Τριλοβίτες

Τριλοβίτες: εξαφανισμένα ασπόνδυλα ζώα της συνομοταξίας των αρθροπόδων που απαρτίζουν την ομοταξία Trilobita. Ο τελευταίος από τους τριλοβίτες εξαφανίστηκε κατά το τέλος της Πέρμιας περιόδου, 250 εκατομμύρια χρόνια από σήμερα, (πηγή Wikipedia).
Ο Breece D’ J Pancake είναι ένας ακόμα δημιουργός που ανήκει στη φράξια των καταραμένων, αφήνοντας πίσω του μια συλλογή διηγημάτων, η οποία εκδόθηκε το 1983, τέσσερα χρόνια μετά την αυτοκτονία του σε ηλικία είκοσι επτά χρονών, και έξι ακόμα διηγήματα, που βρέθηκαν και συμπεριελήφθησαν στη συγκεκριμένη συλλογή, που στα ελληνικά κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Μεταίχμιο σε μετάφραση Γιάννη Παλαβού.
Ανοίγω την πόρτα του φορτηγού και πηδάω στο λιθόστρωτο. Κοιτάζω ξανά τον λόφο Κόμπανι, που στέκει κακόμοιρος και ανεμοδαρμένος. Πολύ παλιά δέσποζε επιβλητικός και τραχύς και πρόβαλλε σαν νησί μέσα απ’ τα νερά του Τέιζ. Για να λειανθούν οι πλαγιές του χρειάστηκαν ένα εκατομμύριο χρόνια και βάλε. Δεν έχω αφήσει γωνιά που να μην ψάξω για τριλοβίτες. Σκέφτομαι ότι ο λόφος βρισκόταν ανέκαθεν στη θέση του και ότι εκεί θα μείνει για πάντα -ή τουλάχιστον για όσο με νοιάζει. Η ζέστη αχνίζει στον αέρα.
Οι ήρωες του Pancake ζούνε στη Δυτική Βιρτζίνια, εκεί που γεννήθηκε και μεγάλωσε κι ο ίδιος, στο ιστορικό και γεωγραφικό μεταίχμιο ανάμεσα στον Βορρά και τον Νότο των ΗΠΑ, όπως άπαξ δια παντός καθόρισαν τα Απαλάχια Ορη, εξαρτώμενοι άμεσα από το χώμα, είτε ως γεωργοί είτε ως μεταλλωρύχοι, αναζητούν σε αυτό απολιθώματα ζωών για χρόνια χαμένων και πρώτες ύλες, από μεράκι ή ανάγκη, κυνηγούν και πίνουν -τι άλλο να κάνει κανείς στη μέση του πουθενά άλλωστε;- κάποιοι ονειρεύονται το Σικάγο, εκατοντάδες χιλιόμετρα μακριά, το όνειρο της φυγής, σύμφυτο κάθε μικρής κοινωνίας, με μηδενική ανοχή στο διαφορετικό και μια τάση στην ομοιομορφία, με κάθε κόστος. Εκεί που η ανάγκη για αγάπη θυμίζει ένστικτο πρωτόγονο και το πάθος από το μίσος χωρίζεται από μια λεπτή γραμμή, συχνά αδιόρατη και μικρής τελικά σημασίας.
Και είναι αυτός ο ρεαλισμός, που υπαγορεύουν το χώμα και η φύση, χρώματος καφέ, που διακρίνει το σύνολο των διηγημάτων της συλλογής αυτής, η αίσθηση ασφυξίας και τέλματος της αγροτικής επαρχίας, της στάσιμης καθημερινότητας, των περιορισμένων, αν όχι ανύπαρκτων επιλογών, της απουσίας μιας εξόδου κινδύνου, που αποτυπώνουν με ανατριχιαστική ακρίβεια τον ψυχισμό του συγγραφέα, αν λάβει κανείς υπόψη και τα υπόλοιπα βιογραφικά στοιχεία εκτός της αυτοκτονίας του. Παρά την ευδιάκριτη και δεδομένη λογοτεχνική αξία των διηγημάτων, τα οποία τα τελευταία χρόνια επαναξιολογούνται και μεταφράζονται σε πολλές γλώσσες, η αλήθεια είναι πως η έννοια της αναγνωστικης απόλαυσης αποκτά μια σχετικότητα, εντονότερη σε σχέση με άλλες περιπτώσεις, καθώς η σκόνη που σηκώνει το χώμα σκεπάζει τα πάντα, σε συνδυασμό με τη γλώσσα του Pancake, τραχιά και κοφτή, χωρίς να στρογγυλεύει και να ωραιοποιεί, διάσπαρτη με τοπικούς ιδιωματισμούς. Ποιος όμως είναι εκείνος που πιστεύει πως στόχος και αποστολή της λογοτεχνίας είναι η διασκέδαση και όχι η ψυχαγωγία;
Και αναφερόμενος στους ιδιωματισμούς, είναι η στιγμή να αναφερθεί κανείς στις απαιτήσεις της μετάφρασης και στις επιλογές που υποχρεώθηκε να κάνει ο μεταφραστής Γιάννης Παλαβός, στις οποίες αναφέρεται και ο ίδιος στα προλεγόμενα της έκδοσης. Γιατί είναι σημαντικό να δηλώνει ο μεταφραστής το σκεπτικό πίσω από τις αποφάσεις στα κρίσιμα σημεία της μετάφρασης και να κρίνεται με βάση αυτές, κρίση που είναι θετική για μια μετάφραση που υπηρετεί αυτή την ιδιαίτερη συλλογή διηγημάτων.