Σαράντα πέντε (45) χιλιόμετρα δυτικά από τα Χανιά βρίσκονται τα Τοπόλια. Αξιόλογο χωριό στην επαρχία Κισσάμου, κτισμένο σε μια όμορφη κοιλάδα με δέντρα και νερά. Ανήκει στον Δήμο Κισσάμου.
Τα Τοπόλια έχουν 175 κατοίκους, που ασχολούνται με την γεωργία και την κτηνοτροφία. Λάδι, κάστανα, καρύδια, αμύγδαλα, σταφύλια, σιτηρά και κτηνοτροφικά προϊόντα, παράγονται στην περιοχή του χωριού. Εδώ υπάρχουν καταστήματα, εργοστάσια και εξοχικά κέντρα. Και ακόμη Ταχυδρομείο, Αστυνομικός Σταθμός, Δημ. Σχολείο, Νηπιαγωγείο, Ενοριακό Κέντρο και Βιβλιοθήκη. Προτομή του Ειρηναίου Τσουρουνάκη Επισκόπου Αμερικής, κοσμεί την πλατεία των Τοπολίων. Εδώ βρίσκεται και ο τάφος του Γερουσιαστή Γεωργίου Μαρκαντωνάκη.
Η οικογένεια Μαρκαντωνάκη, ανήκει στις ιστορικές οικογένειες της Κρήτης, με σημαντική παρουσία στους εθνικούς αγώνες.
Ένα σπουδαίο πανηγύρι γίνεται κάθε χρόνο στα Τοπόλια, την Τρίτη του Πάσχα, εορτή της Αγίας Σοφίας.
Τα Τοπόλια, αναφέρονται στις απογραφές των Ενετών όπως και το 1834, που είχαν 50 χριστιανικές οικογένειες και δύο (2) μουσουλμανικές. Στην απογραφή του 1881, τα Τοπόλια ανήκαν στον Δήμο Καστελίου και ήσαν μεγάλο χωριό που οι κάτοικοί του έφταναν τους 576 από τους οποίους οι 529 ήσαν Έλληνες και οι 46 Τούρκοι.
Έξω από το χωριό βρίσκεται το φοβερό Τοπολιανό φαράγγι, που το μήκος του φτάνει τα 1.500 μέτρα. Είναι μεγαλόπρεπο, άγριο και απότομο. Το άνοιγμα (πλάτος) του φαραγγιού, είναι από 5 έως 50 μέτρα, ενώ δεξιά και αριστερά υψώνονται οι δύο κάθετες πλευρές του που το ύψος τους φτάνει τα 300μ. Στα τοιχώματά του, υπάρχουν πολλές τρύπες που μοιάζουν με μικρά σπήλαια. Το φαράγγι, είναι κατάφυτο από δέντρα, κυρίως πλατάνια.
Δίπλα στο φαράγγι περνά ο επαρχιακός δρόμος από Χανιά για Παλαιόχωρα και η διαδρομή είναι καταπληκτική. Στη δεξιά του δρόμου, είναι το ιστορικό σπήλαιο της Αγίας Σοφίας, μέσα στο οποίο εθυσιάστηκαν ο αρχηγός Μιχαήλ Ψαρομήλιγκος και ο αδελφός του στην εποχή της Τουρκοκρατίας. Το σπήλαιο έχει πλούσιο διάκοσμο από σταλακτίτες και σταλαγμίτες, που έχουν απίθανα σχήματα. Έχει δε και αρχαιολογικό ενδιαφέρον, διότι μέσα σ’ αυτό βρέθηκαν νεολιθικά όστρακα.
Μέσα στο σπήλαιο είναι κτισμένη η εκκλησία της Αγίας Σοφίας, που εορτάζει με μεγαλοπρέπεια την Τρίτη του Πάσχα. Σ’ αυτή την εκκλησία, τα Χριστούγεννα του 1982, ο Επίσκοπος Κισσάμου & Σελίνου Ειρηναίος, έκανε την αναπαράσταση της γεννήσεως του Χριστού, με μεγάλη συμμετοχή πιστών. Δίπλα στο Τοπολιανό φαράγγι βρίσκεται η μία από τις δύο οδικές σήραγγες της Κρήτης. Η άλλη βρίσκεται στο νομό Λασιθίου και συγκεκριμένα στην εθνική οδό Ηρακλείου – Αγ. Νικολάου, κοντά στο χωριό Βραχάσι.
Πηγές:
– Πρώην Κοινοτάρχης Τοπολίων, έγγραφες πληροφορίες.
– Σ. Σπανάκη, ΚΡΗΤΗ (τ.Β’)
– Α. Μακριδάκη, ΧΑΝΙΑ τουρ. οδηγός
– Ν. Σταυράκη, Στατιστική του πληθυσμού της Κρήτης
– Ρ. Πάσλευ, Ταξίδια στην Κρήτη (μετ. Δ. Γόντικα)
