισκόταν σε ξένα χέρια αντιστοιχεί στο 5% της συνολικής «αμερικανικής περιουσίας».
Το ποιο σημαντικό όμως από όλα είναι εάν το χρέος χρησιμοποιείται για την ανάπτυξη των νέων τεχνολογιών (τεχνητή νοημοσύνη, τρισδιάστατη εκτύπωση, τεχνολογίες νέων υλικών, βιοτεχνολογία, κβαντική υπολογιστική κ.λπ.) οι οποίες θα συμβάλλουν στην προσαρμογή και ανθεκτικότητα της οικονομίας και της κοινωνίας στις νέες μεταβαλλόμενες συνθήκες που επιβάλουν οι νέες ανατρεπτικές τεχνολογικές καινοτομίες.
Σύμφωνα με τα δεδομένα ίδρυσης νεοφυών επιχειρήσεων τεχνητής νοημοσύνης την τελευταία δεκαετία 2013-2023, στην πρώτη δεκάδα βρίσκονται κατά σειρά, οι ΗΠΑ με 5.509 νεοφυείς επιχειρήσεις, ακολουθεί η Κίνα με 1.446, το ΗΒ με 727, το Ισραήλ με 442, ο Καναδάς με 397, η Γαλλία με 391, η Ινδία με 338, η Ιαπωνία με 333, η Γερμανία με 319 και η Σιγκαπούρη με 193.

Από αυτά τα δεδομένα, είναι προφανές ότι οι ΗΠΑ, και ακολουθεί η Κίνα. Να σημειωθεί ότι η Κίνα επανεπενδύει περίπου το 40% του ετήσιου ΑΕΠ της (διπλάσιο ποσοστό από τις ΗΠΑ) αλλά επιτυγχάνει μόνο 5% αύξηση του ΑΕΠ.
Το πόσο καλά μία κυβέρνηση διαχειρίζεται και αναπτύσσει τις δικές της χρηματοπιστωτικές, οικονομικές, τεχνολογικές και κοινωνικές δυνάμεις σε σχέση με τον αντίπαλο, είναι πιο σημαντικό από το πόσο καλά χτίζει και χρησιμοποιεί τις στρατιωτικές του δυνάμεις, αν και οι στρατιωτικές δυνάμεις εξακολουθούν να είναι σημαντικές για να εκφοβίσουν τον εχθρό του και ενδεχομένως να τις χρησιμοποιήσουν για να τον νικήσουν στρατιωτικά εάν η μη στρατιωτική στρατηγική δεν λειτουργεί.

*Ο Γιώργος Ατσαλάκης είναι oικονομολόγος, αναπληρωτής Καθηγητής Πολυτεχνείου Κρήτης
Εργαστήριο Ανάλυσης Δεδομένων και Πρόβλεψης