» Αύξηση της αντοχής των µικροβίων στα αντιβιοτικά
«Οκτώ ηµέρες µετά τη γέννησή του, το κορίτσι µου πέθανε στην αγκαλιά µου. Μου πήρε πολύ χρόνο για να συγχωρήσω αυτό που συνέβη».
Με αυτά τα λόγια η Pernilla Ronnholm περιγράφει πώς έχασε το ένα από τα δίδυµά της, εξαιτίας ενός ανθεκτικού µικροβίου, του οποίου η ίδια ήταν φορέας αλλά δεν το γνώριζε.
Μια λοίµωξη την οδήγησε σε πρόωρο τοκετό. Ως εκείνη τη στιγµή ούτε οι γιατροί γνώριζαν τι προκάλεσε αυτή την εξέλιξη. Το διαπίστωσαν αργότερα. «Έµεινα στο νοσοκοµείο πριν γεννήσω τα δίδυµα και πήρα αντιβίωση για δύο ηµέρες. Και τα δύο γεννήθηκαν υγιή. Το ένα είχε µικρότερο βάρος και µια µικρή δυσκολία στην αναπνοή» αναφέρει στο ΑΠΕ – ΜΠΕ η Pernilla.
Την τέταρτη ηµέρα η υγεία τού ενός από τα δύο κορίτσια, επιδεινώθηκε. Από τα τεστ που έγιναν στη µητέρα προέκυψε ότι είχε µολυνθεί από ένα εξαιρετικά ανθεκτικό στα αντιβιοτικά µικρόβιο. «Επρόκειτο για την Κλεµπσιέλλα της πνευµονίας (Klebsiella pneumoniae). Οκτώ ηµέρες µετά τη γέννηση του, το κορίτσι µου πέθανε» αφηγείται στον Μιχάλη Κεφαλογιάννη, ο οποίος την συνάντησε στο πλαίσιο σεµιναρίου µε θέµα την µικροβιακή αντοχή που οργάνωσε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για δηµοσιογράφους Υγείας στις Βρυξέλλες.
Ο ΚΙΝ∆ΥΝΟΣ ΚΑΙ Η ΑΓΝΟΙΑ
Η µικροβιακή αντοχή (ΜΑ) είναι η ικανότητα των µικροοργανισµών να επιβιώνουν ή να αναπτύσσονται παρά τις αντιµικροβιακές ουσίες (αντιβιοτικά) που κανονικά αναστέλλουν ή σκοτώνουν τον εν λόγω µικροοργανισµό.
Η µικροβιακή αντοχή στα υπάρχοντα αντιβιοτικά ευθύνεται ήδη για περισσότερους από 35.000 θανάτους κάθε χρόνο στην ΕΕ.
«Πρόκειται για µια σιωπηλή πανδηµία που κοστίζει χιλιάδες ζωές, καθώς όλο και περισσότεροι άνθρωποι χάνονται από κάποια λοίµωξη κάθε χρόνο στην Ευρώπη» επισηµαίνει η Στέλλα Κυριακίδη, Ευρωπαία Επίτροπος υπεύθυνη για την Υγεία και τα Τρόφιµα, και εκτιµά πως 10 εκατοµµύρια άνθρωποι θα πεθαίνουν διεθνώς το 2050 εξαιτίας των λοιµώξεων που δεν θα µπορούν να αντιµετωπιστούν. «Πρόκειται για µια τεράστια πρόκληση για τα εθνικά συστήµατα υγείας. Πήραµε πολλά µαθήµατα από τη διαχείριση της πανδηµίας Covid – µε το σηµαντικότερο αυτό της συνεργασίας – και αυτά θα αξιοποιήσουµε και εδώ».
∆υστυχώς, όπως επισηµαίνουν οι ειδικοί, τα τελευταία 20 χρόνια, αυξάνει πιο γρήγορα η αντοχή των µικροβίων απ’ ό,τι αυξάνει η παραγωγή νέων αντιβιοτικών. Μιλούν πλέον για ένα «τσουνάµι σε αργή κίνηση», που όµως κατά κάποιο τρόπο είναι «αόρατο» και γι’ αυτό δύσκολο να επικοινωνηθεί και να κατανοηθεί από το ευρύ κοινό.
Η ΕΙΚΟΝΑ ΤΟ 2034
Όµως, πώς φτάσαµε σε αυτό το τέλµα; Τα πράγµατα είναι ξεκάθαρα για την Roser Domenech-Amado, διευθύντρια του προγράµµατος One Health της ΕΕ η οποία εξηγεί γιατί η αντοχή των µικροβίων στα αντιβιοτικά αναπτύσσεται ταχύτατα τα τελευταία χρόνια. «Χρησιµοποιούµε αντιβιοτικά για τα πάντα, ακόµη και για τα πιο απλά. Το ίδιο συµβαίνει και µε τη βιοµηχανία παραγωγής κρέατος, µε αποτέλεσµα την µόλυνση του υδροφόρου ορίζοντα και των λαχανικών κατ’ επέκταση. Η κλιµατική αλλαγή δυστυχώς, επιδεινώνει αυτή την κατάσταση».
∆υστυχώς, 1 στα 5 µικρόβια είναι ήδη ανθεκτικά στα υπάρχοντα αντιβιοτικά. Η µικροβιακή αντοχή φτάνει το 50% ή το ξεπερνά σε χώρες της Ευρώπης όπως η Ελλάδα και η Ρουµανία που εξακολουθούν να βρίσκονται στις πρώτες θέσεις όσον αφορά τη µικροβιακή αντοχή. «Το 2035 θα είναι προτιµότερο για κάποιον να αντιµετωπίζει ένα πρόβληµα υγείας στο σπίτι του απ’ ό,τι να νοσηλεύεται στο νοσοκοµείο, λόγω των ανθεκτικών στα αντιβιοτικά ενδονοσοκοµειακών µικροβίων» υποστήριξε η Domenech-Amado προκαλώντας αίσθηση στο ακροατήριο.
Την ίδια ώρα, η ευαισθητοποίηση του κοινού είναι εξαιρετικά χαµηλή, τόνισε και πρόσθεσε «Μάθαµε λόγω της πανδηµίας Covid να πλένουµε τα χέρια µας, ας το συνεχίσουµε. Μην πιέζετε τους γιατρούς σας να σας συνταγογραφήσουν αντιβιοτικά. Μην παίρνεται τα αντιβιοτικά που έχουν ξεµείνει στο σπίτι ή αυτά που σας συνέστησε κάποιος φίλος. Βρείτε µε τις κατάλληλες εξετάσεις το αντιβιοτικό που χρειάζεστε, αν πραγµατικά χρειάζεστε αντιβίωση». Ακολουθώντας τα απλά αυτά βήµατα, έχουµε κάνει µεγάλα βήµατα βελτίωσης, κατέληξε.
Από την πλευρά της η Malin Grape, εκπροσωπώντας το σουηδικό υπουργείο Υγείας, εξήγησε πως πλέον «η δεύτερη αιτία για έναν ασθενή µε καρκίνο – µετά τον καρκίνο – για να φύγει από τη ζωή, είναι οι λοιµώξεις που δεν µπορούν να αντιµετωπιστούν». Παρότι παρατηρείτε µεγάλη µείωση στη συνταγογράφιση των αντιβιοτικών από το 1987 έως και το 2022 και µεγάλη µείωση στην κατανάλωση τους, όπως παρατήρησε, αυξάνει δραµατικά και συνεχόµενα η αντοχή των µικροβίων στα υπάρχοντα αντιβιοτικά. «Γι’ αυτό χρειαζόµαστε στοχευµένη πρόληψη. Στόχος µας είναι να χρησιµοποιούνται αξιόπιστα και αποτελεσµατικά αντιβιοτικά για τον άνθρωπο και τα ζώα µόνο όταν πραγµατικά τα έχουν ανάγκη», κατέληξε.
ΤΙ ΜΠΟΡΕΙΣ ΝΑ ΓΙΝΕΙ;
«Μέχρι να συµβεί σε σένα ή σε κάποιον δικό σου µοιάζει να είναι ένα ζήτηµα που δεν σε αφορά» εξήγησε ο Dominique Monnet από το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης & Ελέγχου Νοσηµάτων (ECDC), ο οποίος επισήµανε ότι σε επίπεδο πρόληψης µπορούν να γίνουν πολλά ώστε να βελτιωθεί η κατάσταση στην Ευρώπη. Μάλιστα αναφερόµενος στις δράσεις του ECDC, επισήµανε ότι στις προτεραιότητες του οργανισµού είναι η συνετή χρήση αντιβιοτικών, δηλαδή χρήση τους µόνο όταν είναι απαραίτητα και στην σωστή δόση και διάρκεια χορήγησης τους.
Επίσης, πολλά µπορούν να γίνουν στους χώρους νοσηλείας. Όπως είπε µεταξύ άλλων, πρόληψη και έλεγχος των ενδονοσοκοµειακών λοιµώξεων µε σωστή υγιεινή των χεριών, έλεγχο και αποµόνωση ασθενών, επαρκή καθαρισµό του νοσοκοµειακού περιβάλλοντος. «Πρόσφατα διαπιστώθηκε πως στα µονόκλινα δωµάτια νοσηλείας και στα δωµάτια που υπήρχε αλκοολούχο διάλυµα σε κάθε κρεβάτι, µειώθηκε η µικροβιακή αντοχή» επισήµανε ο κ. Monnet.
Ο µεγαλύτερος πονοκέφαλος για τους ειδικούς παραµένει το µικρόβιο Κλεµπσιέλλα της πνευµονίας (Klebsiella pneumoniae), της οποίας η εκτιµώµενη επίπτωση από το 2019 έως το 2022 σε αντιβιοτικό ευρέως φάσµατος, ήταν αυξηµένη κατά 49,7 % στο µέσο ευρωπαϊκό όρο και 38% στην Ελλάδα.
Επίσης, άλλος ένας πονοκέφαλος παραµένει η µεταφορά ανθεκτικών στα αντιβιοτικά µικροβίων µέσω των ταξιδιών – κυρίως των αεροπορικών. Ο εντοπισµός πολυανθεκτικών στο έντερο βακτηριδίων σε διεθνείς ταξιδιώτες, είναι πλέον πολύ συχνός. Πριν από µια δεκαετία ανάλογη µελέτη είχε δείξει ότι ταξιδιώτες που γύρισαν από την Λατινική Αµερική ήταν φορείς τέτοιων µικροβίων, σε ποσοστό 31,1% από την υποσαχάρια Αφρική σε ποσοστό 47,7% και από χώρες της Ασίας σε ποσοστό 72,4%.
ΜΕΤΑ ΤΑ ΑΝΤΙΒΙΟΤΙΚΑ ΤΙ;
Από την πλευρά της, η Francesca Day εκπροσωπώντας το European Medicines Agency είπε ότι ο ΕΜΑ ( Ευρωπαικός Οργανισµός Φαρµάκων ) προσπαθεί να ενθαρρύνει τις φαρµακευτικές εταιρείες να συνεχίσουν πιο εντατικά την έρευνα για την ανακάλυψη νέων πιο αποτελεσµατικών αντιβιοτικών. «Το τελευταίο αντιβιοτικό ανακαλύφθηκε στο τέλος του 1980. Η αλήθεια είναι ότι η έρευνα για νέα αντιβιοτικά είναι εξαιρετικά δαπανηρή για τις εταιρείας και στο τέλος δεν είναι επικερδής διαδικασία για την φαρµακοβιοµηχανία» επισήµανε η κ. Day, η οποία πρόσθεσε πως υπάρχουν και καλά νέα καθώς µικρές εταιρείας βιοτεχνολογίας συνεχίζουν την έρευνα.
«Αναζητούνται νέοι αντιµικροβιακοί παράγοντες, δηλαδή φάρµακα µε έναν νέο µηχανισµό δράσης κατά των µικροβίων» τόνισε και έκανε λόγο και για µονοκλωνικά αντισώµατα, τα οποία όπως είπε, είναι πολλά υποσχόµενα ακόµα κι αν δηµιουργηθούν για να εξουδετερώσουν ειδικές µικροβιακές λοιµώξεις. ∆υστυχώς, όπως εξήγησε, απαιτείται πολύς χρόνος για κλινικές δοκιµές και µελέτες σε ανθρώπους. Ωστόσο, συµπλήρωσε ότι υπάρχουν και αρκετά εµβόλια που έχουν ήδη εγκριθεί και γίνονται για αρκετές µικροβιακές λοιµώξεις, επισηµαίνοντας πως έχει αυξηθεί το ενδιαφέρον µετά τον Covid για περισσότερα εµβόλια και σ’ αυτό τον τοµέα. Τέλος, η ίδια υποστήριξε πως µε την Τεχνητή Νοηµοσύνη «θα µπορούµε πλέον ευκολότερα να εντοπίζουµε ανάµεσα σε εκατοµµύρια µόρια, τα 50 ή 70 που θα µπορούσαν να λειτουργήσουν -πέρα από το εργαστήριο και στον άνθρωπο -ως νέα αποτελεσµατικά αντιβιοτικά.
