“Τσέρνομπιλ – ένα χρονικό του μέλλοντος”

Η ημέρα που άλλαξε την ζωή χιλιάδων κατοίκων όχι μόνο γύρω από τον πυρηνικό σταθμό του Τσέρνομπιλ αλλά που σηματοδότησε μια νέα εποχή στην χρήση της ατομικής ενέργειας για ειρηνικούς τάχα σκοπούς. Μια αποφράδα ημέρα που προστίθεται στον κατάλογο των πολλαπλών γνωστών ή μυστικών πυρηνικών ατυχημάτων στην παγκόσμια μεταπολεμική ιστορία.
Aτυχήματα (τρόπος του λέγειν) που άλλαξαν την οπτική πολλών κυβερνήσεων για τους πυρηνικούς αντιδραστήρες έστω για το θεαθήναι, μια πολιτική που πάραυτα ακόμη και σήμερα δεν έχει αποσαφηνιστεί ολοκληρωτικά. Η χαρακτηριζόμενη ως μεγαλύτερη τεχνολογική καταστροφή του20ου αιώνα, η έκρηξη στον πυρηνικό σταθμό του Τσέρνομπιλ, αποτυπώνεται στα μάτια της Λευκορωσίδας συγγραφέως Σβετλάνα Αλεξέγιεβιτς, μέσω των μαρτυριών κατοίκων χωριών και πόλεων γύρω από το Τσέρνομπιλ. Η συγγραφέας περιπλανήθηκε στην απαγορευμένη ζώνη και μίλησε με ανθρώπους που βίωσαν την τραγωδία σε όλο της το μεγαλείο.
Οι μαρτυρίες τραγικές σε όλη τους την έκταση αλλά πάνω απ΄όλα πολύ πραγματικές: «Η ραδιενέργεια είναι παντού. Στο ψωμί, στο αλάτι. Αναπνέουμε ραδινέργεια, τρώμε ραδιενέργεια. Μπορώ να κατανοήσω το να μείνω χωρίς ψωμί και αλάτι. Να πρέπει να φάω οτιδήποτε για να επιζήσω, να δεχθώ ότι άνθρωπος θα μπορούσε να βράσει την δερμάτινη ζώνη του στο νερό μόνο για την μυρωδιά – να «φάει μυρωδιά». Αυτό μπορώ να το κατανοήσω. Αυτό όμως που ζούμε σήμερα είναι πέρα από κάθε λογική. Πως είναι δυνατόν να είναι όλα δηλητηριασμένα; Πρέπει να βρούμε έναν τρόπο να ζήσουμε».
Ο στρατός παντού, η απαγορευμένη ζώνη εξαπλώνεται σε πολλά χιλιόμετρα, η μόλυνση όμως έμελλε να πλήξει ολόκληρη την Ευρώπη. Οι άνθρωποι όμως γύρω από το Τσέρνομπιλ ήθελα να συνεχίσουν την ζωή τους. «Ο άνδρας μου βρίσκεται εδώ ….στο νεκροταφείο. Αν δεν ήταν εδώ, ίσως και να μπορούσαμε να ζήσουμε αλλού. Γιατί να φύγω από εδώ; Είναι τόσο όμορφα! Κοιτάξτε…όλα πρασινίζουν και ανθίζουν! Όλα σφύζουν από ζωή».
Ότι κινούταν όμως, πέρα από τους ανθρώπους – σκιές της ζώνης αυτής, εκτελούνταν με συνοπτικές διαδικασίες, γάτες, σκυλιά, οικόσιτα ζώα. Οι εντολές ήταν σαφείς. Οι αντιφάσεις σε έναν τόπο που οι κάτοικοί του ήθελαν να συνεχίσουν να ζουν στους ρυθμούς της καθημερινότητας, να μην αφήσουν τα σπίτια τους, να πεθάνουν εκεί που γεννήθηκαν. «Πρέπει να παρατήσεις την αγελάδα σου γιαγιά, το γάλα είναι μολυσμένο. Και εγώ του είπα: Όχι, μπορεί να με πονάνε τα πόδια μου, όμως δεν θα παρατήσω την αγελάδα μου, αυτή με θρέφει.»
Και πολλά άλλοι τέτοιοι διάλογοι και μαρτυρίες πλαισιώνουν το βιβλίο της Αλεξέγιεβιτς. Το Τσέρνομπιλ ήταν κάτι παραπάνω από πόλεμος για κάποιους κατοίκους της περιοχής. Πουλιά και ζώα συνέχισαν να ζουν μετά την καταστροφή, κανείς δεν ήξερε όμως για πόσο ακόμη. Σύντομη ζωή, βάσανο και βάλσαμο για ζώα και ανθρώπους.
Τσέρνομπιλ – το χρονικό του μέλλοντος. Ένα βιβλίο – μαρτυρία. Ένα βιβλίο που αποθανατίζει τις τραγικές στιγμές μετά την καταστροφή, αδυνατώντας να καθορίσει κάποιο ασφαλές μέλλον. Ένα βιβλίο κατάθεσης ψυχής ανθρώπων που ζούσαν στη σκιά ενός ολοκληρωτικού καθεστώτος και που υπέστησαν μέσα σε μία μέρα όσα δεν είχαν υποστεί για πολλά χρόνια πριν.
Που δεν είναι έτσι, βέβαια, μιας και μιλάμε για την πρώην Σοβιετική Ένωση το 1986, για το Ανατολικό μπλόκ λίγα χρόνια πριν την κατάρρευσή του. Για ένα καθεστώς που άφησε την σφραγίδα του με έναν ακόμη όλεθρο, αρκετά χρόνια μετά τις σταλινικές εκκαθαρίσεις και θηριωδίες.
Ένα πολυφωνικό βιβλίο (εκδόσεις Πατάκη) που πρέπει να αφυπνίσει τους νέωτερους για τους κινδύνους που τους επιφυλάσσουν οι κάθε είδους πρεσβευτές της παγκόσμιας περιβαλλοντικής καταστροφής στο όνομα της επιστημονικής εξέλιξης.