Τα Παξιμάδια είναι δύο νησάκια βραχώδη πολύ στον κόλπο της Μεσαράς, περίπου ακατοίκητα, με κοντινότερο σημείο της ακτής το Ακρωτήρι Μέλισσα, κοντά στην Ακουμιανή Γυαλιά, και πεντέξι μίλια απ’ αυτό.
Το μικρότερο είναι βραχώδες και μόνο από ένα μικρό μονοπατάκι περνά κανείς κατά πλάτος.
Το μεγαλύτερο έχει ένα μικρό επίπεδο κι ένα μικρό αλώνι και μια στέρνα και λέγεται πως εκεί παλαιότερα έσπερναν κριθάρι.
Η απόσταση μεταξύ τους είναι πολύ μικρή, ώστε σχεδόν περπατώντας μπορεί να πάει κανείς από το ένα στο άλλο. Στα αρχαία χρόνια ονομαζόταν Λητώες νήσοι και ένας μύθος λέει πως αυτά κάποτε ήταν δύο θηρία της θάλασσας που κυνηγούσε το μεγάλο να κατασπαράξει το μικρό. Τη στιγμή που πλησίαζε να το πιάσει κατά που λέει ο μύθος, το μικρό είπε: «Θέ μου και ρίξε έναν Σταυρό και στοίχειωσε μας και τα δυο» κι έτσι έγινε και δημιουργήθηκαν αυτοί οι βράχοι στο πέλαγος το Λιβυκό. Και πραγματικά στο ένα νησάκι, προς τα δυτικά, βρίσκεται ένας βράχος στο σχήμα σταυρού.
Μια άλλη παράδοση λέει πως τα δυο θηρία αυτά έτρεχαν να πάνε να κατασπαράξουν τους κατοίκους της Μεσαράς, και άλλοι λένε της Γαύδου. Οι άνθρωποι όμως τρόμαξαν και παρακάλεσαν τον Θεό να στείλει τον σταυρό του να τα σταματήσει πριν να βγούνε στη στεριά, όπως κι έγινε κι έτσι γλίτωσαν οι Μεσαρίτες ή οι Γαυγιώτες.
Τα νησάκια αυτά όμως παρ’ ότι βρίσκονται σε ρεθεμνιώτικα ύδατα ήταν μέχρι πριν λίγα χρόνια Σφακιανής ιδιοκτησίας, αλλά δεν γνωρίζω σήμερο το ιδιοκτησιακό τους καθεστώς. Ανήκε το ένα στους Μπολιώτηδες και το άλλο στους Ξηρουχάκηδες και νομίζω ότι είχαν μερτικό και οι Ζερβοί. Στον Ξηρουχογιάννη, πεθερό του αλησμόνητου Μανώλη Σκουλάκη. Ο οδοντογιατρός Γιάννης Μπολιώτης μου αφηγήθηκε παλιά κάποιες καινούργιες ιστορίες για τα νησάκια που κι αυτός είχε ακουστά από πατέρα και παππού.
Στο σχετικό ομαλό νησάκι πηγαίναν για ξεχειμώνιασμα αιγοπρόβατα με το καΐκι και ο βοσκός που τα συνόδευε έμενε από τον Δεκέμβρη μέχρι και τον Μάρτη που τον έπαιρναν. Τον εφοδίαζαν με παξιμάδι, όσπρια και τα σχετικά που μπορούσαν να διατηρηθούν και συμφωνούσαν μαζί του πως αν χρειαστεί οτιδήποτε, αν αρρωστήσει ή κάτι άλλο συμβεί, θα ανάψει φωτιά με ξύλα κι έτσι θα το καταλάβουν στο Βουβά Σφακίων που έμεναν οι Μπολιώτηδες. Έτσι ο βοσκός είχε πάντα έτοιμο τον… ασύρματο, το δεμάτι με τα ξύλα, για να του δώσει φωτιά μόλις χρεθαστεί.
Από τη μεριά του πάλι ο Προκόπης ο Μπολιώτης ή ο Μανούσος (πατέρας και παππούς του γιατρού) κάθε βράδυ είχε την έγνοια του βοσκού τους και έριχναν πότε- πότε μια ματιά προς τα Παξιμάδια. Όταν η φωτιά άναβε καμιά φορά, εγινόταν συναγερμός. Φωτιά κάνει απόψε ο βοσκός, έλεγε ο γερο Μπολιώτης και ξεκινούσαν να βρούνε πλεούμενο για να πάνε ως τον βοσκό στα Παξιμάδια.
Μια χρονιά μάλιστα είχαν στείλει έναν βοσκό τους, ονόματι Τσικουρά από τους Κομητάδες και δεν άναψε καμιά φωτιά όλο τον χειμώνα, και είχαν την εντύπωση πως όλα καλά πήγανε. Ως ότου φτάσανε εκεί τον Μάρτη για να τον πάρουνε και τον βρήκανε πεθαμένο. Πέθανε ξαφνικά, χωρίς να προλάβει να ζητήσει βοήθεια με τη φωτιά, την ώρα που είχε βγάλει το ένα στιβάνι του και το ανάραβε.
Στο νησάκι αυτό η κυριότερη βλάστηση αποτελούνταν από σκίνα, αλλά μετά την κατοχή οι Μεσαρίτες πήγαν εκεί και αμόλησαν κουνέλια πολλά και αυτά αφάνισαν τους σκίνους.
Ο γιατρός θυμόταν ακόμη ιστορίες που λέγονταν για τα νησάκια αυτά. Μια όμορφη από αυτές έλεγε πως στο νησί ζούσε ένα ζευγάρι κοράκων που ποτέ δεν έγιναν ούτε τρεις ούτε ένας. Έστω κι αν τη μία μέρα σκότωναν έναν από αυτούς, το άλλο πρωινό πάλι δύο βρίσκονταν μαζί.
Ακόμα πως ένα ρολόι τση τσέπης, που το ‘χε ο παππούς του από τον πόλεμο της Μικράς Ασίας, μια μέρα του ‘πεσε στη στέρνα και είχε μεγάλο καημό και πως συχνά γκρεμιζόταν οζά από το κοπάδι που ξεχειμώνιαζε εκεί στα απότομα γκρεμνά του νησιού.
