‘Ούτε όταν είσαι νέος δεν πρέπει να αναβάλεις να φιλοσοφείς,
ούτε όταν είσαι γέρος δεν πρέπει να θεωρείς κοπιαστικό να φιλοσοφείς.
Ποτέ δεν είναι ούτε πολύ νωρίς, ούτε πολύ αργά, για να φροντίσεις την
υγεία της ψυχής σου.’Επίκουρος 341-270 π.χ.
Σύμφωνα με τον Επίκουρο οφείλουμε να στοχαζόμαστε τα πράγματα που φέρνουν την ευδαιμονία, επειδή όταν την κατέχουμε έχουμε τα πάντα, ενώ όταν αυτή λείπει, κάνουμε τα πάντα για να την αποκτήσουμε.
Κι επειδή η μνήμη μας, δηλαδή η υγεία του μυαλού μας, είναι αναπόσπαστο μέρος της ευδαιμονίας μας, ας τη φροντίσουμε.
Συγκεκριμένα, αν είσαστε στην 3η, την 4η, ή την 5η ηλικία και βάλατε στόχο το φθινόπωρο να ξεκινήστε μια νέα ασχολία, να σπουδάσετε ή να μάθετε μια ξένη γλώσσα, τότε η φροντίδα του ιππόκαμπου σας είναι προτεραιότητα.
Με τη ματιά του Επίκουρου, θα δούμε τις δυνατότητες και τις ευαισθησίες των ιππόκαμπων.
Ιππόκαμπος ο θηρευτής
Προ ημερών, παρακολούθησα ένα ντοκιμαντέρ για τον ιππόκαμπο, το αλογάκι της θάλασσας, ο οποίος είναι πρώτος θηρευτής μικροσκοπικών γαρίδων.
Ο ιππόκαμπος είναι ένα σπάνιο προστατευόμενο είδος, που απειλείται από τη μόλυνση των θαλασσών και την υπεραλίευση και ζει σε αποικίες στη Χαλκιδική.
Η ευελιξία, η ευαισθησία και η εργατικότητα του ιππόκαμπου μου θύμισε τον άλλο, τον δικό μας πανίσχυρο ιππόκαμπο.
Ιππόκαμπος, ο επιλογέας
Βαθιά μέσα στον εγκέφαλό μας και γύρω από την αμυγδαλή, βρίσκεται ο ιππόκαμπος που ονομάστηκε έτσι γιατί μοιάζει με το αλογάκι της θάλασσας.
Ο ιππόκαμπος είναι ο επιλογέας της μνήμης, των συναισθηματικών καταγραφών, της επεξεργασίας των πληροφοριών.
Είναι κυρίως το όργανο που φτιάχνει νέα εγκεφαλικά κύτταρα, δηλαδή νέους νευρώνες.
Ο ιππόκαμπος είναι ο κουτσομπόλης του εγκέφαλου. Ξέρει τα πάντα γιατί έχει σχέσεις, επαφές κι ανταλλάσσει μηνύματα, χρησιμοποιώντας μια περίεργη συχνότητα με πολλά μέρη του εγκέφαλου.
Γι’ αυτό μπορεί και δημιουργεί νευρώνες σε όλη του ζωή. Είναι ειδικός, στη μάθηση, τη μνήμη, τη χωρική αντίληψη και γνωρίζει ό,τι συμβαίνει στο σώμα μας.
Σαν κουτσομπόλης έχει άριστες σχέσεις με τη γειτόνισσα του την αμυγδαλή – τον ρυθμιστή των συναισθημάτων μας- αν κι αυτή έχει το πάνω χέρι στη σχέση τους.
Το νυχτοκάματο του Ιππόκαμπου
Ο ιππόκαμπος μας κάνει βαριά εργασία, αφού εργάζεται τις νύχτες. Δημιουργεί νέους νευρώνες στους υγιείς, συντελεί στη συνέχιση της ζωής και στους ασθενείς δίνει λύσεις για να επιβιώσουν.
Προϋπόθεση είναι να έχουμε ισχυρή τη γέφυρα που επιτρέπει την ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των 2 ημισφαιρίων του εγκέφαλου μας, σχετικά ήρεμη αμυγδαλή και σχετικά καλή ζωή.
Ο ιππόκαμπος, αυξάνει τους ρυθμούς του τη νύχτα, την περίοδο των ονείρων. Πετάει στα σκουπίδια ό,τι κρίνει άχρηστο, όπως εικόνες-emojis, σχόλια αναρτήσεων που σπαταλούν τοn χρόνο μας. Τι ταξινομεί; Ό,τι μάθαμε με κόπο. Κι επειδή η απλή θέαση εικόνων στο face-book δεν απαιτεί μόχθο, ο ιππόκαμπος τις πετάει στον κάλαθο των άχρηστων.
Σήμερα γνωρίζουμε ότι η νευρογένεση είναι δυνατή σε όλη μας τη ζωή. Με μια διαφορά. Οι νέοι νευρώνες επιβιώνουν πολύ δύσκολα όσο μεγαλώνουμε, εκτός κι αν συνεχίζουμε να μαθαίνουμε κάνοντας ταυτόχρονα συστηματικές καθημερινές ασκήσεις. Τι να κάνουμε;
Σωματική άσκηση, να ζούμε σε ενδιαφέρον περιβάλλον με σεξουαλικότητα, πνευματικότητα, υγιεινή διατροφή και καλό ύπνο.
Όλα δίνουν δουλειά στον ιππόκαμπο μας.
Οι αδυναμίες του
Ο ιππόκαμπος είναι Επικούρειος. Όχι μόνο δεν του αρέσει το στρες, αλλά τον βλάπτει. Δηλαδή βλάπτει τον μηχανισμό γένεσης νέων νευρώνων. Δεν γνωρίζουμε ακόμη πως επηρεάζεται αρνητικά η μνήμη μας. Γεγονός πάντως είναι ότι όταν μειώνεται η νευρογένεση, τότε βλάπτεται η χωρική και η συνειρμική μας μνήμη.
Μια παρατεταμένη περίοδος κατάθλιψης του προκαλεί ατροφία.
Ατροφία του ιππόκαμπου σημαίνει ότι μας επισκέφθηκε ο Γερμανός Αλτσχάιμερ. Η επίσκεψη του προκαλεί τη διακοπή καταγραφής των νέων πληροφοριών που έχουν προορισμό τον εγκεφαλικό μας φλοιό.
Ποτέ δεν είναι αργά
Η προτροπή του Επίκουρου ότι “Ποτέ δεν είναι αργά” αφορά τη δια βίου μάθηση και τον ιππόκαμπο μας.
Όσο μεγαλώνουμε, χρειαζόμαστε περισσότερες επαναλήψεις για την εκμάθηση νέων γνώσεων, ώστε να εντυπωθούν στον εγκέφαλο μας.
Αν δηλαδή στην 3η,4η,5η ηλικία, θέλετε να μάθετε μια ξένη γλώσσα σημαντικός παράγοντας είναι η επιμονή σας στην επανάληψη. Έτσι θα παρακάμψετε τις αρνήσεις του αριστερού ημισφαιρίου που βαριέται τις αλλαγές, άρα και τις νέες γνώσεις.
Κάθε άνθρωπος στην 3η ,4η ή 5η ηλικία μπορεί να συνεχίσει να μαθαίνει, αρκεί να αποδεχτεί ότι θα απορροφά νέες πληροφορίες αφιερώνοντας περισσότερο χρόνο και εφαρμόζοντας στρατηγικές.
Συμπερασματικά
– Κι οι δύο ιππόκαμποι είναι ευαίσθητοι. Η προστασία τους γίνεται με καθαρό περιβάλλον, ευχάριστη ζωή, στοχοθεσία και δραστηριότητες του πνεύματος και του σώματος.
– Νηφάλια λογιζόμαστε, ερευνάμε τις αιτίες για τις προτιμήσεις μας και διώχνουμε ψεύτικες ειδήσεις και σαθρά διλήμματα που μας προκαλούν ταραχή.
– Ο ιππόκαμπος μας είναι ο πνευματικός οικονόμος μας. Κάθε βράδυ πετάει στα άχρηστα, ό,τι δεν καταγράψαμε με μόχθο.
– Ο ιππόκαμπος μας είναι επιλεκτικός. Καταγράφει νέες γνώσεις με το κριτήριο του “επιθυμώ σφόδρα”, όσα ηδονίζουν το δημιουργικό μας ημισφαίριο.
– Όταν επιθυμούμε κάτι που θεωρείται ότι είναι “πέρα από τα πλαίσια” επαναλαμβάνουμε με αυτοπεποίθηση και χαρά την προτροπή του Επίκουρου “Ποτέ δεν είναι αργά”.
