Η ιδέα για το σημερινό σημείωμά μού γεννήθηκε αμέσως μόλις τελείωσα το προηγούμενο, που δημοσιεύθηκε σε τρεις συνέχειες με τον τίτλο “Οι Ευρωπαίοι και οι άλλοι”.
Ο λόγος ήταν ότι σ’ εκείνο ο σημείωμα μέσα από το οποίο δώσαμε, με αρκετή ανάλυση και πληρότητα πιστεύω, όλα αυτά που δημιούργησαν και αυτά που χαρακτηρίζουν τον νέο Ευρωπαϊκό τύπο ανθρώπου, μένει με την ολοκλήρωση της ανάγνωσής του μια απορία: Γιατί οι «άλλοι» ή κάποιοι άλλοι να μην αποδέχονται τα λαμπρά χαρακτηριστικά αυτού του Ευρωπαίου ανθρώπου (ή γενικότερα του Δυτικού τύπου ανθρώπου) και να εκδηλώνουν συνεχώς την αντίθεσή τους και μάλιστα με ένα τέτοιο βίαιο τρόπο που να μοιάζει πολλές φορές με πόλεμο δύο κόσμων;
Φαίνεται ότι οι δύο κόσμοι είναι η Δύση και το Ισλάμ. Άλλοι μεγάλοι λαοί, όπως λ.χ. οι Ιάπωνες και οι Κινέζοι, με εντελώς διαφορετική ιστορία και κουλτούρα από τους Ευρωπαίους, έρχονται εν τούτοις κοντά στη Δύση και εν πάση περιπτώσει υιοθετούν πολύ ηπιότερες στρατηγικές προσέγγισης ή διαφωνίας.
Με το Ισλάμ όμως τα πράγματα είναι διαφορετικά. Πρώτα πρώτα πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι το θέμα είναι υψηλού ενδιαφέροντος από τη στιγμή που στις ευρωπαϊκές χώρες οι μουσουλμάνοι ήταν 6% του πληθυσμού το 2010 και προβλέπεται το 2030 να είναι 8%. Παρεμφερή ποσοστά ισχύουν και για την Ελλάδα.
Δημιουργείται, φοβάμαι, όλο και σαφέστερη η εικόνα δύο κόσμων που δυσκολεύονται να ανεχθούν ο ένας τον άλλο και να συνυπάρξουν. Δύο αντιλήψεων και κοσμοθεωριών σε αντίθεση. Είναι σαν δύο αποκλίνουσες πορείες, που συναντώνται πάλι μόνο για τη σύγκρουση. Λέγεται ότι το Κοράνι εύκολα μπορεί να γίνει αντικείμενο παρερμηνείας από ακραία στοιχεία. Όμως, «μονός καυγάς δεν γίνεται», λέει μια παροιμία. Ας ψάξουμε λοιπόν, με το σημερινό σημείωμα, στην πλευρά των Δυτικών, μήπως βρούμε στοιχεία και συμπεριφορές που ενοχλούν.
Ο Πωλ Βαλερύ (Γάλλος ποιητής, συγγραφέας και φιλόσοφος, 1871-1945), γράφει σ’ ένα κείμενό του με τίτλο «Χαρακτηριστικά του Ευρωπαϊκού Πνεύματος» που δημοσιεύθηκε στη Revue Universelle, 15 Ιουλίου 1924: «Παντού όπου δεσπόζει το ευρωπαϊκό πνεύμα βλέπει κανείς να εμφανίζεται το μέγιστο των αναγκών, το μέγιστο της εργασίας, το μέγιστο του κεφαλαίου, το μέγιστο της απόδοσης, το μέγιστο της φιλοδοξίας, το μέγιστο της ισχύος, το μέγιστο των τροποποιήσεων της εξωτερικής φύσης, το μέγιστο των σχέσεων και των ανταλλαγών. Αυτό το σύνολο από μέγιστες τιμές είναι Ευρώπη ή εικόνα της Ευρώπης».
Θέλω εδώ να διατυπώσω ένα φόβο. Φοβάμαι ότι η εμφάνιση τόσων μέγιστων τιμών όπου εμφανίζεται ο Ευρωπαίος, κάποιους έχει ενοχλήσει στο παρελθόν, σίγουρα κάποιους ενοχλεί και σήμερα. Η επιδίωξη, πάση θυσία, του «πολύ», δηλαδή των μέγιστων τιμών που προαναφέραμε, μόνο με την εκμετάλλευση κάποιων άλλων επιτυγχάνεται. Η επιδίωξη του «πολύ» για το «πολύ» ως αυτοσκοπός σίγουρα προκαλεί.
Στην αρχή πήρε τη μορφή των Σταυροφοριών. Σφιχταγκαλιασμένες η θρησκευτική και η πολιτική εξουσία της Δύσης έβαλαν στο μάτι τον πλούτο της Ανατολής.
Η ακόρεστη δίψα για πλούτο και δύναμη και η μισαλλοδοξία του Πάπα και των Αρχόντων της Δύσης, μετέτρεψαν τον διακηρυγμένο στόχο της απελευθέρωσης των Αγίων Τόπων σ’ ένα άνευ προηγουμένου πλιάτσικο και μια σφαγή τις συνέπειες της οποίας ακόμα πληρώνουμε. Διέλυσαν ουσιαστικά, το 1204, τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία, τη στιγμή που αντίθετα -για το συμφέρον όλων- θα έπρεπε να την ενδυναμώσουν για να αποτελέσει τον κυματοθραύστη της πλημμυρίδας των ασιατών και των μουσουλμάνων.
Κατέστησαν δε τις Σταυροφορίες σύμβολο και σημείο αναφοράς για τους μουσουλμάνους, ώστε, ακόμα και σήμερα, όποια ενέργεια της Δύσης θεωρήσουν ότι στρέφεται εναντίον τους, τη χαρακτηρίζουν ως Σταυροφορία και αυτό αρκεί για να διεγείρει τα ανακλαστικά μεγάλου πλήθους φανατικών ομόθρησκών τους.
Στη συνέχεια, η εξυπηρέτηση της επιδίωξης των «μέγιστων τιμών» πήρε τη μορφή της αποικιοκρατίας. Μια δραστηριότητα στην οποία επιδόθηκαν με πολύ μεγάλη επιτυχία οι Ευρωπαίοι. Στρατιωτικός, πολιτικός, και πολιτιστικός ιμπεριαλισμός για τη μεγιστοποίηση των εμπορικών και οικονομικών κερδών, για τη μεγιστοποίηση του κύρους και της ισχύος της μητροπολιτικής αρχής. Για πολλά χρόνια οι υποταγμένοι ιθαγενείς των αποικιών ένοιωσαν σκληρά την υποτέλεια, την ταπείνωση, την αδικία και την ανισότητα και έγιναν μάρτυρες της καταλήστευσης των φυσικών πόρων της χώρας τους. Όλα αυτά δεν μπορεί παρά να ενστάλαξαν μίσος στην ιστορική μνήμη των λαών αυτών.
Σε πιο σύγχρονες εποχές, οι Δυτικοί ενίσχυσαν ή ευθέως εγκατέστησαν αυταρχικά και πλήρως ελεγχόμενα καθεστώτα, όπως λ.χ. του Σάχη στο Ιράν, του Σαντάμ Χουσεΐν στο Ιράκ, του Μουμπάρακ, του Καντάφι κ.ά. Γύρω από τα καθεστώτα αυτά αναπτύχθηκε μια μεσαία και ανώτερη τάξη που «μαϊμούδιζαν» τον δυτικό τρόπο ζωής. Ήταν κι αυτό μια συγκαλυμμένη μορφή αποικιοκρατίας όπου, ωστόσο, φαίνονταν ότι μια ντόπια πολιτική προσωπικότητα και δύναμη είχε τον έλεγχο της κατάστασης.
Στις μέρες μας -αφού για δικούς τους λόγους κατέστρεψαν τα καθεστώτα και τις τάξεις που τα στήριζαν- ζούμε πάλι τις ωμές επεμβάσεις των Δυτικών (Ευρωπαίων και Αμερικάνων) στις ίδιες περιοχές των μουσουλμάνων, οι οποίοι δεν έχασαν την ευκαιρία να τις ονομάσουν νέες σταυροφορίες και να ξυπνήσουν έτσι στους φανατικούς παλιές αναμνήσεις.
Όλες αυτές οι περιπέτειες αιώνων που περιγράψαμε κράτησαν χαμηλά το μορφωτικό επίπεδο των λαών.
Συνειδητή επιλογή των αποικιοκρατών και των οργάνων τους, μόνο που τώρα τη θολή θάλασσα της αμορφωσιάς και της αγραμματοσύνης την επωφελούνται τα ακραία στοιχεία του Ισλάμ, αυτοί που επιδιώκουν την επιστροφή στα πιο συντηρητικά θρησκευτικά βιώματα του παρελθόντος, οι αποκαλούμενοι φονταμενταλιστές.
Και είναι βέβαιο ότι οι αρχές και οι αξίες της Ευρώπης, όπως τις παρουσιάσαμε στο προηγούμενο εκτενές σημείωμά μας, δεν συγκινούν καθόλου τους φονταμενταλιστές· το αντίθετο, τους διεγείρουν.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι με τις επεμβάσεις των Δυτικών στο λεγόμενο μουσουλμανικό τόξο (Βόρεια Αφρική, Μέση Ανατολή, Ν.Α. Μεσόγειος) έχουν ανοίξει οι ασκοί του Αιόλου και κανένας δεν μπορεί να προβλέψει το παραπέρα. Αυτό κάνει επιτακτικότερη την ανάγκη η Ευρώπη, με την κυριολεκτική της πλέον έννοια, να παίξει το ρόλο της.
Μπορεί και το οφείλει στην Ιστορία. Χρειάζονται πολιτικές προσωπικότητες εμφορούμενες πραγματικά από τις αξίες που σφυρηλάτησαν ο ορθολογισμός της αρχαίας ελληνικής σκέψης, η ρωμαϊκή νομοθετική δεινότητα και η χριστιανική πνευματικότητα. Πολιτικές προσωπικότητες ηγετικές και όχι ενεργούμενα των πολυεθνικών του πετρελαίου και των θεοποιημένων «αγορών», που θα εμπνεύσουν τους λαούς της Δύσης. Και που πρώτα πρώτα θα τους θυμίσουν ότι, στην ίδια την Ευρώπη, όταν περίσσεψε η υπεροψία και η μισαλλοδοξία διαπράχτηκαν φοβερά εγκλήματα, που μπροστά τους τα εγκλήματα των φονταμενταλιστών ωχριούν.
Να τους θυμίσουν την καταστροφή της αρχιτεκτονικής και πνευματικής κληρονομιάς των αρχαίων Ελλήνων από τους φανατικούς χριστιανούς (σήμερα απορούμε γιατί οι φανατικοί μουσουλμάνοι καταστρέφουν τα μουσεία και καίνε τους παπύρους), τον μαρτυρικό θάνατο της Υπατίας, τις εκατόμβες της Ιεράς Εξέτασης και τα εγκλήματα των Ναζί (σήμερα φρίττουμε που οι φονταμενταλιστές αποκεφαλίζουν τους κρατούμενους), τα εκατομμύρια των νεκρών των δύο παγκόσμιων πολέμων που προκάλεσαν οι Γερμανοί (αυτό το ρεκόρ δύσκολα θα το καταρρίψουν οι φονταμενταλιστές).
Ύστερα, οι θεωρητικές αυτές, αλλά λίαν αναγκαίες, πολιτικές ηγεσίες θα πρέπει να εξηγήσουν στους λαούς τους ότι τόσο η Αρχαία Ελλάδα όσο και η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, την ανάπτυξή τους τη βάσισαν στο δουλοκτητικό σύστημα, κι αυτό, όσο κι αν το εξορκίζουν σήμερα οι Ευρωπαίοι, δεν μπορεί παρά να πέρασε στο πρότυπο του νέου Δυτικού ανθρώπου. Ενώ ο Χριστιανισμός, λίγα μπορεί να προσφέρει σε αυτό, από τη στιγμή που σαν επίσημη ή επικρατούσα θρησκεία όλων των δυτικών κρατών, κραταιώθηκε μέσα στην ιστορική του διαδρομή ως σύμφυτο του κράτους. Τέλος, αυτές οι αναμενόμενες πολιτικές ηγεσίες θα πρέπει να πείσουν τους λαούς τους ότι παρ’ ότι ο νέος τύπος του Ευρωπαίου ανθρώπου εντυπωσιάζει και σαφώς βρίσκεται σε πολύ υψηλότερο επίπεδο από άλλα πρότυπα, εν τούτοις φέρει πολλά εσωτερικά αδιέξοδα, τα οποία μοιραία τον οδηγούν σε σύγκρουση και με τον εαυτό του, και με τους όμοιούς του, και με το περιβάλλον του.
Ίσως πρέπει να ανακαλύψουμε πάλι τον εαυτό μας, να βρούμε και πάλι το μέτρο, να ανιχνεύσουμε και να σεβαστούμε τα όρια που βάζει η φύση μέσα κι έξω από εμάς.
Πιστεύω ότι υπάρχει διέξοδος από αυτή την εμπλοκή και τη διέξοδο μπορεί να τη δώσει μια εκ νέου ανάγνωση της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας, χωρίς προκαταλήψεις, αφού δηλαδή καθαρίσουμε το σκληρό δίσκο του μυαλού μας και τα ξαναδούμε όλα πάλι από την αρχή.
*Δρ. Μηχανικός,
τ. Δ/ντής ΔΕΔΔΗΕ
Όλα τα δημοσιευμένα κείμενα της στήλης μπορείτε να τα βρείτε στο http://www.haniotika-nea.gr/author/koufakis/
