Αρχέτυπα βιβλία τυπωμένα μεταξύ 1450-1500 κατέγραψε έρευνα του Ιδρύματος Λασκαρίδη
Αρχέτυπα βιβλία και κείμενα (τυπωμένα μεταξύ 1450-1500) που βρίσκονται στις συλλογές του Μουσείου Τυπογραφίας βρέθηκαν στο επίκεντρο έρευνας, ιστορικών του Ιδρύματος Αικατερίνης Λασκαρίδη, που επισκέφθηκαν χθες το Μουσείο για να τα μελετήσουν και να τα καταγράψουν στο πλαίσιο διεθνούς προγράμματος έρευνας και καταλογογράφησης αρχετύπων 15cBookTrade.
Το πρόγραμμα αυτό, με βάση το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, καταγράφει αρχέτυπα βιβλία (τυπωμένα μεταξύ 1450-1500) που σώζονται μέχρι σήμερα σε όλον τον κόσμο, με σκοπό τη μελέτη της εισαγωγής, διακίνησης και διάδοσης της τυπογραφίας στη Δύση. Το πρόγραμμα Πρόκειται για έρευνα που εκπονείται σε βιβλιοθήκες και συλλογές βιβλίων στην Ελλάδα. Η διαδικτυακή βάση δεδομένων Material Evidence in Incunabula (MEI ) στην οποία καταγράφονται οι πληροφορίες αυτές περιέχει σήμερα πάνω από 14.000 εκδόσεις και πάνω από 45.000 αντίτυπα από ευρωπαϊκές και αμερικανικές βιβλιοθήκες. Το πρόγραμμα επεκτείνεται διαρκώς με σκοπό να συμπεριληφθούν βιβλιοθήκες και συλλογές περισσότερων χωρών, συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας.
Η έρευνα σε βιβλιοθήκες της Αθήνας ολοκληρώθηκε το διάστημα 2016-2018 από τον ερευνητή του προγράμματος Dr Geri Della Rocca de Candal και συνεργάτες του, με τη στήριξη του Ιδρύματος Αικατερίνης Λασκαρίδη. Το Ίδρυμα Λασκαρίδη έχει αναλάβει τη στήριξη και συνέχιση του προγράμματος στην υπόλοιπη Ελλάδα, με την υλοποίηση επιτόπου έρευνας στις βιβλιοθήκες που διαθέτουν αρχέτυπα βιβλία, σε συνεργασία με το οικείο προσωπικό.
“Θησαυρός” το Μουσείο Τυπογραφίας
Η έρευνα πραγματοποιείται από την ιστορικό Δρ. Βέρα Ανδριοπούλου και τη φιλόλογο Κλεοπάτρα Κυρτάτα, υπεύθυνες των Ειδικών Συλλογών της Ιστορικής Βιβλιοθήκης του Ιδρύματος και MEI editors οι οποίες βρέθηκαν χθες στο Μουσείο Τυπογραφίας, στο Βιοτεχνικό πάρκο Σούδας και εξέτασαν τα αρχέτυπα που βρίσκονται στη συλλογή του προκειμένου να καταγραφούν στη βάση MEI.
Oπως ανέφερε στα “Χ.Ν.” κα Ανδριοπούλου, «ήρθαμε στην Κρήτη ψάχνοντας βιβλία του 15ου αιώνα, τα λεγόμενα αρχέτυπα και στο Μουσείο Τυπογραφίας στα Χανιά, βρήκαμε δύο σπαράγματα: το ένα σίγουρα αρχέτυπο του 1495 και ένα δεύτερο που θα προσπαθήσουμε να ταυτίσουμε ότι είναι αρχέτυπο. Είναι πολύ ενδιαφέρον που ξέρουμε την προέλευση και των δύο βιβλίων: το ένα ήρθε από την Ολλανδία από τον συλλέκτη Κορνήλιο Σενκ και το άλλο από την συλλογή του Κώστα Τζωρτζάκη (απόγονο της βενετσιάνικης οικογένειας Zorzi). Το γεγονός ότι το ένα κείμενο έφθασε από την Ολλανδία στο Μουσείο Τυπογραφίας στα Χανιά είναι ιδιαίτερο γιατί δεν είναι συνηθισμένα τα κείμενα αυτά μεταξύ των αρχετύπων που βλέπουμε στην Ελλάδα, συνήθως στις βιβλιοθήκες της περιφέρειας βλέπουμε ελληνικά αρχέτυπα (Αριστοφάνη, Αριστοτέλη, Λεξικά, Γραμματικές κ.α). Επίσης το κείμενο από την συλλογή Τζωρτζάκη, η οικογένεια του οποίου ήρθε πριν από αιώνες στα Χανιά από την Βενετία, έχει ενδιαφέρον και θέλει διερεύνηση για να γίνει ακριβής ταύτιση του. Οπότε το ότι στο Μουσείο Τυπογραφίας έχουμε δύο Λατινικά κείμενα (αρχέτυπα) αυτό από μόνο του είναι μια καινοτομία. Το τρίτο, που δεν το περιμέναμε να δούμε εδώ, είναι μάλλον του 1510 (παλαίτυπο), και είναι Κανονικό Δίκαιο, το κείμενο του Πάπα Γρηγορίου του 9ου, που είναι αρκετά δημοφιλές».
« Το ενδιαφέρον είναι ακόμη μεγαλύτερο γιατί εντοπίζουμε μέσα από τις χειρόγραφες σημειώσεις των βιβλίων, μέσα από την βιβλιοδεσία, από οποιοδήποτε ίχνος έχει έρθει μετά το τύπωμα του βιβλίου, την πορεία του και την ιστορία του μέσα στο χρόνο, από το τυπογραφείο π.χ της Βενετίας ή της Γερμανίας μέχρι το σημερινό του κάτοχο στην π.χ στα Χανιά της Κρήτης» σημείωσε η κα Ανδριοπούλου. Η ίδια ανέφερε ότι στην Κρήτη εντοπίστηκαν συνολικά έξι αρχέτυπα. «Εικάζουμε ότι σίγουρα υπάρχουν και άλλα, μάλλον σε μονές»εκτίμησε η ιστορικός του Ιδρύματος Λασκαρίδη.
«Το Μουσείο Τυπογραφίας είναι ένας θησαυρός. Ο χώρος είναι φανταστικός, ο επισκέπτης νοιώθει πραγματικά σαν να μπαίνει στην ιστορία της τυπογραφίας βλέποντας γύρω του τυπογραφικά πιεστήρια άλλων αιώνων. Είναι σημαντικό ότι γίνεται πολύ καλή δουλειά με τα εκπαιδευτικά προγράμματα. Κυρίως όμως είναι τόσο φανερή η αγάπη και το μεράκι που έχει στηθεί το Μουσείο Τυπογραφίας. Πολλά συγχαρητήρια» επεσήμανε.
Από την πλευρά της η Κλεοπάτρα Κυρτάτα, αναφέρθηκε στις όμορφες ξυλογραφίες και στα πρωτογράμματα που βρέθηκαν στα αρχέτυπα και παλαίτυπα του Μουσείου Τυπογραφίας, τονίζοντας ότι θα υπάρξει περαιτέρω έρευνα και ταύτιση για τους.
Η καταγραφή των βιβλίων πραγματοποιείται με έμφαση στις ιδιαιτερότητες κάθε αντιτύπου και τις ποικίλες υλικές μαρτυρίες που φέρει, όπως κτητορικά σημειώματα και ετικέτες, σφραγίδες, τιμές, στοιχεία βιβλιοδεσίας και διακόσμησης, και κάθε είδους χειρόγραφες σημειώσεις. Τα στοιχεία αυτά συγκεντρωμένα αποτελούν ιστορικές μαρτυρίες σχετικά με τα εμπορικά δίκτυα και την ταυτότητα των αγοραστών, την οικονομική αξία των βιβλίων, τη διάδοση των κειμένων αλλά και των εικονογραφήσεων που περιέχουν.
