» Madeline Miller (μτφρ. Αναστασία Καλλιοντζή, εκδόσεις Διόπτρα)
Πριν από κάποιο καιρό είχε προηγηθεί η ιστορία της Κίρκης. Βιβλίο που αποδείχτηκε μια τεράστια αναγνωστική έκπληξη παρά τις όποιες αρχικές επιφυλάξεις εξαιτίας του θέματος. Το τραγούδι του Αχιλλέα είχε μπει από τότε στη λίστα με τα προσεχώς. Και η στιγμή έφτασε. Η ανάμνηση του παραμυθένιου τρόπου αφήγησης της Μίλερ ξύπνησε την επιθυμία για επιστροφή στις αρχές του μύθου. Οι τότε επιφυλάξεις μετατράπηκαν σε προσδοκίες.
Το τραγούδι του Αχιλλέα άλλος δεν θα μπορούσε να το συνθέσει πέρα από τον Πάτροκλο.
Ο πατέρας μου ήταν βασιλιάς και απόγονος βασιλέων. Ήταν άνθρωπος βραχύσωμος, όπως οι περισσότεροι από εμάς, κι η κοψιά του θύμιζε ταύρο· ήταν όλος πλάτες. Παντρεύτηκε τη μητέρα μου όταν εκείνη ήταν δεκατεσσάρων χρόνων κι αφού είχε ορκιστεί στην ιέρεια ότι μπορούσε να κάνει παιδιά. Ως γάμος συνέφερε, ήταν αποδοτικός: η μητέρα μου ήταν μοναχοπαίδι, και η περιουσία του πατέρα της θα πήγαινε στον σύζυγό της.
Όταν με ξεγέννησαν, αγόρι, ο πατέρας μου με τράβηξε απότομα απ’ την αγκαλιά της και με έβαλε στα χέρια μιας τροφού. Γεμάτη συμπόνια, η μαμή έδωσε στη μητέρα μου ένα μαξιλάρι να κρατήσει, αφού εμένα με είχαν πάρει. Η μητέρα μου αγκάλιασε το μαξιλάρι.
Σύντομα εξελίχτηκα σε σκέτη απογοήτευση: μικροκαμωμένος, λεπτεπίλεπτος. Δεν ήμουν σφιχτοδεμένος. Δεν ήμουν ρωμαλέος και εύρωστος. Δεν μπορούσα να τραγουδήσω. Το καλύτερο που θα μπορούσε να πει κανείς για μένα ήταν ότι δεν ήμουν αρρωστιάρης.
Το αποδοκιμαστικό βλέμμα του πατέρα πάνω του έκανε το σώμα του να τρέμει. Ο Πάτροκλος μεγάλωνε προσπαθώντας να μην τραβάει την προσοχή, να μην επιδεινώσει τη θέση του. Η αφορμή ωστόσο βρέθηκε, ο πατέρας να ξεφορτωθεί την ντροπή, από τον γιο του προτίμησε τους ευγενείς, να τα έχει καλά μαζί τους. Κάπως έτσι ο Πάτροκλος βρέθηκε εξόριστος, συνοδεία του βάρους του σε χρυσό, στο βασίλειο της Φθίας, εκεί όπου ο διάδοχος του θρόνου Αχιλλέας, γιος Θεάς, ετοιμαζόταν από μικρός για να γίνει μια μέρα ο άριστος των Ελλήνων. Ο διαλεκτός από τη μοίρα, ανάμεσα σε τόσους συνομήλικούς του, που προορίζονταν να αποτελέσουν την επίλεκτη φρουρά του, ξεχώρισε τον Πάτροκλο. Από τότε οι δυο τους υπήρξαν αχώριστοι, μέχρι το τέλος. Αυτή είναι η ιστορία τους.
Η Μίλερ δίνει τον λόγο στον Πάτροκλο, τον καταφρονεμένο γιο, που έμεινε στην ιστορία ως ο σύντροφος του άριστου μεταξύ των Ελλήνων. Αλλά, ακόμα και αυτό, αρκετοί θέλησαν να του το στερήσουν. Μίλησαν για φιλία και άφησαν τον έρωτα απέξω. Είναι ένα τραγούδι αγάπης αυτό, μια ιστορία ερωτική, γεμάτη από αγάπη και πάθος, παρότι ειπωμένη σε πρώτο πρόσωπο, με ένα εγώ πριν από κάθε ρήμα. Ο Πάτροκλος λέει την ιστορία του. Και η ιστορία του ήταν ο Αχιλλέας. Το πρώτο πρόσωπο δεν στερεί αλλά προσθέτει. Ωστόσο, μια ιστορία αγάπης δεν είναι μια ανέφελη ιστορία, στον πόνο φυτρώνει και με τα δάκρυα ποτίζεται να μεγαλώσει.
Η Μίλερ, που έχει σπουδάσει αρχαία ελληνικά και έχει πάθος με τη μυθολογία, γνωρίζει καλά τι είναι εκείνο που την ενέπλεξε σε αυτά τα μυθοπλαστικά μονοπάτια, από πού εκπορεύεται η αγάπη και το πάθος για αυτές τις παλιές ιστορίες, τις κάπως παρωχημένες για κάποιους.
Και αν στην κορυφή της λίστας βάλει κανείς τις λογοτεχνικές αρετές των αρχαίων μύθων, τον τρόπο με τον οποίο συμπορεύεται το ανθρώπινο και το θεϊκό, τις ανατροπές και το θάρρος, την οργιώδη φαντασία και τις άρρηκτες συνδέσεις τής κάθε υποϊστορίας με το κυρίως σώμα του μύθου, μια ζωντανή παράδοση αιώνων, κάπου εκεί κοντά θα βρεθεί και η διαχρονικότητα των μηνυμάτων, τα κοινά βάσανα των ανθρώπων, το κακό που επιβιώνει και κληροδοτείται από γενιά σε γενιά, η ανάγκη μας για αγάπη, η ιστορία που επαναλαμβάνεται.
Η Μίλερ διακρίνει μια από τις αρετές του μύθου, του κάθε μύθου, την οικουμενικότητά του παρότι φαινομενικά διαπραγματεύεται την ιστορία κάποιων συγκεκριμένων ανθρώπων, κάποιων ξεχωριστών ανθρώπων, βασιλιάδων και ηρώων, θεών και ευγενών. Τέτοια είναι και η ιστορία του Πάτροκλου, τέτοια και του Αχιλλέα.
Δεν είναι τυχαίο πως το βιβλίο αυτό είναι τόσο δημοφιλές ανάμεσα στους εφήβους, ούτε εντύπωση θα έπρεπε να προκαλεί το κοινό συναισθηματικό εμβαδό που εμφανίζεται και γεφυρώνει χιλιάδες χρόνων ανθρώπινης πορείας. Η Μίλερ, με πολλή έρευνα και μέγα πάθος, καταφέρνει να αφηγηθεί μια ιστορία σε μεγάλα κομμάτια της γνωστή από μια άλλη οπτική γωνία, πετυχαίνοντας έτσι εκτός του να διατηρήσει αμείωτο το αναγνωστικό ενδιαφέρον να αναδείξει επιπλέον πτυχές του μύθου, να φανερώσει τα κοινά μονοπάτια στα οποία οι νεαροί άνθρωποι βαδίζουν καθώς μεγαλώνουν. Ο νεαρός Πάτροκλος που εξορίζεται μακριά από το σπίτι του στο οποίο ποτέ δεν ένιωσε αγάπη και αποδοχή και ο νεαρός Αχιλλέας που αγκομαχά κάτω από το βάρος μιας αγάπης γεμάτης προσδοκίες και απαιτήσεις, συνθέτουν ένα ζευγάρι γνώριμο και οικείο, με τη μεταξύ τους σχέση να λειτουργεί ως μια νησίδα καταφυγής από έναν κόσμο ανοίκειο και ακατανόητο. Σε μια ιστορία τόσο σύνθετη όπως αυτή, υπάρχουν διάφορες πύλες εισόδου. Ο αναγνώστης, ανάλογα με τις προσλαμβάνουσες και τα βιώματά του, διακρίνει και ξεχωρίζει τις πλέον οικείες. Έτσι, δεύτερα πρόσωπα της πλοκής και υποϊστορίες έρχονται στο προσκήνιο. Καθώς η ιστορία προχωράει προς τον Τρωικό Πόλεμο, περαιτέρω αξίες διαπραγματεύονται. Οι σκοτεινές όψεις του ανθρώπου, η φιλοδοξία και ο εγωισμός, κυριαρχούν. Όχι όμως ολοκληρωτικά. Για κάθε Αγαμέμνονα θα υπάρχει μια Βρισηίδα, για να αναφερθώ κι εγώ σε μια παράλληλη της κεντρικής αφήγησης ιστορία.
Το τραγούδι του Αχιλλέα ικανοποίησε πλήρως την αναγνωστική μου ανάγκη κατά τη στιγμή που τράβηξα το βιβλίο από το ράφι. Μια εμπειρία με τον τρόπο της νοσταλγική, μια επιστροφή στο αναγνωστικό παρελθόν, τότε που το στοιχείο του μύθου κυριαρχούσε και η σύνδεση με τον «πραγματικό» κόσμο δεν ήταν προφανής, μια ματιά πιο αθώα, πιο αφελής.
Το τραγούδι του Αχιλλέα υπενθυμίζει πως και οι διασκευές είναι δημιουργία, αρκεί να τις πλησιάσει κανείς απαλλαγμένος από διάθεση για ανούσιες συγκρίσεις. Υπενθυμίζει, όμως, και κάτι ακόμα, πως ο μύθος, καμιά φορά, κρύβει περισσότερη αληθινή ζωή, ακόμα και από μια μαρτυρία, έτσι όπως στέκει πιο ανοιχτός, επιτρέποντας, αν το θες, να βρεις κι εσύ τον δικό σου χώρο μέσα του.
Η Μίλερ μοιάζει να έγραψε το βιβλίο αυτό και γιατί ίσως έτσι, κάποια στιγμή στο μέλλον, ιστορίες όπως αυτές του Πάτροκλου και του Αχιλλέα πάψουν να είναι επίκαιρες και αφεθούν επιτέλους να ξεκουραστούν στο παρελθόν τους.
