Το βλέµµα στα ψάρια

Ενώ οι συνθήκες που επικρατούν στη χερσαία εντατική βιοµηχανική κτηνοτροφία είναι λίγο ως πολύ γνωστές (για όσους δεν κλείνουν τα µάτια), η εντατική εκτροφή θαλάσσιων ζώων παραµένει σκοτεινή, αν και εξίσου απεχθής. Η εντατική ιχθυοκαλλιέργεια αρχικά παρουσιάστηκε ως λύση στο πρόβληµα της µείωσης των θαλάσσιων πληθυσµών, όταν η ζωή των ωκεανών παγκοσµίως άρχισε να ερηµώνει λόγω των εµπορικών αλιευτικών επιχειρήσεων. Σήµερα το ένα τρίτο του αποθέµατος ψαριών έχει εκλείψει από τις θάλασσες και το υπόλοιπο οδεύει προς την πλήρη εξαφάνιση τα επόµενα χρόνια.

Και ενώ τα ψάρια των θαλασσών εξαφανίζονται, η εντατική ιχθυοκαλλιέργεια αγγίζει σήµερα τους 2.7 τρισεκατοµµύρια θανάτους ψαριών το χρόνο. Τα εκτρεφόµενα ψάρια ζουν σε πολύ περιορισµένο χώρο, µέσα σε αφύσικες συνθήκες, γεµάτες τοξίνες. Τα ψάρια ζουν στα ίδια τους τα περιττώµατα, γεµάτα ασθένειες και παράσιτα, που συχνά µεταδίδονται εκτός της καλλιέργειας και µολύνουν τα τοπικά οικοσυστήµατα.
Τα ζητήµατα ευηµερίας που συνδέονται µε τις ιχθυοκαλλιέργειες είναι πολλά: νερά τόσο µολυσµένα που δυσκολεύουν τα ψάρια στην αναπνοή, συνωστισµός τόσο έντονος που τα ζώα αρχίζουν τους αλληλο-κανιβαλισµούς, διατροφικές ελλείψεις που αποδυναµώνουν το ανοσοποιητικό σύστηµα των ψαριών. 10-30% των ψαριών δεν καταφέρνουν να επιβιώσουν σε αυτές τις συνθήκες, ενώ τα υπόλοιπα υποβάλλονται σε πολυήµερη ασιτία, προκειµένου να µειωθούν τα περιττώµατά τους κατά τη διάρκεια της µεταφοράς τους προς τα σφαγεία.
Εκεί τα βράγχια των ψαριών τεµαχίζονται ενώ διατηρούν ακόµα τις αισθήσεις τους κι έπειτα πετιούνται σε µια δεξαµενή µε νερό για να πεθάνουν από αιµορραγία, µέσα σε σπασµούς πόνου. Σε άλλες περιπτώσεις πετιούνται σε δεξαµενές γεµάτες διοξείδιο του άνθρακα, όπου ναρκώνονται και στη συνέχεια µεταφέρονται στη στεριά, όπου χάνουν τις αισθήσεις τους µέσα σε µερικά λεπτά.

Πως µπορούµε να είµαστε σίγουροι ότι τα ψάρια αισθάνονται πόνο; Επιστήµες όπως αυτές της θαλάσσιας βιολογίας και της συγκριτικής ανατοµίας δεν αφήνουν περιθώρια αµφισβήτησης: τα ψάρια παράγουν την ίδια παυσίπονη ουσία µε τα θηλαστικά όταν πονούν και η εγκεφαλική τους δραστηριότητα κατά τη διάρκεια τραυµατισµού είναι ανάλογη µε αυτή των χερσαίων σπονδυλωτών. Σε ανατοµικό επίπεδο, τα ψάρια έχουν νευρώνες που ανιχνεύουν βλάβες και κινδύνους, όπως οι υψηλές θερµοκρασίες, η έντονη πίεση και τα καυστικά χηµικά. Και ασφαλώς επιδεικνύουν συµπεριφορές πόνου, ακόµη και αν αυτό είναι κάτι που δεν µπορεί να αποδειχθεί τόσο χειροπιαστά.
Όσο περισσότερα µαθαίνουµε για το µυαλό και τα συναισθήµατα των ζώων, τόσο πιο δύσκολο είναι να δικαιολογήσουµε τις πρακτικές που χρησιµοποιούµε και που τα κάνουν να υποφέρουν. Σήµερα η επιστήµη µας δείχνει το δρόµο για ένα ηθικό τρόπο ζωής, απαλλαγµένο από τον πόνο και την καταπίεση. Μένει να τον ακολουθήσουµε.

Πηγές:
Cucherousset, Julien, Line Sundt-Hansen, Mathiew Buoro, Libor Závorka and Remy Lassus, “Growth-Enhanced Salmon Modify Stream Ecosystem Functioning,” Journal of Fish Biology 99 (December 2021): 1978-1989.
Oliveira, Victor, Katharine Dean, Lars Qviller, Carsten Kirkeby and Britt Band Jensen, “Factors Associated with Baseline Mortality in Norwegian Atlantic Salmon Farming,” Science Report 11 (April 2021): 147-155.
Persson, David, Ane Nødtvedt, Arnfinn Aunsmo and Marit Stormoen, “Analysing Mortality Patterns in Salmon Farming Using Daily Cage Registrations,” Journal of Fish Disorders 45 (February 2022): 335-347d.
Rosamond Naylor, Ronald Hardy, Alejandro Buschmann, Siomn Bush and Ling Cao, “A 20-Year Retrospective Review of Global Aquaculture,” Nature 591 (March 2021): 551-563.
Sneddon, Lynne, “Pain in aquatic animals,” Journal of Experimental Biology 218 (April 2015): 967-76.