Αν και γνωρίζαμε ότι ελάχιστα απομεινάρια σώζονται εκατό χρόνια μετά την Μικρασιατική Καταστροφή, πραγματοποιήσαμε ένα ταξίδι μνήμης, προκειμένου να επισκεφθούμε τις πόλεις που ζούσαν, που άφησαν, οι πρόγονοι μας στην Μικρά Ασία.
ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΤΟ ΤΑΞΙΔΙ
Ζητήσαμε βοήθεια από ταξιδιωτικά γραφεία και μας απάντησαν ότι οργανώνουν εκδρομές μόνο στα τουριστικά μέρη της Τουρκίας. Απευθυνθήκαμε σε όσους γνωρίζαμε ότι είχαν ταξιδέψει στη Τουρκία για να μας δώσουν πληροφορίες αλλά είχαν πάει μόνο με ταξιδιωτικά γραφεία και πάντα με συνοδό, οι οποίοι εκτός ότι μας αποθάρρυναν, μας είπαν ότι είναι δύσκολο έως επικίνδυνο να ταξιδεύσουμε μόνοι μας στην Τουρκία. Οι μόνοι που μας ενθάρρυναν και κατά μία έννοια μας βοήθησαν ήταν ο φίλος μας από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ο Αλή (Αλέκος), Κρητικός μουσουλμάνος τρίτης γενιάς που οι πρόγονοί του ζούσαν στην Σπλάντζια και ο Οργανισμός Τουρισμού της Τουρκίας όπου απευθυνθήκαμε δια μέσου της Τούρκικης Πρεσβείας Αθηνών. Είχαμε προπληρώσει, τα ξενοδοχεία, τα αεροπορικά εισιτήρια, τα εισιτήρια των λεωφορείων, του ferry boat και των τρένων. Εκτυπώσαμε δικό μας λεπτομερή ταξιδιωτικό οδηγό 200 σελίδων. Μάθαμε 20-25 λέξεις στα Τούρκικα, ενώ κατά τη διάρκεια του ταξιδιού θυμηθήκαμε και άλλες.
ΤΟ ΤΑΞΙΔΙ ΞΕΚΙΝΗΣΕ
Με απευθείας πτήση πήγαμε στην Θεσσαλονίκη και από τον σταθμό λεωφορείων ¨Μακεδονία¨ επιβιβαστήκαμε στο Τούρκικο λεωφορείο με προορισμό την Κεσσάνη. Ο οδηγός και η συνοδηγός ήταν ευγενικοί, όπως και όλοι οι οδηγοί – συνοδηγοί καθώς και οι οδηγοί ταξί κατά την διάρκεια του ταξιδιού. Η συνοδηγός του λεωφορείου με προθυμία μας βοήθησε στον έλεγχο διαβατηρίων, του τελωνείου και στην έκδοση άδειας εισόδου – παραμονής στην Τουρκία.
Κεσσάνη (Kesan). Μικρή επαρχιακή πόλη στην Ανατολική Θράκη, περίπου 35 χιλιόμετρα από τα σύνορα με την Ελλάδα. Σώζονται μερικά Ελληνικά σπίτια, εγκαταλειμμένα έτοιμα να καταρρεύσουν. Πρώτη ημέρα στην Τουρκία, μας έκανε εντύπωση το γεγονός ότι ο πρώτος που ρωτήσαμε που είναι το ανταλλακτήριο συναλλάγματος, μας πήρε σχεδόν από το χέρι και μας πήγε. Η Τούρκικη κουζίνα έχει έντονες – βαριές γεύσεις ακόμη και για εμάς τους Μικρασιάτες. Υπάρχει ένα τεράστιο εμπορικό κέντρο δυσανάλογα μεγάλο για το μέγεθος της πόλης στο οποίο τα Σαββατοκύριακα έρχονται χιλιάδες Έλληνες για τα ψώνια τους. Επόμενος προορισμός ο Πάνορμος, στον οποίο για να φτάσουμε χρησιμοποιήσαμε λεωφορείο μέχρι την Καλλίπολη, στην συνέχεια με ferry boat διασχίσαμε τα Δαρδανέλια μέχρι απέναντι στην Λάμψακο και από εκεί με λεωφορείο στον Πάνορμο.
Πάνορμος Κυζίκου (Bandirma). Βιομηχανική πόλη με μεγάλο λιμάνι στη Θάλασσα του Μαρμαρά. Σώζονται η πύλη με το τελωνείο και ο πέτρινος προβλήτας του παλιού λιμανιού. Στο μικρό μουσείο της πόλης υπάρχουν λίγα αρχαία ρωμαϊκής περιόδου αλλά στον προαύλιο χώρο υπάρχουν δεκάδες Ελληνικές επιτύμβιες στήλες από το Ελληνικό νεκροταφείο που πλέον δεν υπάρχει. Επόμενος προορισμός η Αρτάκη.
Αρτάκη (Erdek). Παραθεριστικό θέρετρο για σχετικά ευκατάστατους Κωνσταντινοπολίτες. Μία ευχάριστη έκπληξη μας περίμενε εκεί. Δεν είχαμε φτάσει καλά-καλά στην πόλη όταν ένα ζευγάρι από μία καφετέρια που απολάμβαναν τον καφέ τους μας κάλεσαν στην παρέα τους, ο Ουϊγκάρ (Δικηγόρος) και η Τσόνκα (Ιατρός-Δερματολόγος) Τούρκοι Κωνσταντινοπουλίτες που έκαναν τις διακοπές τους. Μετά τον καφέ και τον μπακλαβά, μας ξενάγησαν στην Ελληνική συνοικία στην οποία το μόνο που σώζεται είναι το οίκημα του τότε Μητροπολίτη (Δεσποτικό), τώρα είναι σχολείο. Στην συνέχεια μας ξενάγησαν στο τότε Ελληνικό Αρρεναγωγείο (κτίστηκε το 1911) που τώρα λειτουργεί ως Ισλαμική Θεολογική Σχολή για Ιμάμηδες. Ο Διευθυντής, μας κάλεσε στο γραφείο του και μας ενημέρωσε για την ιστορική διαδρομή του σχολείου από τότε που το κτίριο ήταν Ελληνικό, μέχρι σήμερα. Επίσης με υπερηφάνεια μας είπε ότι έχει υποστεί ελάχιστες αλλοιώσεις οι οποίες είναι προγραμματισμένες να αποκατασταθούν, στην συνέχεια μας ξενάγησε σε όλους τους χώρους του σχολείου. Ήμασταν συγκινησιακά φορτισμένοι (η σύζυγος βούρκωσε) αφενός ότι κάποιοι πρόγονοι της συζύγου φοίτησαν εδώ, αφετέρου ότι είμαστε Έλληνες Χριστιανοί και μας δέχθηκαν σε μία Τουρκική Ισλαμική Σχολή. Στην συνέχεια με το αυτοκίνητό τους μας πήγαν σε μία ήσυχη παραλία για ούζο (yeni raki) με μεζέ (10 διαφορετικά πιάτα). Ήδη είναι απόγευμα, πάλι για καφέ και πριν βραδιάσει καταλήξαμε σε ένα φιλικό σπίτι του Ουϊγκαρ και της Τσόνκα. Από τα ηχεία ακουγόταν Ελληνική μουσική και οι σπιτονοικοκύρηδες είχαν ετοιμάσει ένα τυπικό Τουρκικό τραπέζωμα για φιλοξενούμενους. Το μενού περιλάμβανε πρώτο πιάτο πατσάς, κυρίως πιάτα κοκορέτσι, σπληνάντερο και ατζέμ πιλάφι με αρνί για επιδόρπιο σιροπιαστά γλυκά και ρυζόγαλο φούρνου. Τούτη η ημέρα θα μας μείνει αξέχαστη για την φιλοξενία και την εγκαρδιότητα των φίλων μας. Φεύγοντας εκτός από τις ευχαριστίες μας, τους λέμε ότι είμαστε πολύ τυχεροί που τους γνωρίσαμε και εκείνοι μας απαντούν αυτό δεν λέγεται τύχη αυτό λέγεται κισμέτ (το πεπρωμένο να συναντηθούμε). Με αυτά τα λόγια ξεκινήσαμε για τον επόμενο προορισμό, με λεωφορείο μέχρι την Σμύρνη και από εκεί με τρένο στην Μαγνησία.
Μαγνησία (Manisa). Εμπορική – βιομηχανική πόλη, πρωτεύουσα της ομώνυμης επαρχίας. Κατά την υποχώρηση του Ελληνικού στρατού τον Αύγουστο 1922 η πόλη καταστράφηκε, τα μόνα κτίρια που αναστηλώθηκαν είναι το Μουραντιγιέ τζαμί, το Σουλτάν τζαμί και το Ιμαρέτ (άσυλο – θεραπευτήριο) το οποίο τώρα είναι μουσείο ιατρικής (είχαμε επισκεφθεί πριν από μερικά χρόνια το αντίστοιχο Ιμαρέτ που υπάρχει στην Καβάλα το οποίο σήμερα είναι ξενοδοχείο). Περπατώντας στο κέντρο της πόλης βρήκαμε ένα τουριστικό γραφείο όπου ζητήσαμε να μας δώσουν πληροφορίες για την μετάβαση μας στο επόμενο προορισμό το Χατζηλέρι (25 χιλιόμετρα από την Μαγνησία) ξέροντας ότι μάλλον μόνο με ταξί μπορούσαμε να πάμε. Επικοινώνησαν με 2-3 οδηγούς ταξί και ήθελαν να μας πουν κάτι σημαντικό αλλά δεν καταλαβαίναμε. Τότε ένας πελάτης μας πήρε από το χέρι και μας πήγε στο Ιμαρέτ γιατί ο ξεναγός ήξερε Αγγλικά όπου μας εξήγησε ότι στο Χατζηλέρι και στην ευρύτερη περιοχή, δεν υπάρχουν ταξί, οπότε είναι προτιμότερο να νοικιάσουμε ταξί για 5-6 ώρες, προκειμένου να μην υπάρξει πρόβλημα με την επιστροφή μας. Ο ξεναγός μας έκανε περιήγηση στο Ιμαρέτ (μουσείο ιατρικής), μας κέρασε καφέ, κάλεσε το ταξί, έδωσε οδηγίες στον ταξιτζή και συμφωνήσαμε στα κόμιστρα 300 λίρες (50 ευρώ). Για τις επόμενες έξι ώρες οδηγός μας ήταν ο Ραμαζάν πρόσφυγας τρίτης γενιάς από την Θεσσαλονίκη, μας είπε ότι τον παππού του και τον πατέρα του, τους θεωρούσαν πολίτες τρίτης κατηγορίας, Ελληνόσπορους. Γνώριζε ότι οι Έλληνες Μικρασιάτες ενσωματώθηκαν σχετικά γρήγορα, ότι ανέβασαν το βιοτικό – πολιτιστικό επίπεδο της Ελλάδος, εν αντιθέσει οι Τούρκοι πρόσφυγες από την Ελλάδα δεν κατάφεραν να ανεβάσουν το επίπεδο της Τουρκίας. Όταν επιστρέψαμε στην Μαγνησία μετρούσαμε τα χρήματα για να τον πληρώσουμε και στις 250 λίρες (42 ευρώ) λέει μπερεκέτι (φθάνουν είναι αρκετά) ακουμπάει τα χρήματα στο μέτωπό του μετά σηκώνει ψηλά τα χέρια και ευχαρίστησε τον Αλλάχ για το σημερινό μεροκάματο από τους Γιουνάν (Έλληνες).
Χατζηλέρι (Hacihaliller). Μικρή κωμόπολη αμιγώς αγροτική – κτηνοτροφική. Πριν από 12 χρόνια έγινε ανάπλαση, τα 2-3 μισογκρεμισμένα Ελληνικά σπίτια και η εκκλησιά του Αγίου Χαράλαμπου μετατράπηκαν σε δρόμους και πλατεία. Φθάνοντας στην κεντρική πλατεία ο Ραμαζάν εξηγεί τους λόγους της επίσκεψης μας, τότε σχεδόν όλοι όσοι βρισκόταν στην πλατεία εκείνη την ώρα ήρθαν να μας καλωσορίσουν. Περπατώντας στα σοκάκια σταματήσαμε για φωτογράφηση σε ένα οίκημα που έμοιαζε με μικρό μετόχι, με μεγάλη αυλή, στάβλο με ζώα, γεωργικά μηχανήματα και 3-4 μικρά σπιτάκια. Όταν εξηγήσαμε στον σπιτονοικοκύρη τον Εράι ποιοι είμαστε, αμέσως μας είπε μπουγιουρούμ (κοπιάστε μέσα). Όπως μας είπε ο Εράι εδώ ζει με όλη του την οικογένεια, είναι πρόσφυγας τρίτης γενιάς από την περιοχή της Θεσσαλονίκης. Πριν προλάβουμε να το καταλάβουμε είχαν ετοιμάσει ένα λιτό τραπέζωμα για ταξιδιώτες. Φεύγοντας μετά από δυόμιση ώρες φιλοξενίας μας έδωσαν ένα βάζο σιρόπι από πετιμέζι. Με το ταξί του Ραμαζάν επιστρέψαμε στην Μαγνησία και με το τρένο στον τελευταίο προορισμό μας την Σμύρνη.
Σμύρνη (Izmir). Γκιαούρ Ιζμίρ, η άπιστη Σμύρνη έτσι την ονομάζουν ακόμα και τώρα πολλοί Τούρκοι. Προκειμένου να δούμε πως ήταν η πόλη πριν το 1922 περιηγηθήκαμε – περπατήσαμε στις συνοικίες που δεν καταστράφηκαν από τον Τούρκικο στρατό. Ξεκινήσαμε από τον Τουρκομαχαλά, κατόπιν επισκεφθήκαμε την Εβραϊκή συνοικία, ενώ με το ανσασέρ ανεβήκαμε στην Μπέλλα Βιστα και καταλήξαμε στην Φραγκολεβαντίνικη συνοικία (Πούντα). Στην Πούντα οι κατοικίες που σώζονται έχουν την ίδια αρχιτεκτονική με αυτές της Ελληνικής συνοικίας πριν την καταστροφή. Επίσης στην Πούντα ζούσαν λίγοι ευκατάστατοι Έλληνες. Κυριακή πρωί εκκλησιαστήκαμε στον νέο Ελληνικό Ορθόδοξο Ναό της Αγίας Φωτεινής στην συνοικία Ισμέτ Καπτάν. Εκτός από τα γνωστά τουριστικά μέρη της πόλης επισκεφθήκαμε: Το πολιτιστικό κέντρο Ναζίμ Χικμέτ (Τούρκος ποιητής), το μοναδικό Ελληνικό σπίτι που σώθηκε από την πυρπόληση όπου τώρα στεγάζεται το Ελληνικό Προξενείο, τον ιστορικό σιδηροδρομικό σταθμό Μπασμανέ (κτίστηκε το 1866) τον οποίον χρησιμοποιούσαν οι πρόγονοί μας από την επαρχία της Μαγνησίας και το Ναό του Αγίου Βουκόλου, την μοναδική Ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία που σώθηκε από την καταστροφή, γιατί βρίσκεται μέσα στον Τουρκομαχαλά στη συνοικία Μπασμανέ. Ο Ναός εξωτερικά δεν έχει δεχθεί καμία επέμβαση, παρόλο που εσωτερικά έχει υποστεί αρκετές αλλοιώσεις, ενώ τώρα χρησιμοποιείται ως πολιτιστικό κέντρο. Στα γραφεία του ναού λειτουργεί το Μουσείο Τύπου Σμύρνης, στο οποίο αυτό που μας έκανε εντύπωση είναι η αίθουσα των Δολοφονηθέντων Δημοσιογράφων.
ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ
Αεροπορικώς με πτήσεις Σμύρνη – Αθήνα και με ανταπόκριση Αθήνα – Χανιά επιστρέψαμε μετά από εννέα μέρες στην Τουρκία. Διανύσαμε περίπου 1.500 χιλιόμετρα με τα μέσα μαζικής μεταφοράς της Τουρκίας. Το ταξίδι, μας κόστισε 640 ευρώ το άτομο (ισοτιμία 1ευρώ:6,1λίρες) όπου συμπεριλαμβάνονται τα πάντα.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Οι Ελληνοτουρκικές σχέσεις διαχρονικά ήταν από μέτριες έως κακές όμως ούτε μία στιγμή δεν αισθανθήκαμε φόβο ούτε μία στιγμή δεν απειλήθηκε η ζωή μας. Αντίθετα μας συμπεριφέρθηκαν σαν μουσαφίρηδες (τουρκικά: musafir) επισκέπτες, ταξιδιώτες!!! Αυτό το Τούρκικο μουσαφιρλίκι (τουρκικά: musafirlik) την Τούρκικη φιλοξενία θα την θυμόμαστε για πάντα.
Οι δύο λαοί έχουν πολλά κοινά, η φιλία θα κερδίσει…
