1. Το πρόβλημα της κλιματικής αλλαγής
Η κλιματική κρίση η οποία γίνεται αντιληπτή με τα εντεινόμενα ακραία κλιματικά φαινόμενα και τις επακόλουθες φυσικές καταστροφές επιβάλλει τη ταχεία λήψη των απαραίτητων και αναγκαίων μέτρων για να αποφευχθούν καταστροφικά φαινόμενα στο μέλλον. Ως μέγιστη ανεκτή αύξηση της μέσης θερμοκρασίας της γης θεωρήθηκε η αύξηση μέχρι δύο (2) βαθμούς Κελσίου, σε σχέση με τη μέση θερμοκρασία τη προβιομηχανική εποχή, στη παγκόσμια σύνοδο για το κλίμα που πραγματοποιήθηκε στο Παρίσι το 2015. Για να περιορισθεί όμως η αύξηση της μέσης θερμοκρασίας στους 2 βαθμούς Κελσίου σε σχέση με τα προβιομηχανικά επίπεδα και να μην ανέλθει υψηλότερα απαιτείται η μείωση των εκπομπών των θερμοκηπιακών αερίων στην ατμόσφαιρα κατά 50-80 % μέχρι το 2050 σε σχέση με τις εκπομπές τους το 2010. Μεταξύ των αερίων που η αυξημένη έκλυση και συγκέντρωση τους στην ατμόσφαιρα επιτείνει τη κλιματική αλλαγή είναι και το διοξείδιο του άνθρακα (CO2) το οποίο θεωρείται ότι συμβάλλει αρκετά περισσότερο από τα άλλα θερμοκηπιακά αέρια στη κλιματική κρίση. Το αέριο αυτό παράγεται κατά κύριο λόγο από τη καύση των ορυκτών καυσίμων, δηλαδή του άνθρακα, του πετρελαίου και του φυσικού αερίου. Τα ορυκτά καύσιμα χρησιμοποιούνται σήμερα παγκοσμίως για τη παραγωγή του μεγαλύτερου μέρους της καταναλισκόμενης ενέργειας.
2. Επιπτώσεις της τουριστικής βιομηχανίας στη κλιματική κρίση
Οι επιπτώσεις της τουριστικής βιομηχανίας στη κλιματική κρίση οφείλονται σε δύο βασικούς παράγοντες όπως:
Α) Στις εκπομπές ανθρακούχων αερίων στην ατμόσφαιρα λόγω της κατανάλωσης ορυκτών καυσίμων στα τουριστικά καταλύματα.
Τα ξενοδοχεία καταναλώνουν ενέργεια για τη κάλυψη των αναγκών τους για θέρμανση, ψύξη, παραγωγή ζεστού νερού, φωτισμό και λειτουργία διαφόρων συσκευών και μηχανημάτων. Ως επί το πλείστον καταναλώνουν πετρέλαιο η/και φυσικό αέριο καθώς και ηλεκτρική ενέργεια η οποία παράγεται κυρίως από ορυκτά καύσιμα και λιγότερο από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Η χρήση διαφόρων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας όπως π.χ. της ηλιακής , της βιομάζας κ.α. στα τουριστικά καταλύματα είναι σήμερα περιορισμένη.
Β) Στις εκπομπές ανθρακούχων αερίων στην ατμόσφαιρα λόγω κατανάλωσης ορυκτών καυσίμων κατά τη μεταφορά/μετακίνηση των τουριστών με αεροπλάνα, πλοία, τρένα καθώς και με μικρά και μεγάλα οχήματα.
Στο τομέα της μεταφοράς των τουριστών είτε πρόκειται για την αεροπορική μεταφορά τους στο τόπο του προορισμού τους, είτε για τη μεταφορά τους με πλοίο είτε τέλος για την οδική τους μεταφορά με λεωφορείο ή μικρό αυτοκίνητο καταναλώνονται σχεδόν αποκλειστικά πετρελαϊκά καύσιμα τα οποία συμβάλλουν στην εκπομπή σημαντικών ποσοτήτων ανθρακούχων αερίων στην ατμόσφαιρα.
3. Επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης στο τουρισμό
Οι επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης στο τουρισμό είναι πολλαπλές και περιλαμβάνουν
Α) Καταστροφές στις δημόσιες και ιδιωτικές υποδομές λόγω ακραίων κλιματικών φαινομένων όπως αυτών που βιώσαμε πρόσφατα στο Νομό Χανίων. Οι καταστροφές στις υποδομές ενός τόπου υποβαθμίζουν το τουριστικό προιόν του και δυσκολεύουν τις επιλογές μετακίνησης και επισκεψιμότητας των τουριστών σε διάφορους τόπους ιδιαίτερου ενδιαφέροντος. Δημιουργείται έτσι μία κακή εικόνα στους επισκέπτες η οποία θα έχει αντίκτυπο στις επιλογές τους σχετικά με το τόπο προορισμού τους τα επόμενα χρόνια αλλά και στην εικόνα που θα μεταδώσουν στο περιβάλλον τους μετά την επιστροφή τους. Η γνωστοποίηση των καταστροφών των υποδομών ενός τόπου λόγω ακραίων κλιματικών φαινομένων είναι πιθανό να επηρεάσει τις κρατήσεις των τουριστών οι οποίοι ίσως φοβηθούν ότι η ανεπάρκεια των υποβαθμισμένων πλέον υποδομών δεν θα τους επιτρέψει να απολαύσουν όσο θα ανέμεναν τα θέλγητρα του τόπου προορισμού τους.
Β) Αλλαγή των προτιμήσεων των τουριστών όσον αφορά την επιλογή του τόπου των διακοπών τους. Καθώς η κλιματική κρίση/αλλαγή κάνει το κλίμα θερμότερο και ηπιότερο σε ορισμένες περιοχές, όπως έχει παρατηρηθεί τα τελευταία χρόνια, επηρεάζει και τις επιλογές των τουριστών σχετικά με το τόπο των διακοπών τους κατευθύνοντας τους σε περιοχές που είναι πλέον θερμότερες σε σχέση με το παρελθόν. Χαρακτηριστικά τα ήπια καλοκαίρια που παρατηρούνται τα τελευταία χρόνια σε χώρες της κεντρικής και βόρειας Ευρώπης επιτρέπουν στους κατοίκους των χωρών αυτών να παραμείνουν στις χώρες τους για διακοπές ενώ παλαιότερα επέλεγαν τις χώρες της Μεσογειακής λεκάνης το καλοκαίρι. Το φαινόμενο αυτό ενισχύεται και λόγω της οικονομικής κρίσης που παρατηρείται σε πολλές Ευρωπαϊκές χώρες σε συνδυασμό με τη περιορισμένη αύξηση των εισοδημάτων μεγάλης μερίδας των Ευρωπαίων πολιτών. Εφόσον λοιπόν το κλίμα των χωρών της βόρειας και κεντρικής Ευρώπης γίνει ηπιότερο τους ανοιξιάτικους και καλοκαιρινούς μήνες ίσως μειώσει μελλοντικά τη ροή των τουριστών από τις χώρες αυτές προς τη Μεσόγειο.
Γ) Μείωση των αεροπορικών μετακινήσεων λόγω ανάγκης μετριασμού της κλιματικής κρίσης. Στη περίπτωση της Κρήτης η πλειονότητα των τουριστικών αφίξεων γίνεται αεροπορικώς και η χρήση του αεροπλάνου (το οποίο καταναλώνει ορυκτά καύσιμα) έχει σημαντικό αποτύπωμα άνθρακα και επιτείνει τη κλιματική κρίση. Συνεπώς στα πλαίσια μετριασμού της κλιματικής κρίσης είναι πιθανόν στο μέλλον οι αεροπορικές μετακινήσεις τουριστών από Ευρωπαϊκές ή άλλες χώρες στη Κρήτη να γίνουν πιο δαπανηρές μειώνοντας την ανταγωνιστικότητα του τουριστικού προϊόντος του νησιού. Δυστυχώς η μείωση των εκπομπών CO2 στην ατμόσφαιρα κατά τις αεροπορικές μετακινήσεις δεν είναι τόσο εύκολη όση είναι κατά τη λειτουργία των τουριστικών μονάδων. Η ανάγκη μετριασμού της κλιματικής κρίσης θα έχει σαν συνέπεια την αύξηση της ελκυστικότητας τουριστικών προορισμών που δεν απαιτούν μακρινές αεροπορικές μετακινήσεις.
4. Η αναγκαιότητα μετριασμού της κλιματικής αλλαγής/κρίσης από τα τουριστικά καταλύματα
Έχοντας βιώσει τις καταστροφές από τη κλιματική κρίση φέτος στο Νομό Χανίων ας ελπίσουμε ότι τα ακραία αυτά φαινόμενα δεν θα επαναληφθούν στο μέλλον στη περιοχή μας. Βέβαια τα φαινόμενα αυτά συνέβησαν τώρα που η αύξηση της μέσης θερμοκρασίας του πλανήτη ήταν μικρότερη του 1 βαθμού Κελσίου σε σχέση με τα προβιομηχανικά επίπεδα. Στο μέλλον όταν η αύξηση της θερμοκρασίας φθάσει ή υπερβεί τους 2 βαθμούς Κελσίου είναι πιθανόν τα ακραία αυτά φαινόμενα να γίνουν πιο καταστροφικά. Σε κάθε περίπτωση θα πρέπει αφενός μεν να μεριάσουμε τις επιπτώσεις της τουριστικής βιομηχανίας στη κλιματική κρίση και αφετέρου δε να προσπαθήσουμε να προσαρμοστούμε στην υπαρκτή πλέον κλιματική κρίση/αλλαγή.
Καθώς η τουριστική βιομηχανία αποτελεί μία ταχύτατα αναπτυσσόμενη βιομηχανία παγκοσμίως η συμβολή της στις εκπομπές άνθρακα στην ατμόσφαιρα αυξάνεται. Συνεπώς οι στόχοι για τη μείωση των ανθρακούχων εκπομπών της θα πρέπει να είναι ιδιαίτερα φιλόδοξοι. Η υπάρχουσα τεχνολογία σήμερα επιτρέπει τη πλήρη απανθρακοποίηση του τουριστικού τομέα. Ομως απαιτείται μία νέα προσέγγιση από τη τουριστική βιομηχανία για την επίτευξη του στόχου αυτού
Α) Σχετικά με την αποτίμηση της αξίας της καταναλισκόμενης ενέργειας και των εκπομπών άνθρακα,
Β) Σχετικά με την εξεύρεση των απαραίτητων κεφαλαίων για τη χρηματοδότηση των ενεργειακών επενδύσεων σε τεχνολογίες χαμηλών/μηδενικών εκπομπών άνθρακα,
Γ) Σχετικά με την ιεράρχηση των απαιτούμενων/χρησιμοποιούμενων τεχνολογιών χαμηλών/μηδενικών εκπομπών άνθρακα,
Δ) Σχετικά με την αύξηση της συνεργασίας μεταξύ των ιδιωτικών και δημόσιων φορέων που εμπλέκονται στην απανθρακοποίηση του τουριστικού τομέα, και
Ε) Σχετικά με τη κατανόηση από όλους τους εμπλεκόμενους φορείς της αναγκαιότητας λήψης μέτρων για τη μείωση των εκπομπών άνθρακα στο τουριστικό τομέα.
Καθώς η αύξηση της μέσης θερμοκρασίας στο πλανήτη δεν θα πρέπει να υπερβεί τους 2 βαθμούς Κελσίου σε σχέση με τα προβιομηχανικά επίπεδα η μείωση των εκπομπών άνθρακα στα τουριστικά καταλύματα θα πρέπει να είναι σημαντική. Υπολογίζεται ότι αυτή θα πρέπει να μειωθεί κατά 66% το 2030 σε σχέση με το 2010 και κατά 90% το 2050 σε σχέση με το 2010. Μία εναλλακτική μέθοδο που έχει στη διάθεση της η τουριστική βιομηχανία για να μειώσει τις εκπομπές CO2 στην ατμόσφαιρα περιλαμβάνει την αντιστάθμιση των όποιων εκπομπών της σε άνθρακα. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με τη χρηματοδότηση/υποστήριξη προγραμμάτων μείωσης των εκπομπών άνθρακα που θα αφορούν
Α) Την υλοποίηση έργων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, και
Β) Τη προώθηση εκτεταμένων αναδασώσεων οι οποίες συμβάλλουν στην απορρόφηση ατμοσφαιρικού άνθρακα.
Ενδεικνυόμενα μέτρα για τα τουριστικά καταλύματα για το μετριασμό της κλιματικής αλλαγής
1. Αύξηση της ενεργειακής τους αποδοτικότητας, μετατροπή των κτιρίων τους σε κτίρια σχεδόν μηδενικής ενεργειακής κατανάλωσης,
2. Αύξηση της χρήσης τεχνολογιών ανανεώσιμων πηγών ενέργειας για τη κάλυψη των ενεργειακών τους αναγκών, και
3. Αύξηση της χρήσης της ηλεκτρικής ενέργειας για τη κάλυψη των ενεργειακών τους αναγκών και τη μείωση της χρήσης ορυκτών καυσίμων, αύξηση της χρήσης ηλεκτρικών συσκευών και μηχανημάτων.
5. Η αναγκαιότητα προσαρμογής στη κλιματική κρίση/αλλαγή
Η φετεινή εμπειρία από τα ακραία κλιματικά φαινόμενα στα Χανιά και τις μεγάλες καταστροφές στις υποδομές του Νομού έδειξε με επώδυνο τρόπο τι καταστροφές μπορεί να μας αποφέρει η κλιματική κρίση ακόμη και σήμερα όπου η αύξηση της μέσης θερμοκρασίας δεν έχει υπερβεί τον ένα βαθμό Κελσίου σε σχέση με τα προβιομηχανικά επίπεδα. Εκτεταμένες καταστροφές των υποδομών θα έχουν καταστροφικές επιπτώσεις στη τουριστική βιομηχανία. Δεδομένου ότι είναι πιθανόν στο μέλλον να μην επιτευχθούν οι στόχοι συγκράτησης της θερμοκρασιακής αύξησης και η αύξηση της μέσης θερμοκρασίας του πλανήτη να υπερβεί τους δύο βαθμούς Κελσίου σε σχέση με τα προβιομηχανικά επίπεδα θα πρέπει να αναμένονται καταστροφές των υποδομών λόγω επίτασης της κλιματικής κρίσης. Αυτό θα έχει δυσμενείς επιπτώσεις και στη τουριστική βιομηχανία καθώς επιπροσθέτως θα πληγούν και οι ευάλωτες τουριστικές εγκαταστάσεις. Συνεπώς θα πρέπει να ληφθεί μέριμνα για τις ευάλωτες υποδομές οι οποίες απειλούνται περισσότερο από τη κλιματική κρίση. Πολλοί επιστήμονες εξ άλλου επισημαίνουν το κίνδυνο σημαντικής αύξησης της στάθμης των θαλασσών εφόσον η αύξηση της μέσης θερμοκρασίας του πλανήτη υπερβεί τους 2 βαθμούς Κελσίου. Στη περίπτωση αυτή περιοχές ολόκληρες και υποδομές που βρίσκονται στο επίπεδο της θάλασσας κινδυνεύουν να κατακλυσθούν από νερά προκαλώντας εκτεταμένες καταστροφές. Οι κατασκευές νέων υποδομών θα πρέπει να γίνονται λαμβάνοντας υπό όψη ότι τα ακραία κλιματικά φαινόμενα στο μέλλον θα είναι πιο συχνά και πιο έντονα σε σχέση με το παρελθόν. Παράλληλα υπάρχουσες ευάλωτες υποδομές θα πρέπει να ενισχύονται ή να μετακινηθούν σε πιο ασφαλείς περιοχές.
Ο σύνδεσμος μεταξύ τουρισμού και κλιματικής κρίσης είναι ισχυρός καθώς οι τομείς αυτοί αλληλοεξαρτώνται και αλληλοεπηρεάζονται. Η τουριστική βιομηχανία θα πρέπει μετριάσει τις δυσμενείς επιπτώσεις της στη κλιματική κρίση με διάφορους τρόπους και όλοι οι εμπλεκόμενοι, ιδιωτικοί και δημόσιοι φορείς, θα πρέπει να κινητοποιηθούν προς τη κατεύθυνση αυτή. Ταυτόχρονα η πολιτεία θα πρέπει να προσαρμοσθεί στα ακραία κλιματικά φαινόμενα που θα είναι πιο συχνά στο μέλλον ενισχύοντας τις ευάλωτες δημόσιες υποδομές για να μπορέσουν να αντιμετωπίσουν τη κλιματική κρίση που πιθανότατα θα ενταθεί με τη πάροδο του χρόνου.
