Μεταξύ 4 και 6 Φεβρουαρίου 2015 πραγματοποιήθηκε στη Siem Reap – Cambodge, δίπλα στους ναούς του Angkor, που είναι ενταγμένοι στον πίνακα Πολιτισμικής Κληρονομιάς της UNESCO, για 1η φορά, ένα κοινό συνέδριο 2 Οργανισμών του Ο.Η.Ε.: UNESCO και United Nations World Tourism Organization. Ο τίτλος: Tourism & Culture. Με άξονα το θέμα: Culture as a driver of sustainable development (Ο Πολιτισμός ως κινητήριος δύναμη (μοχλός) της βιώσιμης ανάπτυξης)(1).
Τα Τεχνικά κλιμάκια επεξεργάστηκαν για τον Ο.Η.Ε. τα Θέματα:
• Προστασία κληρονομιάς
• Τουρισμός και δημιουργική βιομηχανία
• Πολιτισμός – Τουρισμός – Βιώσιμη ανάπτυξη
• Αστική αναγέννηση μέσω του πολιτισμικού τουρισμού.
Ας εξετάσουμε πως μπορούν να εφαρμοσθούν στην Κρήτη και στα Χανιά, τα στοιχεία αυτής της θεματολογίας.
1) Η προστασία της κληρονομίας. Πάνω από 1 δεκαετία, τόσο στο Ηράκλειο όσο και στα Χανιά και στο Λασίθι, έχει αρχίσει, μια προσπάθεια ένταξης μνημείων στον κατάλογο της UNESCO. H Σπιναλόγκα, μετά από 5 χρόνια προσπαθειών, είναι 1 υποψήφια με πολλές πιθανότητες επιτυχίας. Η ένταξη 1 μνημείου στον κατάλογο είναι θέμα μακρόχρονης συλλογικής προσπάθειας όπου, μεταξύ πολλών άλλων, το άμεσο πληθυσμιακό περιβάλλον και οι άμεσες δραστηριότητες, πρέπει να πραγματοποιήσουν μεγάλη προσπάθεια προσαρμογής.
Μπορεί κάποιος “κακοπροαίρετος” να παρατηρήσει ότι τόσο η Σπιναλόγκα, όσο και το Angkor, αλλά και το Κάστρο του Μεγάλου Μαΐστρου στη Ρόδο (όταν εντάχθηκε στην ΠΚ) είναι μακριά από τις μεταπρατικές δραστηριότητες. Βέβαια δεν είναι κανόνας. Σε μια αναπτυγμένη χώρα σαν τη Γαλλία, το Port de la Lune – Bordeaux είναι ενταγμένο στην UNESCO και έχει πολλές σύγχρονες δραστηριότητες, στο άμεσο περιβάλλον του. Αλλά και οι δρακόντειοι Νόμοι εφαρμόζονται. Η πόλη του Bordeaux έχει 350 μνημεία ενταγμένα στην Γαλλική πολιτισμική κληρονομιά. Τα σκιάδια των καφενείων και των “ταβερνών”, δεν χρειάστηκαν 6 χρόνια διαπραγματεύσεων.
Η ένταξη μνημείων στον Πίνακα της UNESCO, επιχειρησιακά και επιχειρηματικά, σημαίνει στο Management καλού επιπέδου, την ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΗ στον πίνακα Κύκλου Ζωής προϊόντων, ιδεών, υπηρεσιών κ.λπ., του Levitt, από μια φθίνουσα πορεία (φάση παρακμής) (2) όπως εκείνη του Ελληνικού Τουρισμού (τώρα) σε ένα στάδιο μεγαλύτερης κερδοφορίας και ανώτερης αναπαραγωγής αντιληφθείσας αξίας, όπως π.χ. στις φάσεις εισαγωγής και ανάπτυξης(3). Γι’ αυτό χρειάζεται εξειδικευμένη εργασία έμπειρων στελεχών Marketing & Management. Στη συνέχεια θα δούμε περιπτώσεις.
Από τα 80 εκ. τουριστών τις Γαλλίας (75% ξένοι) το 80% επισκέπτονται την χώρα για τα Πολιτισμικά της Αγαθά (INSEE 2014). Αν οι πολιτικοί μας είχαν ιστορική συνείδηση η Ελλάδα θα ήταν σε καλύτερη σχετική θέση από τη Γαλλία, σε αυτό το θέμα. Αλλά τα Νούμερα διάλεξαν τους αριθμούς της εκποίησης.
Να αναφέρω επίσης ότι στο πλαίσιο της Παγκόσμιας Κληρονομίας της UNESCO και υπό την αιγίδα της, πραγματοποιήθηκε πριν το καθολικό Πάσχα το 2015, στη Βαρκελώνη η Παγκόσμια Εβδομάδα Μεσογειακής Διατροφής. Μεγάλο πολιτισμικό γεγονός, υψηλών προδιαγραφών εκτέλεσης με παγκόσμιας φήμης Chefs Etoilés και Διαιτολόγους, Ενδοκρινολόγους, Διατροφολόγους Γενετιστές (Nutrigénétitiens), διαιτολόγους του Hollywood kai των Stressed Money managers του Λονδίνου και της Νέας Υόρκης.
Ηταν, μεταξύ άλλων, παρόντες στα εγκαίνια: η βασιλική οικογένεια της Ισπανίας, η Διευθύντρια της UNESCO Irina Boukova και o αιγύπτιος Δ.Σ. της, Mohamed Amr, όπως επίσης και οι υπουργοί των ΗΑΕ, Κυρίες Sheikha Al Kassimi και Reem al Hashimy. Με τον αραβικό κόσμο πρέπει να ξέρεις πως γίνεται η δικτύωση. Το συνολικό γεγονός είχε πολλαπλασιαστικά επικοινωνιακά effets λόγω του φαινόμενου της “αντανάκλασης” στις Δημόσιες Σχέσεις.
Ο δήμαρχος Βαρκελώνης έχει ως συμβούλους Στρατηγικής Marketing και Επικοινωνίας πολλούς πετυχημένους ιδιωτικούς ειδικούς με τις εταιρείες τους. Παρόμοιες επενδύσεις σε εξειδικευμένη γνώση αποδίδουν στο μέγιστο.
Στην Κρήτη, η προσπάθεια ένταξης Μνημείων στην UNESCO, έχει αρχίσει ήδη από την εποχή της Κυρίας Σχοιναράκης, ως Νομάρχη Ηρακλείου. Αλλά όχι σε μια δομημένη λειτουργία και στο πλαίσιο της Οργανωσιακής αποτελεσματικότητας και με την παρέμβαση των τεχνικών της Κοινωνικής Δυναμικής.
2) Τουρισμός και Δημιουργική Βιομηχανία (ΔΒ). Όπως την ορίζουν οι: ΟΟΣΑ, UNESCO, OMPI, EE, London Business School (σύμβουλοι της UNESCO), κ.λπ., η ΔΒ συμπεριλαμβάνει:
• την κλασική όψη της πολιτισμικής βιομηχανίας με τα επίπεδα της: εκδόσεις, θέατρο, κινηματογράφος, μουσική, καλλιτεχνικές δημιουργίες (γλυπτική, ζωγραφική κ.ά.), αρχιτεκτονική, χορός, τραγούδι
• τη σύγχρονη όψη: internet, design, web design, διαφήμιση, οπτικοακουστικές δημιουργίες, φωτογραφία, ψηφιακές παραγωγές (αρχεία, κλπ) και οι 2 όψεις στις αναπτυγμένες κοινωνίες και οικονομίες συνοδεύονται, όπως και στους ιδιωτικούς ή δημόσιους οργανισμούς τους, από το Management αυτού του συνόλου. Όπως το επισήμαναν ως σύμβουλοι της UNESCO, το London Business School και η ιδιωτική εταιρεία B. O.P., η ανάπτυξη της ΔΒ εντάσσεται στο εξής πλαίσιο MANAGEMENT: [δημιουργία, παραγωγή, εμποροποίηση, συλλογή στοιχείων, ανάλυση, ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ και ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ, ΔΟΜΗ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗΣ ΤΗΣ ΔΒ!!!, συμμετοχές, προστασία, δικτύωση]. Πολύ υψηλό Management όπου οργανισμοί όπως πχ, το Festival d’Avignon, τα Grands Ballets Canadiens, οι Galleries Guggenheim, οι Tate Modern, κ.λπ., έχουν Managers για να τα διοικήσουν εξελικτικά και αναπτυξιακά.
Εκείνοι, είναι συγχρόνως και κλασικοί μουσικοί, όπως τον Alain Dancyger (ESSEC + Conservatoire), η Managers + Ροκάδες όπως οι ιδρυτές της υπογραφής Jef Dam (Universal Music) με 10 μάρκες, τα στελέχη της Tate Gallery group (ζωγράφοι ή ιστορικοί της τέχνης + ΜΒΑ) κ.λπ. Πολλά νέα στελέχη των διεθνών Μουσείων και πολιτισμικών αιθουσών, πριν το ΜΒΑ τους στις ΗΠΑ, Μ.Β., κ.λπ., απόκτησαν ένα πτυχίο και εργάστηκαν σε μία τέχνη κλασσική ή σύγχρονη. Βέβαια, είναι πολλοί οι Κοινωνιολόγοι, Ανθρωπολόγοι, Ψυχολόγοι, με ΜΒΑ, στη Γαλλία, ΜΒ, Η.Π.Α., που διευθύνουν Μουσεία και Κέντρα τέχνης. Ενα τρανό παράδειγμα είναι εκείνο του Centre George Pompidou (Musée National d’Art Moderne et Centre de Création Industrielle-6 εκ. επισκέπτες τον χρόνο) και του επί 9 χρόνια Πρόεδρο και Δ.Σ. του, τον Alain Seban(4): Hyper Manager και συγγραφέα.
Εκείνος ανάπτυξε τη διεθνή έλξη του Κέντρου αλλά και δημιούργησε, εντός του Κέντρου, τα Ινστιτούτα: Ακουστικής και Μουσικής, το Studio 13/16 εργαστήριο θεάτρου για νέους 13-16 ετών, των Ψηφιακών Περιεχομένων και Σύγχρονων Τεχνών και προπαντός τη Δημιουργία και Ανάπτυξη του Κέντρου Βιομηχανικής Δημιουργίας.
Ποιοι οι λόγοι της άνω επιχειρηματολογίας και ανάλυσης;
3 οι λόγοι.
Ο 1ος σχετίζεται με τη διαμόρφωση της δεξιάς πλευράς του Ενετικού Λιμανιού. Με τον “ανατολίτικο” χρόνο όχι τον καρτεσιανό, διαμορφώνεται σιγά – σιγά, από το Κ.Α.Μ. έως το Ιστιοπλοϊκό και με την περάτωση του νέου κτηρίου για Θέατρο, μια “Πόλις” της Κουλτούρας. Όταν και εάν συνεχιστεί, και από τους επόμενους Δημάρχους, η “αναγέννηση” αυτής της πλευράς με τα άλλα 8 νεώρια, θα έχουμε μία συνοικία Πολιτισμού που θα αναβαθμίσει τα Χανιά και θα τους δώσει ένα διεθνές μοναδικό συγκριτικό πλεονέκτημα στην στρατηγική διάσταση της ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΣΗΣ και όχι του κόστους όπως σήμερα. Τότε, τέλος η εκποίηση της ιστορίας και της γεωγραφίας μας
Ο 2ος συμπεριλαμβάνει τρία στοιχεία που πρέπει να γίνουν.
– Το νέο κτήριο για το Θέατρο, και επειδή δεν είμαστε στο Παρίσι όπου τα Θέατρα γεμίζουν συνέχεια(5), θα ήταν σκόπιμο να αφιερωθεί και σε άλλες τέχνες, εργαστήρια, κ.λπ., σχετικά με την σύγχρονη ή κλασική δημιουργική βιομηχανία. Σε μια προοπτική όπου θα υπάρξει και διασύνδεση με ορισμένα Hi Tech εργαστήρια του Πολυτεχνείου. Όταν αναπτυχτούν (κτιριακά) και τα υπόλοιπα Νεώρια, όσες δραστηριότητες έχουν αναπτυχθεί θα μπορούν να μετακομίζουν στους νέους χώρους.
– Πρέπει να επιλεχθεί ένας “πολιτισμικός” έμπειρος Manager για την “Πόλις” της Κουλτούρας. Όπως επιλέχτηκε, με αξιοκρατικά κριτήρια, από την Ελληνική Πολιτεία, ο διευθυντής του Festival Αθηνών (και πρώην συγκάτοικος μου στο Παρίσι) Γιώργος Λούκος.
Σπούδασε φιλοσοφία και μοντέρνο χορό. Αλλά έκτος από χορευτής υπήρξε πάνω από 20 χρόνια, στη Γαλλία, Manager κρατικών θεάτρων και μπαλέτων.
Τα επιτυχημένα πρότυπα Management και συγκατοίκηση μεταξύ Δημιουργικότητας και Management υπάρχουν και στην Ελλάδα από το 2002. Δεν μπορεί να υπάρξει, στη σύγχρονη εποχή, και όπως το αναφέρει και η UNESCO, η Δημιουργικότητα χωρίς το Management. Επίσης, σε διάφορα οργανωτικά σχήματα μπορούν να συνυπάρξουν: πρόεδρος και Δ.Σ. Manager, και εξειδικευμένοι διευθυντές δραστηριοτήτων. Τα πρότυπα υπάρχουν και στην Ελλάδα από το 2002.
– Για τη βιωσιμότητά τους, πρέπει να αποφευχθεί, τουλάχιστον στην αρχή, η “φόρτωση” αυτών των νέων ή παλαιών πολιτισμικών δόμων (Κτίριο Θεάτρου, ΚΑΜ, κ.λπ.) με έξοδα που δεν αφορούν την ΚΥΡΙΑ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΤΟΥΣ (core function – Hamel, Prahalad-LBS), που είναι η ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΩΝ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΩΝ. Πρέπει τα τεχνικά έξοδα (συντήρηση, συνεργεία, κ.λπ.) και τα διοικητικά έξοδα να τα επιφορτισθούν οι ήδη οι υπάρχουσες δομές του Δήμου (ή των Δήμων του Νομού). Έστω και στην περίπτωση σχετικού κορεσμού αυτών των υπηρεσιών.
Και εδώ τα πρότυπα Διοίκησης (Management) στο Ελληνικό Δημόσιο, υπάρχουν από το 2002. Δεν είμαστε ούτε Κατάρ, ούτε ΗΑΕ, άρα πρέπει να κάνουμε ορθολογική διαχείριση των πώρων μας.
3) Πολιτισμός – Τουρισμός – Βιώσιμη Ανάπτυξη
Ο σοσιαλιστής Yπ. Εξωτερικών της Γαλλίας (ENS + ENA) Laurent Fabius στο Συνέδριο της Σχολής Διοίκησης Επιχειρήσεων του Πανεπιστημίου Paris 1 Panthéon Sorbonne, το 2014, με θέμα την Αναπτυξιακή διάσταση του Τουρισμού, στον χαιρετισμό – ουσιαστική παρέμβαση του (όχι πολιτική του διαφήμιση) μεταξύ άλλων επεσήμανε (περιληπτικά):
– Η ανάπτυξη της Έλξης (έννοια του στρατηγικού Management) περιοχών και τοπίων με παράδοση και μνημεία, είναι το κύριο στοίχημα που πρέπει να κερδίσει μια χώρα στον Τουρισμό τον 21ο αιώνα.
– Ο βιώσιμος τουρισμός τόσο για τη χώρα υποδοχής όσο και για τη χώρα αποστολής (Τour Operators), πραγματοποιείται μέσω, αφενός τον σεβασμό των ιδιαιτεροτήτων του πλούτου των περιοχών υποδοχής και, αφετέρου με ένα κοινό άξονα εκπομπής αξίας. Η ΤUI το έχει επισημάνει στη στρατηγική της.
– Η βιώσιμη τουριστική ανάπτυξη προϋποθέτει τη ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ, την ΕΦΑΡΜΟΓΗ των ΝΟΜΩΝ, την ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΑΠΟ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΜΕΝΟΥΣ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΕΣ κ.ά.
Για εμάς, Έλληνες, πριν φτάσουμε στα σημεία 1 και 2, και στο πλαίσιο Τουρισμός-Πολιτισμός- Βιώσιμη Ανάπτυξη, θα πρέπει να εφαρμοστούν οι Νόμοι. Π.χ. Φοροδιαφυγή;, Εισφοροδιαφυγή;, Υγειονομικά;, κ.ά. Στη συνέχεια και εφόσον οι αιρετοί πολιτικοί μας θέλουν και πιστεύουν τη ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ, για να μην βρισκόμαστε σε προβιομηχανικό αιώνα, θα πρέπει να επιβάλουν όλο το προσωπικό του τουρισμού να είναι από Σχολές (π.χ. του Ε.Ο.Τ.) και όλη η τουριστική βιομηχανία να έχει HACCP, ISO, κ.λπ. Δεν μπορούν να μιλούν για βιώσιμη ανάπτυξη όταν υπάρχει ανασφάλιστη εργασία και “εικονική” (μη πιστοποιημένη) εργασία και ελλιπής ή καθόλου ποιότητα!
Επίσης, δεν μπορούμε να μιλάμε για Πολιτισμό εάν δεν συμπεριλάβουμε και ένα καθοριστικό του στοιχείο, αυτό που αποτελείται από τους Νόμους και την εφαρμογή τους.
Δεν θα επεκταθώ στο 4ο σημείο των εργασιών του Συνέδριου της Siem Reap, Αστική αναγέννηση μέσω του Πολιτισμικού Τουρισμού, που προϋποθέτει τα 3 πρώτα. Εξ άλλου, μπορούμε να φανταστούμε την συνολική αναβάθμιση μέσων ενός παρόμοιου προγράμματος μακροπρόθεσμης προσπάθειας. Αυτά τα Projects χρειάζονται όπως το είπε ο L. Fabius: des cadres rompus au Management et au Marketing (στελέχη πολύ έμπειρα στις 2 λειτουργίες).
Εξ άλλου ο σοσιαλιστής πρωθυπουργός Manuel Valls στη συνέντευξή του στη Le Monde: 17 Φεβρουαρίου 2015, είχε πει ότι πρέπει να προσληφθούν Managers του ιδιωτικού τομέα για πολλούς τομείς του Δημοσίου. Το υιοθέτησε ήδη. Η διαφορά είναι πλέον μεταξύ, αφενός, προοδευτικών (φιλελεύθερων και σοσιαλ-δημοκρατών) και συντηρητικών (δεξιών ή αριστερών) σε εξελικτική αδιέξοδο. Ο Mateo Renzi, παντός, όπως και ο Μ. Valls, o Sarkozy κ.ά. είναι σύμφωνα με αναλύσεις καθηγητών της μοναδικής, παγκοσμίως, ΕΝΑ (τις αναφέρει η Le Monde) είναι προοδευτικοί, δηλαδή υπέρ του εκσυγχρονισμού του Κράτους και της υιοθέτησης καινοτόμων διαδικασιών. Γι’ αυτό τον λόγο έχουν προσλάβει Managers για τις καινοτομίες στο
Δημόσιο τομέα που συμβάλουν στον ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟ εκσυγχρονισμό.
Και όπως το επισημαίνουν οι καθηγητές του Harvard Business School αλλά και της Ecole Polytechnique και της HEC (DEA Stratégie et Innovation), για την εφαρμογή των καινοτομιών και την έρευνα αγοράς μόνο οι έμπειροι Managers γνωρίζουν το περιβάλλον και μπορούν, μεταξύ άλλων, να διακρίνουν πως και πότε να διατάξεις και να χρησιμοποιήσεις για την παραγωγή αντιληφθείσας αξίας, τις “εύκολες” ποσοτικές έρευνες και πότε τις δύσκολες και πρωταρχικής σημασίας ψύχω-κοινωνιολογικές έρευνες.
*DEA Sociologie Paris 5
DESS Développement Economique Paris 1
MBA Paris 1,
πρώην πρόεδρος του Ομίλου για την UNESCO Κνωσός,
πιστοποιημένος σύμβουλος επιχειρήσεων και καθηγητής CNAM,
ιδρυτής της Δομής Ιατρικού Τουρισμού www.cretanhealth.com
1) Τα θεωρητικά εργαλεία ανάλυσης αναφέρονται, μεταξύ άλλων, στους κοινωνιολόγους και εθνολόγους: Cl. Levi Strauss, B. Malinowski, G. Balandier, Α. Moles και στους Καθηγητές ΜΒΑ Harvard, klp: Cl.M. Christensen, M.Porter, H. Simon, H. Mintzberg. Αυτά τα εργαλεία ταξινομούν δεδομένα και χρησιμοποιούνται για την ανάλυση επαγγελματικών εμπειριών.
2) Φάση παρακμής δεν σημαίνει μηδενικές αφήξεις και μηδενικό Κύκλο Εργασιών! Αντιθέτως.
3) Το εργαλείο του Κύκλου Ζωής εξετάζεται με άλλα 8 στρατηγικά εργαλεία και περίπου 90 δείκτες, κ.λπ., για τον προσδιορισμό στρατηγικής ανταγωνιστικής θέσης.
4) Ecole Polytechnique, Ecole Nationale de la Statistique et d’Administration Economique, Institut d’Etudes Politiques de Paris, ENA.
5) Όταν αναφέρομαι σε θέατρα στο Παρίσι, εννοώ: Comédie Française, Odéon, La Huchette (το θέατρο των έργων του Ionesco), La Bastille, Chaillot, κ.α. κρατικά, παγκόσμιας ακτινοβολίας.
