Βιότοπος – περιγραφή
Η λατινική ονοµασία του βοτάνου είναι Camelia sinensis (Καµέλια η σινική) και ανήκει στην οικογένεια των Τσαιοϊδών. Η κινέζικη Καµέλια είναι ένας αειθαλής θάµνος µε µικρά ελειπτοειδή, δερµατώδη φύλλα και µικρά άνθη µε άσπρα πέταλα, τριγύρω από ένα κίτρινο στήµονα, τα οποία βγαίνουν το χειµώνα στις µασχάλες των φύλλων.
Το ύψος του φυτού είναι συνήθως 2 µέτρα αλλά µπορεί να φτάσει στο ύψος των 15 µέτρων. Στην Κίνα το ονοµάζουν Τσα (Cha) και το θεωρούν ισχυρό φαρµακευτικό βότανο. Το φυτό κατάγεται από την Κίνα, πιθανότατα από την περιοχή µεταξύ Βιρµανίας, Βόρειου Βιετνάµ και Γιουνάν και την συνήθεια να πίνουν τσάι απέκτησαν πρώτοι οι κινέζοι. Οι χώρες που κύρια παράγουν το τσάι είναι οι Κίνα, Ινδία, Ιαπωνία, Νεπάλ, Θιβέτ, Σρι Λάνκα και Κένυα.
Ιστορικά στοιχεία
Οι Κινέζοι το πίνουν από το 3000 π.Χ και από την εποχή εκείνη το θεωρούσαν καλό διεγερτικό , στυπτικό που καθαρίζει το φλέγµα και πεπτικό φάρµακο.
Σύµφωνα µε τον µύθο το 2727 π.Χ. την εποχή του Αυτοκράτορα Σεν Νουγκ, ενώ αυτός έβραζε νερό µερικά φύλλα ενός δέντρου κάτω από το οποίο καθόταν έπεσαν στο φλιτζάνι του. Ενθουσιασµένος από τη γεύση και το άρωµα του ροφήµατος που προέκυψε, αποφάσισε να διαδώσει τη χρήση του. Για τους ινδούς, η εξάπλωση του τσαγιού οφείλεται στον ινδό πρίγκιπα Μποτχί Ντάρµα, τον 6ο αιώνα π.Χ. όταν αυτός πήγε στην Κίνα να διαδώσει την διδασκαλία του Βούδα. Ορκισµένος να µην κοιµηθεί µέχρι να ολοκληρώσει την αποστολή του, κατάφερε να µείνει ξύπνιος χάρη σε µερικά φύλλα τεϊόδεντρου που µασούσε κατά τύχη.
Στην Ευρώπη έγινε γνωστό µόλις τον 17ο αιώνα και έγινε πολύ αγαπητό µε αποτέλεσµα να καλλιεργηθεί στους ηµιτροπικούς σε ευρεία κλίµακα.
Το όνοµα Camellia προέρχεται από το όνοµα τους Georg Kamel, ο οποίος ήταν φαρµακοποιός και ιεραπόστολος στις Φιλιππίνες. Ο Καρλ Λινναίος επέλεξε το όνοµά τους για να τιµήσει την προσφορά του Kamel στη Βοτανική, αν και ο Kamel δεν είχε καµία σχέση µε την ανακάλυψη του φυτού ή µε την ονοµασία Camellia.
Συστατικά – χαρακτήρας
Το πράσινο τσάι είναι γλυκόπικρο, ξηραντικό και δροσιστικό. Το µαύρο τσάι είναι γλυκόπικρο, ξηραντικό και θερµαντικό. Περιέχει τείνη ( έχει πικρή γεύση και συµβάλει στο χρώµα και τη δύναµη της γεύσης), αιθέρια έλαια ( δίνουν άρωµα και γεύση),πρωτεΐνες (15%), υδατάνθρακες (7%), χρωστικές (5%), Α και Β χλωροφύλλη, ένζυµα, οργανικά οξέα (οξαλικά, κιτρικό, ισοκιτρικό).
Το πράσινο τσάι είναι το λιγότερο κατεργασµένο τσάι.
Παρασκευάζεται µε αποξήρανση των φύλλων που συλλέγονται από το φυτό, το οποίο είναι πλούσιο σε πολυφαινόλες (αντιοξειδωτικές ουσίες).
Το µαύρο τσάι, προέρχεται από την οξείδωση του πράσινου τσαγιού. Μετά την ξήρανση, µέσω περιστρεφόµενων κυλίνδρων σπάει το κυτταρικό τοίχωµα και ελευθερώνονται τα ένζυµα. Μετά γίνεται η ζύµωση στους 26 C. Κατά τη διάρκεια της ζύµωσης το πράσινο χρώµα γίνεται κόκκινο και µετά µαύρο. Λειτουργεί περισσότερο σαν τονωτικό- διεγερτικό. Έχει ανάλογες ιδιότητες µε το πράσινο τσάι αλλά µε πολύ µικρότερη δράση.
Το τσάι οολόνγκ γίνεται µετά την µερική ζύµωση φύλλων που έχουν µαραθεί στον ήλιο.
Άνθιση – χρησιµοποιούµενα µέρη – συλλογή
Οι θεραπευτικές ιδιότητες βρίσκονται στα φύλλα του φυτού.
Υπάρχουν τρεις τύποι τσαγιού (πράσινο, µαύρο και οολόνγκ) που φτιάχνονται από τα φύλλα του ίδιου είδους φυτού. Η χηµική σύσταση του τσαγιού εξαρτάται από την ηλικία των φύλλων και τον τρόπο επεξεργασίας τους.
Θεραπευτικές ιδιότητες
και ενδείξεις
Τα αντιοξειδωτικά που περιέχει το τσάι είναι φυσικά συστατικά που συµβάλλουν στην καταπολέµηση των βλαβερών για τον οργανισµό ελευθέρων ριζών οξυγόνου, οι οποίες πιστεύεται ότι προκαλούν ασθένειες, όπως ο καρκίνος και τα καρδιαγγειακά νοσήµατα. Επιστηµονική έρευνα που δηµοσιεύτηκε στο International Journal of Cancer αναφέρει ότι η κατανάλωση πράσινου τσαγιού µειώνει κατά 50% τον κίνδυνο για εµφάνιση γαστρίτιδας, που θεωρείται ότι προηγείται πολλών περιστατικών καρκίνου του στοµάχου.
Το πράσινο τσάι είναι πλούσιο σε φθόριο και µπορεί να βοηθήσει απέναντι στον κίνδυνο της τερηδόνας στα δόντια. Είναι επίσης χρήσιµο για τα τσιµπήµατα των εντόµων και την αναχαίτιση της αιµορραγίας.
Το τσάι οολόνγκ είναι ιδιαίτερα αποτελεσµατικό στη µείωση των επιπέδων χοληστερόλης µετά από λιπαρά γεύµατα. Ιάπωνες ερευνητές ισχυρίζονται ότι το τσάι οολόνγκ µπορεί να µειώσει την υψηλή πίεση του αίµατος και να περιορίσει τον κίνδυνο αρτηριακής νόσου.
Το µαύρο τσάι λειτουργεί περισσότερο σαν τονωτικό- διεγερτικό. Έχει ανάλογες ιδιότητες µε το πράσινο τσάι αλλά µε πολύ µικρότερη δράση.
Το τσάι υπό µορφή καταπλάσµατος το χρησιµοποιούµε για κουρασµένα µάτια, ενώ σε κοµπρέσα το χρησιµοποιούµε για την ανακούφιση αιµορραγίας από κοψίµατα και εκδορές.
Παρασκευή και δοσολογία
Παρασκευάζεται ως έγχυµα. Ρίχνουµε ένα φλιτζάνι βραστό νερό πάνω σε ένα κουταλάκι του γλυκού τσάι και το αφήνουµε ανάλογα µε τον τύπο του τσαγιού. Αν είναι πράσινο 2-3 λεπτά , αν είναι οολόνγκ 4 λεπτά και αν είναι µαύρο 5 λεπτά.
Προφυλάξεις
∆εν συστήνεται σε άτοµα που υποφέρουν από υψηλή αρτηριακή πίεση και υπερδιέγερση του νευρικού συστήµατος.
Υπερβολική ποσότητα µπορεί να προκαλέσει δυσκοιλιότητα και αϋπνία. Άτοµα που υποφέρουν από ακανόνιστο καρδιακό παλµό, έγκυες και µητέρες που θηλάζουν, πρέπει να µην καταναλώνουν περισσότερο από δύο κούπες τσαγιού την ηµέρα γιατί τα υψηλά επίπεδα αλκαλοειδών τύπου καφεΐνης που περιέχει µπορεί να αυξήσουν την καρδιακή συχνότητα. Επίσης όσοι πάσχουν από έλκος στοµάχου πρέπει να αποφεύγουν την υπερβολική κατανάλωση γιατί η πικρή γεύση µπορεί να διεγείρει την παραγωγή γαστρικού οξέος.
