Bιότοπος – περιγραφή
Η λατινική ονομασία του βοτάνου είναι Ziziphus jujuba και ανήκει στην οικογένεια των ραμνωδών. Στη χώρα μας το συναντούμε με τις ονομασίες τζιτζιφιά, κινέζικος χουρμάς, μοσχοιτιά, ελιά της Βοημίας. Άλλα συγγενικά του είδη είναι η Z. jujube var. spinosa, Z. mucronata, A.spina-christi (αγκάθι του Χριστού).
Είναι φυλλοβόλο δέντρο που μπορεί να φτάσει σε ύψος τα 10 μέτρα. Αναπτύσσεται σε ηλιόλουστες θέσεις, ακόμη και σε άγονα και σχετικά ξηρά εδάφη.
Η καταγωγή του δέντρου είναι από την Κίνα (όπου ονομάζεται Da Zao) από την οποία εξαπλώθηκε σε όλη τη νοτιοανατολική Ευρώπη.
Ο κορμός του δέντρου έχει κλαδιά στρεβλά με σκουροκόκκινο χρώμα. Τα φύλλα του είναι γυαλιστερά με κοντό μίσχο, λευκοπράσινα, τα οποία κάνουν πολύ όμορφη αντίθεση με τα άνθη του δέντρου που είναι κιτρινωπά. Στη βάση τους τα φύλλα έχουν αγκαθωτά παράφυλλα. Τα λουλούδια είναι ερμαφρόδιτα (έχουν αρσενικά και θηλυκά όργανα) και επικονιάζονται από τις μέλισσες. Τα ακτινόμορφα ευωδιαστά λουλούδια του δέντρου, τα αγαπούν πολύ οι μέλισσες που τα επισκέπτονται τον Ιούνιο λίγο πριν την ανατολή του ήλιου και σταματούν λίγες ώρες μετά. Το χαρακτηριστικό της Τζιτζιφιάς είναι το ευχάριστο ιδιαίτερο άρωμα του λουλουδιού που γεμίζει την ατμόσφαιρα σε μεγάλη έκταση. Οι καρποί είναι εδώδιμοι αλλά είναι πιο νόστιμοι ξεροί παρά φρέσκοι, Το χρώμα τους είναι βαθυκόκκινο προς το μαύρο και μοιάζουν με μικρά δαμάσκηνα.
Ιστορικά στοιχεία
Οι κινέζοι και οι κορεάτες χρησιμοποιούσαν εδώ και χιλιάδες χρόνια τους καρπούς του δέντρου για προβλήματα σπλήνας και στομάχου. Στην κινεζική ιατρική συνταγογραφείται ως τονωτικό για την ενίσχυση της ηπατικής λειτουργίας. Το φυτό χρησιμοποιείται ευρέως στην Κίνα ως θεραπεία για εγκαύματα. Η ρίζα χρησιμοποιήθηκε στη θεραπεία της δυσπεψίας. Υπό μορφή σκόνης εφαρμοζόταν σε πληγές και έλκη. Τα φύλλα πίστευαν ότι προάγουν την ανάπτυξη των μαλλιών. Το φυτό αποτέλεσε λαϊκό φάρμακο για την αναιμία, την υπερτονία (αύξηση μυϊκού τόνου), τη νεφρίτιδα και τις νευρικές ασθένειες.
Στη Δύση η πρώτη επιστημονική αναφορά γίνεται το 1753 αλλά το βότανο και η θεραπευτική του δράση είναι γνωστά πολύ νωρίτερα. Στον τόπο μας ο Τζιτζιφές έχει πάρει το όνομά του από το όμορφο αυτό δέντρο και όπως είναι γνωστό από έγγραφα που σώζονται μέχρι σήμερα και από το δημοτολόγιο, που το πρώτον συνέταξε ο Νικηφόρος Φωκάς το 960 μ.Χ., το χωριό αυτό του Αποκόρωνα, αναφέρεται για πρώτη φορά με το όνομα «ΖΙΖΙΦΕΑ».
Συστατικά – χαρακτήρας
Ο καρπός του δέντρου περιέχει ασβέστιο, φλαβονοειδή, σίδηρο, γλίσχρασμα, σαπωνίνες, σάκχαρα και βιταμίνες Α, Β2, C. Αναλυτικότερα περιέχει 8,7% σάκχαρα, 2,6% πρωτεΐνη, 1,4% τέφρα, 1,7% πηκτίνη και 1,3% τανίνη. Διάφορες μελέτες έχουν δείξει ότι ο καρπός περιέχει πολλές βιοδραστικές ενώσεις, συμπεριλαμβανομένων τριτερπενικών οξέων, φλαβονοειδών, εγκεφαλοσίδων, φαινολικών οξέων, α-τοκοφερόλης, β-καροτίνης και πολυσακχαριτών. Κάθε συστατικό καρπού παρουσιάζει κάποια οφέλη για την υγεία.
Οι σπόροι περιέχουν σαπωνίνες (τζουτζουμποζίτες) και αιθέριο έλαιο. Ο χαρακτήρας του είναι ουδέτερος, θερμός και γλυκός.
Άνθιση – συλλογή – χρησιμοποιούμενα μέρη
Ανθίζει το καλοκαίρι και οι καρποί του, πράσινοι στην αρχή, ωριμάζουν και γίνονται καφέ το φθινόπωρο. Για θεραπευτικούς σκοπούς χρησιμοποιούνται κύρια οι καρποί αλλά θεραπευτικές ιδιότητες αναφέρονται και για τον φλοιό, τα φύλλα τους σπόρους και την ρίζα του φυτού.
Θεραπευτικές ιδιότητες και ενδείξεις
Στην παραδοσιακή κινέζικη ιατρική θεωρείται τονωτικό του Τσι (ενέργεια). Δυναμώνουν το σώμα, προάγουν την απόκτηση βάρους και βελτιώνουν την αντοχή και τη φυσική κατάσταση του ατόμου. Υπάρχουν ενδείξεις ότι ενισχύουν το ανοσοποιητικό σύστημα. Ιαπωνική έρευνα έχει δείξει ότι το βότανο αυξάνει την αντίσταση του ανοσοποιητικού συστήματος. Στη Δύση οι καρποί χρησιμοποιούνται για να ανακουφίσουν από τον βήχα. Οι σπόροι της ποικιλίας Var. Spinoza (suan zao ren) χρησιμοποιούνται για το άγχος, τη νευρικότητα και τις αϋπνίες. Μειώνουν την υπερβολική εφίδρωση, ειδικά τη νυχτερινή. Ο φλοιός της αφρικάνικης ποικιλίας Ziziphus muronata, χρησιμοποιείται για τον βήχα και για προβλήματα στην περιοχή του θώρακα. Τα φύλλα και οι ρίζες του φυτού ανακουφίζουν από τους πόνους.
Διαφορετικά τμήματα του Z. jujuba μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη θεραπεία πολλών ειδών ασθενειών όπως διαβήτη, διάρροια, δερματικές λοιμώξεις, ηπατικές διαταραχές, διαταραχές των ουροφόρων οδών, παχυσαρκία, πυρετός, φαρυγγίτιδα, βρογχίτιδα, αναιμία, αϋπνία, καρκίνο και την τόνωση της γαστρεντερικής οδού. Οι φυτικές ίνες και η περιεκτικότητα σε φρουκτόζη του καρπού παίζουν ρόλο στη ρύθμιση των επιπέδων σακχάρου στο αίμα με την επιβράδυνση της πέψης.
Ο φλοιός της Τζιτζιφιάς δρα ως στυπτικό. Ο καρπός της δρα ως αντιαλλεργικό, αντιβηχικό, μαλακτικό, ηπατοπροστατευτικό, ήπιο υπακτικό, θρεπτικό και ήπιο καταπραϋντικό. Οι σπόροι του βοτάνου δρουν ως ηρεμιστικό, υποτασικό, υπνωτικό και καταπραϋντικό.
Παρασκευή και δοσολογία
Ο φλοιός και τους σπόροι τον παρασκευάζονται ως αφέψημα. Οι αποξηραμένοι καρποί είναι βρώσιμοι.
Προφυλάξεις
Στην παραδοσιακή Κινέζικη ιατρική αποφεύγονται σε καταστάσεις υπερβολικής υγρασίας όπως π.χ. σε μετεωρισμό ή τυμπανισμό της κοιλιάς.
Υ.Σ. Όλα τα προηγούμενα άρθρα της στήλης μπορούμε να τα βρούμε στη διεύθυνση www.herb.gr
Επίσης αν κάποιος φίλος αναγνώστης γνωρίζει οποιαδήποτε θεραπευτική ιδιότητα βοτάνου του τόπου μας που δεν είναι ευρέως γνωστή ή έχει κάποιο ερώτημα μπορεί να το απευθύνει στην ηλεκτρονική διεύθυνση skouvatsos11@gmail.com
