» Λαμπρός ο εορτασμός της Πολιούχου
Με τη ζωή αλλά και την ιστορία της πόλης των Χανίων κατά τα τελευταία 160 περίπου χρόνια έχει ταυτιστεί ο Ιερός Καθεδρικός Ναός των Εισοδίων της Θεοτόκου, γνωστός ως Τριμάρτυρη, Πολιούχος της πόλης, που γιορτάζει σήμερα.
O Ναός, ο οποίος επί Τουρκοκρατίας ήταν σαπωνοποιείο, είναι άρρηκτα συνδεδεμένος με τα νεότερα ιστορικά γεγονότα της πόλης ενώ αποτελεί ένα εξαιρετικά σημαντικό μνημείο της Κρήτης.
Σε αυτόν τον Ναό, η ανέγερση του οποίου αποπερατώθηκε το 1860, έβρισκαν άσυλο και καταφύγιο οι κατά καιρούς διωκόμενοι Χριστιανοί κατά τις εθνικές εξεγέρσεις.
Εκεί, εψάλη η δοξολογία το 1898 για την ανάληψη των καθηκόντων του αρμοστή Γεωργίου και το 1913 για την Ενωση της Κρήτης με την Ελλάδα (1η Δεκεμβρίου 1913).
Στον ίδιο Ναό, στον οποίο τελούνται όλες οι επίσημες δοξολογίες για τις εθνικές επετείους, το 1936 και το 1964 εψάλησαν οι νεκρώσιμες ακολουθίες του Ελευθερίου Βενιζέλου και του Σοφοκλή Βενιζέλου αντίστοιχα.
«Στα 150 χρόνια της ζωής της η Τριμάρτυρη, έτσι είναι γνωστή από τους Χανιώτες, έχει ταυτιστεί με τη μοίρα, τη ζωή και την ιστορία της πόλης και έχει καταξιωθεί ως ένα από τα αξιολογότερα μνημεία της Κρήτης», γράφει, ανάμεσα σε άλλα, προλογίζοντας, μετά τον χαιρετισμό του μητροπολίτη Κυδωνίας και Αποκορώνου κ. Δαμασκηνού, την καλαίσθητη έκδοση “Ιερός Καθεδρικός ναός των Εισοδίων Θεοτόκου Χανίων”, που κυκλοφόρησε το 2009, ο ιερατικός προϊστάμενος του Ναού π. Στυλιανός Θεοδωρογλάκης.
Τώρα, εν έτει 2019 η Τριμάρτυρη συμπληρώνει 160 χρόνια ζωής και ιστορίας.
Στην έκδοση, που βρίσκεται στη βιβλιοθήκη των “Χανιώτικων νέων”: “Ιερός Καθεδρικός Ναός των Εισοδίων Θεοτόκου Χανίων” αναφέρεται ότι ο Ναός ανακαινίζεται, εγκαινιάζεται και αρχίζει τη λειτουργία του στα χρόνια της Τουρκοκρατίας (1850 – 1860) και αποτελεί μια αψευδή μαρτυρία για την ιστορική πορεία της πόλης τουλάχιστον για τα 150 χρόνια λειτουργίας του.
Σύμφωνα με ιστορικές μαρτυρίες στη θέση που βρίσκεται σήμερα ο ιερός Καθεδρικός Ναός, υπήρχε από τις αρχές του 11ου αιώνα μικρός Ναός αφιερωμένος στα Εισόδια της Παναγίας.
Το μικρό αυτό Ναό γκρεμίζουν οι Ενετοί και στη θέση του κτίζουν μεγάλη αποθήκη για τις ανάγκες του Μοναστηριού τους. Οταν οι Τούρκοι υποδούλωσαν την Κρήτη το 1695 μετέτρεψαν την αποθήκη των Καθολικών σε σαπωνοποιείο το οποίο λειτούργησε μέχρι το 1850.
Αργότερα το σαπωνοποιείο περιήλθε στην κυριότητα της Χριστιανικής Κοινότητας των Χανίων και οι Χριστιανοί το μετέτρεψαν σε Ναό τον οποίο εγκαινίασε ο Επίσκοπος Κυδωνίας Καλλίνικος το 1861 και από τότε λειτουργεί έως σήμερα.
Η μικρή εικόνα των Εισοδίων της Θεοτόκου, μοναδικό απομεινάρι του καταστρεφέντος από τους Ενετούς μικρού Ναού, τοποθετείται επίσημα από τότε, στη θέση που βρισκεται και τωρα, στον αριστερό χώρο του Νάρθηκα του Ιερού Ναού.
Μετά την ανέγερση του Επισκοπείου, της Επισκοπής και των Κοινοτικών Σχολείων γύρω από τον Ιερό Ναό ων Εισοδίων, μεταφέρεται εκεί η έδρα του Επισκοπείου και ο Ιερός Ναός των Εισοδίων καθίσταται ο Καθεδρικός και Μητροπολιτικός Ναός της Πρωτεύουσας της Κρήτης, των Χανίων και αποτελεί έκτοτε το σημαντικότερο θρησκευτικό και πολιτισμικό μνημείο της πόλης.το τρίτο στη μνήμη των Τριών Ιεραρχών.
Με Βασιλικό διάταγμα της 15ης Οκτωβρίου 1947 αναγνωρίζεται η εορτή των Εισοδίων ως επίσημη εορτή της πόλεως των Χανίων.
Το 1956, με παρέμβαση του αείμνηστου πολιτικού και υφυπουργού εκείνη την περίοδο, Πολυχρόνη Πολυχρονίδη πέρασε προσθήκη σε διάταγμα της 31ης Ιανουαρίου του 1956 με την οποία ορίζεται η 21η Νοεμβρίου, εορτή των Εισοδίων της Θεοτόκου ημέρα αργίας για την πόλη των Χανίων, ως κύρια εορτή της πόλεως.
Ναός, σαπωνοποιείο και πάλι Ναός
Σε έκδοση του 1988 για τον Καθεδρικό Μητροπολιτικό Ναό Χανίων (εκδόθηκε με δαπάνη του Χαρίδημου Πολυχρονίδη στη μνήμη του τ. Βουλευτή, τ. Γενικού Διοικητή Κρήτης και τ. Υπουργού, Πολυχρόνη Πολυχρονίδη), αναφέρεται ότι το κτίσιμο του αρχαίου παλαιού Ναού ανάγεται στον 14ο αιώνα. Ο Giuseppe Gerola στο έργο του “Monumenti Veneti Dell’ Isole Di Creta”, τόμος 4ος, αναφέρει την ύπαρξη του Ναού αυτού αφιερωμένου στη Θεοτόκο (Chiesa Della Madona) κατά το 1590.
Οταν τον Αύγουστο του 1645 οι Τούρκοι κατέλαβαν τα Χανιά μετέτρεψαν τον Ναό σε σαπωνοποιείο χωρίς να μεταβάλλουν τη διαρρύθμισή του.
Το σαπωνοποιείο αυτό φέρεται από το 1800 έως το 1850 ότι ανήκε στον Μουσταφά Πασά, που ακουγόνταν Κηριτλής, ήταν δε στην αρχή τρομερός διώκτης των Χριστιανών.
Στο σαπωνοποιείο και το χώρο της ελαιαποθήκης εφυλάσσετο μικρή εικόνα των Εισοδίων της Θεοτόκου μπροστά στην οποία έκαιγε ημέρα και νύκτα κανδήλι κατά διαταγή του Μουσταφά Πασά, την επιμέλεια του οποίου είχε αναθέσει στον Κασαντάρη του (ταμία) Ταούτ Εφέντη.
Το σαπωνοποιείο του όμως ναυαγεί…
Οταν ο Μουσταφάς Πασάς επί του Σουλτάνου Μετζίτ έγινε Μεγάλος Βεζίρης (πρωθυπουργός) του Τουρκικού Κράτους παρεχώρησε το σαπωνοποιείο στην τότε Χριστιανική Κοινότητα για ν΄αναγείρει τον παλαιό Ναό.
Στο Ναό αυτό μεταφέρθηκε η μικρή εικόνα των Εισοδίων που υπήρχε στο σαπωνοποιείο και είχε παρθεί από αυτό, φυλασσόταν δε στο μοναδικό Χριστιανικό Ναό που υπήρχε στα Χανιά των Αγίων Αναργύρων.
Σημαντικές Εικόνες
Κρητικών Αγιογράφων
Στον Ναό αυτό, υπάρχουν εικόνες αξιόλογων Κρητικών Αγιογράφων του περασμένου αιώνα, όπως του Ρεθύμνιου Αντώνιου Ρεβελάκη (εικόνες του Τέμπλου: του Χριστού, της Θεοτόκου, του Αγίου Ιωάννου, των Εισοδίων), του Κυδωνιάτη Αντωνίου Βιβιλάκη (Εικόνες των Αγίων Δέκα, του Αγιου Ιωάννη, του Αγίου Σπυρίδωνος), του Χανιώτη Ε. Τριπολιτάκη (Εικόνες των Αγίου Στεφάνου και Μιχαήλ Αρχαγγέλου), του Κυθηραίου Ιωάννη Στάη (Εικόνα της Μυρτιδιώτισσας) κ.α.
Υπάρχουν και τοιχογραφίες άνω του Τέμπλου του μεσαίου κλίτους των Αποστόλων Πέτρου και Παύλου, όπως και των Αγγελικών Δυνάμεων, του ονομαστού Ζωγράφου Κοκότση.
Με διάταγμα του 1956
Με Βασιλικό διάταγμα της 15ης Οκτωβρίου 1947 αναγνωρίζεται η εορτή των Εισοδίων ως επίσημη εορτή της πόλεως των Χανίων.
Το 1956, με παρέμβαση του αείμνηστου πολιτικού και υφυπουργού εκείνη την περίοδο, Πολυχρόνη Πολυχρονίδη πέρασε προσθήκη σε διάταγμα της 31ης Ιανουαρίου του 1956 με την οποία ορίζεται η 21η Νοεμβρίου, εορτή των Εισοδίων της Θεοτόκου ημέρα αργίας για την πόλη των Χανίων, ως κύρια εορτή της πόλεως.
Μαζική συμμετοχή σε άλλες εποχές
Μαζική ήταν η συμμετοχή του λαού στον εορτασμό σε άλλες εποχές.
Στις 20/11/1994 δημοσιεύτηκε στα “Χ.ν,” φωτογραφία περίπου 20 χρόνια πιο πριν όπου διακρίνεται κόσμος και στην πρώτη γραμμή οι τότε βουλευτές Πολ. Πολυχρονίδης και Νικ. Βενιζέλος.
Ο Ναός των Εισοδίων είναι γνωστός ως: “Τριμάρτυρη” επειδή απαρτίζεται από τρία κλίτη: Το κεντρικό όπου τιμώνται τα Εισόδια της Θεοτόκου, το δεξιό στη μνήμη των Τριών Ιεραρχών και το αριστερό στο οποίο τιμάται ο Αγιος Νικόλαος προς αναπλήρωση του ομωνύμου Ναού της Σπλάντζιας τον οποίο οι Τούρκοι είχαν μετατρέψει τότε σε Τζαμί.
ΠΗΓΕΣ:
1. Βαγγέλης Κακατσάκης, Χανιώτικα νέα 21/11/2017, στήλη: “Μια στάση εδώ μια στάση εκεί”.
2. Εκδοση: “Ιερός Καθεδρικός Ναός των Εισοδίων της Θεοτόκου Χανίων” (Χανιά 2009).
3. Εκδοση: “Καθεδρικός Μητροπολιτικός Ναός Χανίων” (Χανιά 1988).
4. Εφημερίδα: “Νέα Εποχή”, αριθμός φύλλου 680, 5/11/1949.
5. Χανιώτικα νέα – Αριθμός φύλλου 8149, 20/11/1994
