Tην προηγούμενη εβδομάδα όλα τα μεγάλα διεθνή Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης είχαν πρώτο θέμα τη διαρροή και δημοσιοποίηση, από τη διεθνή μη κυβερνητική περιβαλλοντική οργάνωση Greenpeace, τμήματος του κειμένου των διαπραγματεύσεων που διεξάγονται μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ενωσης και των Η.Π.Α. για την ΤΤΙΡ (Τι Τι Αϊ Πι) ή αλλιώς Διατλαντική Εταιρική Σχέση Εμπορίου και Επενδύσεων. Τι κρύβεται, όμως, πίσω απ’ αυτό το περίπλοκο όνομα, που για αρκετό καιρό -οι διαπραγματεύσεις βρίσκονται ήδη στον 13ο κύκλο- παρέμενε άγνωστο στους άμεσα ενδιαφερόμενους και θιγόμενους, τους πολίτες;
H λέξη “κρύβεται” δεν χρησιμοποιείται χάρη δημοσιογραφικής αδείας. «Η μυστικότητα που περιέβαλε τις συμφωνίες, όπως η ΤΤΙΡ και η CETA, είναι αδιανόητη και πρωτοφανής» υπογραμμίζει η Δώρα Κοτσακά, διδάκτορας Πολιτικής Κοινωνιολογίας και ερευνήτρια στο Ινστιτούτο Νίκος Πουλαντζάς, η οποία ασχολείται με τα θέματα της ΤΤΙΡ, αλλά και άλλων ανάλογων συμφωνιών, αρκετά χρόνια. «Ακόμα και οι υπουργοί Οικονομικών ενημερώνονταν για διαβαθμισμένα έγγραφα μόνο στις πρεσβείες των Η.Π.Α., γεγονός που έχει και τον συμβολισμό του. Μετά τις μαζικότατες διαδηλώσεις του περασμένου φθινοπώρου σε μεγάλες ευρωπαϊκές πόλεις, οι ευρωβουλευτές ζήτησαν να έχουν πρόσβαση στα διαβαθμισμένα έγγραφα και τους ζητήθηκε να υπογράψουν ρήτρα μυστικότητας».
«Οι κινητοποιήσεις έπαιξαν σημαντικό ρόλο και συνεχίζουν να έχουν ιδιαίτερη σημασία» επισημαίνει ο Γιώργος Μπάλιας, καθηγητής στο Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο με αντικείμενο τις Πολιτικές Προστασίας του Περιβάλλοντος, νομικός με διδακτορικό στο Δίκαιο του Περιβάλλοντος. «Μάλιστα, κατά τη γνώμη μου, σε αυτές οφείλονται οι πτωτικές τάσεις που εμφανίζει η αποδοχή της ΤΤΙΡ σε Ευρώπη και Η.Π.Α. Σύμφωνα με πρόσφατη δημοσκόπηση της U-Gov, μόνο το 17% των Γερμανών πολιτών είναι πλέον υπέρ της ΤΤΙΡ, έναντι του 55% που ήταν δύο χρόνια νωρίτερα. Eνώ στις Η.Π.Α., το 18% των πολιτών δηλώνει υπέρ, έναντι του 53% το 2014».
Η ΑΞΙΑ ΤΗΣ ΔΗΜΟΣΙΟΠΟΙΗΣΗΣ
Οι μεγάλες διαδηλώσεις στο Βερολίνο και αλλού, τον περασμένο Οκτώβριο και Νοέμβριο, είχαν ως αποτέλεσμα ένα πρώτο κύμα δημοσιότητας γύρω από την ΤΤΙΡ. Η δημοσιοποίηση των κειμένων από τις διαπραγματεύσεις για την ΤΤΙΡ, την προηγούμενη εβδομάδα, έφερε ένα δεύτερο κύμα δημοσιότητας, που έδωσε καίριο χτύπημα στις μυστικές διαπραγματεύσεις. Σε πολιτικό επίπεδο το κέρδος της δημοσιοποίησης είναι ιδιαίτερα σημαντικό, όπως εξηγεί η Δ. Κοτσακά. «Μέχρι σήμερα η τεκμηριωμένη εικόνα που είχαμε για τα κείμενα της ΤΤΙΡ ήταν από διαρροές, όπως αυτές από τα wikileaks, οι οποίες γίνονται κατά την επικοινωνία των πολυεθνικών εταιρειών και των λόμπι με την Ε.Ε. και τις Η.Π.Α. Διότι αυτοί είχαν επίσημη ενημέρωση και η διαπραγμάτευση δεν προχωρούσε, αν δεν ενημερώνονταν. Ακούγεται απίστευτο, αλλά η ιστορία αυτών των συμφωνιών έχει πολλά απίστευτα. Ενώ, λοιπόν, μέχρι σήμερα είχαμε μία σχετική γνώση από τα κείμενα προηγούμενων ανάλογης λογικής συμφωνιών, όταν φτάναμε σε επίσημη αντιπαράθεση με αρμόδιους από την Ε.Ε., όπως η Σ. Μάλμστορμ, μας διέψευδαν επικαλούμενοι το γεγονός ότι δεν υπήρχαν δημοσιοποιημένα κείμενα. Είναι μεγάλη υπόθεση, συνεπώς, το γεγονός ότι πλέον δεν μπορούν να επικαλούνται αυτό το επιχείρημα».
ΘΙΓΕΤΑΙ Η ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ
Μοιάζει αδιανόητο να μην μπορούν να προστατευτούν οι πολίτες από μία τέτοια επίθεση, παράνομη και αντισυνταγματική. Ομως, δυστυχώς, δεν είναι τόσο απλό όσο φαίνεται με την πρώτη ματιά…
«Προφανώς αυτή η πρακτική είναι παράνομη, προσκρούει δηλαδή σε συνταγματικά κατοχυρωμένα δικαιώματα» λέει η Δ. Κοτσακά. «Ομως εδώ ακριβώς είναι η ιδιαιτερότητα, αφού υπάρχει περιθώριο διαφορετικής ερμηνείας σε ζητήματα συνταγματικής κατοχύρωσης. Επίσης, είναι ζήτημα πολιτικής βούλησης ποιος θα καταφύγει ποινικά εναντίον αυτών των τακτικών, όταν δεν έχουμε ακόμα καταφέρει να προσφύγει κανείς στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για το μείζον ζήτημα του χαρακτηρισμού της συμφωνίας ως μικτής, γεγονός που θα δώσει τη δικαιοδοσία στα εθνικά Κοινοβούλια να αποφασίσουν για αυτή και να μην παρακαμφθούν με το επιχείρημα ότι πρόκειται για εμπορική συμφωνία. Ενώ είναι πασιφανές ότι πρόκειται νομικά για μικτή συμφωνία, με βάση και τη Συνθήκη της Λισαβόνας, χρειάζεται να προσφύγει μία κυβέρνηση ή ένας επίτροπος σε ευρωπαϊκό Δικαστήριο για να κατοχυρωθεί».
Εδώ ακριβώς γίνεται σαφές, γιατί όσοι από καιρό προσπαθούν να μας διαφωτίσουν για την ΤΤΙΡ και τη CETA επιμένουν ότι θίγεται η δημοκρατία και τίποτα λιγότερο. «Αυτή η συμφωνία προσβάλλει βασικές οικολογικές αρχές: τις ισόρροπες οικονομίες, τη διατροφική αυτάρκεια και ανάπτυξη των τοπικών περιφερειών, τη βιωσιμότητα. Η ΤΤΙΡ στοχεύει στην αποβιομηχανοποίηση χωρών, όπως η δική μας και στη μετακίνηση των επενδύσεων σε χώρες που έχουν φτηνό εργατικό κόστος ή φτηνούς φυσικούς πόρους. Παράλληλα, εφόσον οι μετακινήσεις προϊόντων είναι ενεργοβόρες και αυξάνουν το διοξείδιο του άνθρακα στην ατμόσφαιρα, η συμφωνία αυτή επιβαρύνει και την κλιματική αλλαγή. Επιπλέον, δίνεται το πράσινο φως στα μεταλλαγμένα, πράγμα που σημαίνει ότι κηδεμονεύεται η αγροτική παραγωγή ολόκληρου του κόσμου. Ομως, πάνω από όλα, η συμφωνία αυτή αν περάσει, θα αλλάξει και την οικονομία και την κοινωνία και τους δημοκρατικούς θεσμούς. Θα μας κάνει υφιστάμενους των πολυεθνικών εταιρειών, αφού δεσμεύει τα κράτη να μην μπορούν να παρεμποδίσουν τις εταιρείες». Τα παραπάνω επεσήμανε ο Γιώργος Δημαράς, βουλευτής στη Β’ Αθηνών με τους Οικολόγους Πράσινους.
ΤΙ ΘΑ ΠΕΙ ΤΤΙΡ;
Ας δούμε από πιο κοντά μερικές πτυχές της ΤΤΙΡ, με τη βοήθεια του καθηγητή Γ. Μπάλια: «Τα κείμενα που δόθηκαν στη δημοσιότητα αποκαλύπτουν ορισμένα βασικά πράγματα, όπως ότι προβλέπεται κανονιστική συνεργασία, δηλαδή ότι όταν μία από τις δύο πλευρές, είτε η Ε.Ε. είτε οι Η.Π.Α., θέλει να νομοθετήσει σχετικά με τους καταναλωτές ή την προστασία του περιβάλλοντος πρέπει οι δύο πλευρές να συνεργάζονται μεταξύ τους. Αυτό σημαίνει ότι η μία πλευρά θα πρέπει να δίνει τα προπαρασκευαστικά κείμενα στους ειδικούς της άλλης πλευράς προς αξιολόγηση. Επίσης, σημαίνει ότι, αν η μία πλευρά θέλει να νομοθετήσει για ένα θέμα, θα πρέπει να λάβει υπόψη της την ανάλογη νομοθεσία της άλλης πλευράς. Για παράδειγμα, αν η Ευρώπη θέλει να νομοθετήσει για τους γενετικά τροποποιημένους οργανισμούς -που είναι ένα ζήτημα στο οποίο έχουμε ριζικά διαφορετική προσέγγιση με τις Η.Π.Α.- οφείλει να λάβει υπόψη τη νομοθεσία των Η.Π.Α., που προβλέπει πλήρη απελεύθερωση των γενετικά τροποποιημένων οργανισμών».
«Αλλο σημαντικό ζήτημα που αποκαλύπτουν τα δημοσιοποιημένα κείμενα είναι ότι σε περίπτωση που τα δύο συμβαλλόμενα μέρη -Ε.Ε. και Η.Π.Α.- δεν συμφωνούν σε θέματα προστασίας περιβάλλοντος και καταναλωτών θα πρέπει να λειτουργήσουν στη βάση των κανόνων του Παγκοσμίου Οργανισμού Εμπορίου, ο οποίος κλίνει στις απόψεις και τις θέσεις των Η.Π.Α. Συνεπώς επιβαρύνεται το θεσμικό πλαίσιο της Ε.Ε. σε αυτά τα ζητήματα.
Επιπλέον, σε διατροφικά θέματα προτείνεται να υιοθετούνται τα στάνταρντ του διεθνούς οργανισμού Codex Alimentarius. Στον οργανισμό αυτό, που λειτουργεί στο πλαίσιο του Ο.Η.Ε., συμφωνείται ποια προϊόντα είναι ασφαλή και με ποια κριτήρια. Στο πλαίσιο, όμως, αυτού του οργανισμού οι συζητήσεις γίνονται μεν από κυβερνητικά στελέχη, συνοδευόμενα δε από υψηλά ιστάμενα στελέχη εταιρειών, τα οποία και θέτουν τα στάνταρντ».
ΟΙ ΔΗΜΟΙ ΔΗΛΩΝΟΥΝ “ΠΑΡΩΝ”
Σε αυτήν τη συγκυρία, μία παγκόσμιας κλίμακας συνάντηση εκπροσώπων Δήμων και κινημάτων ενάντια στην ΤΤΙΡ πραγματοποιήθηκε στη Βαρκελόνη, στο τέλος του Απρίλη. Δεν ήταν, βέβαια, η πρώτη ανάλογη συνάντηση, αλλά, με πρωτοβουλία του Δήμου Βαρκελόνης, επιδιώχθηκε ο περαιτέρω συντονισμός της κινητοποίησης Δήμων σε όλη την Ευρώπη, στις Η.Π.Α. και στον Καναδά και η δημοσιοποίηση μίας κοινής διακήρυξης αρχών, ένα βήμα πιο πέρα από την κίνηση “Ζώνη ελεύθερη από την ΤΤΙΡ”. Από την Ελλάδα συμμετείχαν στις διήμερες διαδικασίες δύο Δήμοι, Αιγάλεω και Κερκύρας. Οπως επισημαίνει ο δήμαρχος Αιγάλεω, Δημήτρης Μπίρμπας, που παρευρέθηκε στη συνάντηση «το επόμενο βήμα για όλους μας ως δημότες είναι να υιοθετηθεί από τους Δήμους ανά την Ελλάδα. Την πρώτη ημέρα έγινε συνάντηση των εκπροσώπων των Δήμων και τη δεύτερη, κινημάτων, συνδικάτων, βουλευτών. Χωριστήκαμε σε ομάδες θεματικών κύκλων, προκειμένου να καταλήξουμε σε κοινά συμπεράσματα. Ορίστηκε επόμενη συνάντηση στη Γκρενόμπλ της Γαλλίας, ενώ συζητείται η διοργάνωση ενός πανευρωπαϊκού συλλαλητηρίου στην Αθήνα» υπογράμμισε ο δήμαρχος Αιγάλεω.
«Το διήμερο ήταν σημαντικό διότι έβαλε δυναμικά στο παιχνίδι την τοπική αυτοδιοίκηση» σημειώνει η Δ. Κοτσακά. Πράγματι, τις τελευταίες εβδομάδες δυναμώνει το κύμα των Δήμων που δηλώνουν την αντίθεσή τους στην ΤΤΙΡ. Οφείλουμε ως δημότες να το προωθήσουμε περαιτέρω. Ωστόσο, σημαντικό είναι να κινητοποιηθούν και οι άμεσα θιγόμενοι, τα εργατικά συνδικάτα, τα σωματεία, οι ενώσεις εργαζομένων. Οι εργαζόμενοι και οι επαγγελματίες χρειάζεται ο καθένας χωριστά μέσω των συνδικάτων τους να προωθήσουν το ζήτημα και να απαιτήσουμε να παρθεί δημόσια θέση».
ΑΙΣΙΟΔΟΞΙΑ ΚΑΙ ΔΡΑΣΗ
Τα βήματα που γίνονται είναι πράγματι σημαντικά και επέφεραν και πολιτικές εξελίξεις. Ο Γάλλος πρόεδρος Φρανσουά Ολάντ δήλωσε, την περασμένη εβδομάδα, ότι «σε αυτό το στάδιο των διαπραγματεύσεων, η Γαλλία λέει όχι στη ΤΤΙΡ καθώς δεν τάσσεται υπέρ του ελεύθερου εμπορίου χωρίς κανόνες». Μετά τη Γαλλία και η Αυστρία εξέφρασε αντιρρήσεις για την ΤΤΙΡ, με τον αυστριακό καγκελάριο Βέρνερ Φάιμαν να δηλώνει ότι «δεν επιτρέπεται να μειώνονται κεκτημένα, τα οποία οικοδομήθηκαν από ολόκληρες προηγούμενες γενιές και τα οποία πρέπει να προστατεύσουμε και ως εκ τούτου ελέγχουμε ενδελεχώς τα σχετικά κείμενα».
Μπορούμε, όμως, να αισιοδοξούμε βάσιμα, όταν τα συμφέροντα που θίγονται από την κατακρήμνιση της ΤΤΙΡ και της CETA είναι… πολυεθνικά;
«Η ζημιά που επιχειρείται γίνεται μια χαρά και με τη CETA, αφού όλες οι πολυεθνικές εταιρείες έχουν έδρα και στον Καναδά» υπογραμμίζει η Δ. Κοτσακά. «Η εκτίμησή μου είναι ότι, επειδή για την ΤΤΙΡ δημιουργήθηκε μεγάλη αντίδραση και κινητοποίηση, θα επιχειρηθεί να πέσει το βάρος στην CETA και να γίνει μέσω αυτής η δουλειά των πολυεθνικών. Οι εξελίξεις, λοιπόν, είναι εξαιρετικές, το γεγονός ότι πέφτει περισσότερο φως είναι σημαντικό, αλλά αν αυτό σημαίνει ότι παραγνωρίζεται η CETA, τότε θα έχουμε στρατηγική ήττα».
Ωστόσο, στις 13 Μαΐου πραγματοποιήθηκε συνάντηση των υπουργών Οικονομικών των χωρών – μελών με θέμα την επικύρωση της CETA, που ο Ελληνας υπουργός, Γ. Σταθάκης, επανέλαβε τη θέση της ελληνικής κυβέρνησης ότι πρόκειται για συμφωνία μικτής αρμοδιότητας και ότι θα πρέπει να επικυρωθεί και από τα εθνικά κοινοβούλια. Την άποψη αυτή εξέφρασαν σχεδόν στο σύνολό τους τα κράτη – μέλη και η νομική υπηρεσία του Συμβουλίου, οπότε η λήψη απόφασης αναβλήθηκε για επόμενο Συμβούλιο Υπουργών. Ο κ. Σταθάκης κάλεσε τους ομολόγους του να αφουγκραστούν τις αντιδράσεις των πολιτών σε ολόκληρη την Ευρώπη απέναντι στο περιεχόμενο της συμφωνίας.
Ας πάρουμε, λοιπόν, εμείς οι πολίτες, οι άμεσα θιγόμενοι, τα πράγματα στα χέρια μας. Αποδείχθηκε ήδη πολύ γλαφυρά ότι οι κινητοποιήσεις και η ενημέρωση φέρνουν καρπούς σημαντικούς. Η Ελλάδα έχει μείνει πίσω και στους δύο αυτούς τομείς, όμως αυτό αλλάζει γοργά και στη χώρα μας. Είναι δική μας υπόθεση. Ας είναι το πρώτο βήμα η ανακήρυξη των Δήμων του Νομού μας ως “Ζώνη ελεύθερη από την ΤΤΙΡ”.
