«Η διορατικότητα είναι εξίσου ευάλωτη στην πλάνη όσο η όραση
και η μνήμη»
Daniel Gilbert, Πανεπιστήμιο Harvard
Είμαι υπέρμαχος της διαρκούς εξέλιξης και της διά βίου μάθησης κάθε νέου πολίτη, όμως οφείλω να παραδεχτώ ότι υπάρχουν όρια ανυπέρβλητα και εσφαλμένες εντυπώσεις.
Αυτά αφορούν τρεις σύγχρονους μύθους της κοινωνίας μας αυτούς της πολυ-λειτουργικότητας, της εξειδίκευσης και του χαρισματικού ηγέτη.
Τρεις μύθοι που μας αποπροσανατολίζουν, αφού επηρεάζουν μαθητές, γονείς και όλες τις δομές της κοινωνίας μας. Τα ευρήματα που παρουσιάζω και σχολιάζω αναφέρονται σε πρόσφατες έρευνες.
Ο μύθος της πολυ-λειτουργικότητας
Η δήθεν πολυ-λειτουργικότητα έχει εισβάλει στη ζωή μας σε τέτοιο βαθμό που την έχουμε αποδεχθεί σαν να είναι πραγματικότητα. Βλέπουμε κάποιο να εργάζεται στον υπολογιστή, ενώ ακούει μουσική ή συμμετέχει σε μια συζήτηση ή ενώ οδηγεί να μιλάει στο κινητό του και εξαπατούμαστε ότι είναι ένα πολυ-λειτουργικό άτομο.
Εθισμένοι στη νέα τεχνολογία θεωρούμε ότι ένα άτομο είναι ικανό να ασκεί μια σειρά δραστηριότητες ταυτόχρονα, χωρίς η μια να φαίνεται ότι επηρεάζει την άλλη. Πράγμα αδύνατον!
Ο κεντρικός επεξεργαστής της μνήμης εργασίας μας που είναι υπεύθυνος για την εκτέλεση όλων αυτών των λειτουργιών έχει περιορισμένη χωρητικότητα. Οι ειδικοί επισημαίνουν ότι ταυτόχρονη επαρκής εκτέλεση εργασιών που περιέχουν στοιχεία νέα, αναπάντεχα ή στοιχεία προσανατολισμού είναι αδιανόητη. Η πραγματικότητα είναι λάθη, παραλείψεις και μείωση της απόδοσης.
Μαθητές που ισχυρίζονται ότι μαθαίνουν νέα ύλη, λύνουν ασκήσεις ή κάνουν σοβαρή επανάληψη, ενώ η προσοχή τους αποσπάται συνεχώς από μηνύματα, μουσική ή οθόνες εξαπατούν τους εαυτούς τους.
Aν ένας μαθητής θέλει να δώσει προτεραιότητα στην πληροφορία που μελετά οφείλει:
– να ενεργοποιήσει πλήρως και αποκλειστικά τα εγκεφαλικά κυκλώματα της προσοχής και ταυτόχρονα
– να προσηλώσει σε αυτή το βλέμμα του.
Τέλος, ένα άτομο που ζει, εργάζεται ή μελετά σε ένα περιβάλλον δήθεν πολυ-λειτουργικότητας δεν θα μπορέσει να αποδώσει την ώρα των εξετάσεων.
Ο μύθος της εξειδίκευσης
Η πλημμυρίδα των ειδικών που φαίνεται να μας κατακλύζει σε κάθε εκδήλωση ή εκπομπή δεν είναι ρεαλιστική.
Σύμφωνα με ερευνητές, ειδικός λογίζεται ο επαγγελματίας, ο επιστήμονας ή ο καλλιτέχνης που ασχολείται συστηματικά με το πεδίο του για περίπου 10.000 ώρες μετά την απόκτηση ενός μεταπτυχιακού πτυχίου ειδίκευσης.
Αν θεωρήσουμε ότι η ασχολία 3 ωρών την ημέρα για έρευνα, εξάσκηση, μελέτη είναι φυσιολογική, τότε για να αγγίξει κάποιος το όριο των 10.000 ωρών θα χρειαστεί 10 χρόνια περίπου.
Η ατομική επίπονη άσκηση των 10.000 ωρών βοηθά τους ασκούμενους να προσδιορίσουν τα σημεία που τους ενδιαφέρουν και να επικεντρώσουν εκεί τις προσπάθειές τους. Στη συνέχεια παρακολουθούν την πρόοδό τους, αναθεωρούν και αναβαθμίζουν τους στόχους τους.
Έφηβοι μαθητές μπορούν να κινηθούν νωρίς προς μια τέτοια κατεύθυνση. Στις Η.Π.Α. υπάρχουν προ-πανεπιστημιακά μαθήματα επιλογής κι αντίστοιχες εξετάσεις για μαθητές Λυκείου.
Στην Ελλάδα έφηβοι που γνωρίζουν άριστα την αγγλική γλώσσα μπορούν να παρακολουθήσουν δωρεάν τέτοια μαθήματα μέσω ιντερνέτ. Ένας ειδικός γίνεται, αρκεί να αρχίσει νωρίς την προπόνηση.
Ο μύθος του χαρισματικού ηγέτη
Στη χώρα μας πιστεύουμε ότι ένας ηγέτης οφείλει να είναι φωνακλάς, πολυλογάς, εξωστρεφής, συγκεντρωτικός με πυγμή και εκρήξεις… Αυτή την ενεργοβόρο εξωστρέφεια καλλιεργούν επικοινωνιακοί σύμβουλοι για να αναδείξουν ένα άτομο στην κοινωνία της επίδειξης. Αλίμονο.
Οι αυθεντικοί ηγέτες επιδεικνύουν αταραξία, πειθώ, ικανότητα λύσης προβλημάτων με λίγα ή ανεπαρκή στοιχεία. Οι εσωστρεφείς ηγέτες πλεονεκτούν επειδή ακούν προσεκτικά, εφαρμόζουν χρήσιμες προτάσεις, έτσι γίνονται πιο αποτελεσματικοί.
Μια νέα γενιά εσωστρεφών ηγετών αναδύεται μέσω του Ιντερνέτ, είναι οι σύνδεσμοι, άτομα που στοχεύουν να ενώνουν και να εξυπηρετούν τις ανάγκες εκατομμυρίων.
Στην περίπτωσή μας η απαίτηση όφειλε να είναι για ηγέτες αυτόφωτους με αξίες, συγκρατημένους, σοφούς που θα λειτουργούν σαν αντίβαρο μιας κοινωνίας που λειτουργεί παρορμητικά, χωρίς σχεδιασμό και προβλεπτικότητα. Οι οργανωτές ομάδων εργασίας σε σχολεία και επαγγελματικούς χώρους οφείλουν να λαβαίνουν υπόψη τους κι αυτή την παράμετρο.
Τέλος, το παράδοξο είναι ότι οι λαοί επωφελούνται αν ο ηγέτης τους έχει χαρίσματα που λείπουν από τους ίδιους.
Συμπέρασμα
Για να δούμε την πραγματικότητα χωρίς τα γυαλιά της μυθοπλασίας μας:
Οφείλουμε να συγκεντρώνουμε την προσοχή μας σε έναν στόχο, μια εργασία, ένα αντικείμενο.
Αν θέλουμε να ειδικευθούμε σε έναν τομέα, η επίμονη ενασχόλησή μας οφείλει να είναι καθημερινή και πολύχρονη.
Θα επιλέγαμε ηγέτες ενωτικούς, σοφούς, προβλεπτικούς, άτομα με αξίες.
• συγγραφέας ‘Θυμάμαι εύκολα’, ‘Μαθαίνω εύκολα’
