Σταθμός στην Ιστορία των Κρητικών Γραμμάτων, από πολλές απόψεις, η έκδοση πριν από λίγες μέρες (τέλος Νοεμβρίου 2020) από τον Μορφωτικό – Εξωραϊστικό Σύλλογο Χαρασού Ηρακλείου “Ο Άγιος Ευστάθιος”, με την ευγενική υποστήριξη της Περιφέρειας Κρήτης, του βιβλίου «Τση Κρήτης η πορπατηξά στη στράτα τσ’ Ιστορίας» του και καλού μου φίλου δασκάλου – ριμαδόρου (κατά δήλωσή του) Κωστή Λαγουδιανάκη. Ενός ιδιαίτερα επιμελημένου τόμου μεγάλου σχήματος, 830 σελίδων, το κύριο σώμα του οποίου “καταλαμβάνουν” οι γραμμένοι με το γνωστό “λαγουδιανάκειο” κρη(ι)τικό ύφος 17.501 (!) κρητικόλαλοι δεκαπεντασύλλαβοι στίχοι για την κρητική ιστορία, από την νεολιθική εποχή (… – 2600 π.Χ.) μέχρι τη Μάχη της Κρήτης, τη Γερμανική κατοχή και την Απελευθέρωση από τους Γερμανούς (1941-1944).
Θαυμασμός, το συναίσθημα που με κυρίευσε με το που το πήρα στα χέρια μου κι άρχισα να το “ξεφυλλίζω”, ρίχνοντας “κλεφτές” ματιές σε κάποιους απ’ τους τίτλους των επιμέρους κεφαλαίων: “Το Μέγα, το θαλασσινό του Μίνωα το κράτος”, “”Των Κρηταιέων το κοινόν” συγκρητισμού ‘ναι γέννα”, “Ο Νικηφόρος ο Φωκάς λευτερωτής τση Κρήτης”, “Στην Κρήτη τη Βενετική δασκάλοι και δασκάλια”, “Παράδοση του Χάντακα στο κόκκινο το φέσι”, “Εις πλήρην επανάστασιν να βρίσκεται ο τόπος”, “Στο χοροστάσι τσ’ Ένωσης βάγια μερθιές και ζήτω!”, “Μάχη τση Κρήτης λαμπερή σελίδα τσ’ Ιστορίας”… Σιγά που ισχύει το γνωστό “Ουκ εν τω πολλώ το ευ…”, στην συγκεκριμένη περίπτωση. “Δεν παίζεται ο Λαγουδιανάκης”, το ήξερα, αλλά σε τέτοιο βαθμό, το ομολογώ, ότι δεν μπορούσα να το φανταστώ.
«Κοκκινομερτζανόχειλη, Κρήτη γαϊτανοφρύδα,/ τα κάλλη σου τα ξομπλιαστά τση φύσης αντηρίδα». «Ρουκούνοι του πολιτισμού στο κρητικό το χτίρι/ πάππου – προπάππου στένουνε χορό και πανεγύρι». «Ήλιος ο μυθολογικός και τσ’ Ιστορίας ήλιος/ φέγγει και λούγεται στο φως ο κρητικός ο σπήλιος». «Τεχρίλια, χάρτζα πλουμιστά τση Κρήτης και γαϊτάνια/ οι γ’ εμιλιές στ’ αχείλι τζη κι ολόχρυσα γιορτάνια». «Η Κρήτη τρίπαλιο πρεπιάς βαστά το καλαντάρι/ απού ‘ναι τση παράδοσης και σέβους τ’ αξαμάρι». Τα πέντε δίστιχα της προτασσόμενης προμετωπίδας (ΚΡΗΤΗ) που προοιωνίζεται, όπως και ο ομότιμος καθηγητής Γλωσσολογίας στο Κ.Π/ Αθηνών Χριστόφορος Χαραλαμπάκης, στον πρόλογό του, επισημαίνει “τους πέντε πυλώνες” στους οποίους εδράζεται το μακροσκελές ποίημα: φυσικές ομορφιές, πολιτισμός, ιστορία, γλώσσα, παράδοση και αξία. Και ως δείγματα του λαγουδιανάκειου ύφους που αντανακλά το λαγουδιανάκειο ήθος η παράθεσή των…
Μοναδικό στο είδος του το βιβλίο “Τση Κρήτης η πορπατηξά στη στράτα τσ’ Ιστορίας», που αξιώθηκε να γράψει ο φίλος μου για την Κρήτη. «Από την άκρη των ακριώ, ‘σαμε την άλλη άκρη,/ από το Κάβο Σίντερο ως το Ελαφονήσι/ από τη Ντία βορινά και νοτικά στη Γαύδο». Παραδίδοντας, πρωτίστως, μαθήματα συγκρητισμού. Ένας ο χαιρετισμός του. «Κρήτη σ’ ακριβοχαιρετώ και διπλοπροσκυνώ σε!/ Καληνωρίζω κι εύχομαι και λέω: Θε μου δώσε/ αθάνατη νυν και αεί εις τους αιώνας Κρήτη». Εκ μέρους όλων μας ο χαιρετισμός Προπάντων των μελλούμενων γενεών Αυτοί κι αν πρέπει ν’ ανατρέχουν στο ιδιαίτερα επιμελημένο και διανθισμένο με ζωγραφιές του Κώστα Πατεράκη, μνημειώδες σύγγραμά σου, Κωστή!
Σπουδή της κρητικής ιστορίας μέσω της κρητικής διαλέκτου, έτσι όπως ο Λαγουδιανάκης την υπηρετεί απ’ την δική του οπτική γωνία, το περί ου ο λόγος έργο, έργο ζωής για τον δημιουργό του. Το επισημαίνουν εμφαντικά αυτό, τόσο ο περιφερειάρχης Κρήτης Σταύρος Αρναουτάκης, όσο και ο πρόεδρος του Πολιτιστικού Συλλόγου Χαρασού Κωστής Εμμ. Παχιαδάκης, στους προλόγους τους, απονέμοντάς του τα εύσημα. «Ο Κωστής Λαγουδιανάκης οπλισμένος με γνώσεις και γνώση, θαυμαστής της κρητικής μεγαλοσύνης και άξιος συνεχιστής μιας λαμπρής παράδοσης, συνέθεσε ένα opus magnum, την ποιητική ιστορία της Κρήτης στην έξοχη τοπική γλώσσα την οποία ανανεώνει με εκρηκτικά σκιρτήματα του νου και της καρδιάς του», η σχετική αναφορά του Χριστόφορου Χαραλαμπάκη στον δικό του πρόλογο.
Θεωρώντας δεδομένο ότι “Τση Κρήτης η πορπατηξά” θα μπει στα σχολειά της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, να δω διδάσκοντά της και τον Κωστή Λαγουδιανάκη στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, σκέφτομαι. Όταν με το καλό πάει στον αγύριστο ο καταραμένος ιός. Έχοντας υπόψη την περυσινή ανακοίνωση του Παιδαγωγικού Τμήματος ότι επροτίθετο να προσφέρει τη διδασκαλία της στους φοιτητές του από το εαρινό εξάμηνο του ακαδημαϊκού έτους 2019 -2020.
