Η Κρήτη είναι μια χώρα από μόνη της και το τοπίο γεμάτο νέες ιδέες, μορφές – σχήματα και χρώματα. Οι Χανιώτες είναι απίστευτα ευγενικοί και εξυπηρετικοί και νιώθω πολύ ευτυχισμένος. (απόσπασμα από το γράμμα του Craxton προς την Joan Rayner)
ΜΙΑ ΠΟΛΗ ΠΟΥ ΕΜΠΝΕΕΙ
Είναι γεγονός ότι η πόλη μας αποτέλεσε διαχρονικά πηγή έμπνευσης και ανατροφοδότησης στο έργο πολλών ανθρώπων του πνεύματος και της τέχνης, ντόπιων, Ελλήνων και ξένων ταξιδευτών του κόσμου που γοητεύτηκαν από τη φυσική της ομορφιά, την καθημερινή της ατμόσφαιρα, τους αυθεντικούς ανθρώπους της, την ιδιαίτερη αρχιτεκτονική της, το δημιουργικό μύθο της και την πλούσια ιστορία της από τα χρόνια των Μινωιτών έως σήμερα.
Οι πνευματικοί αυτοί άνθρωποι, έκαναν γνωστά τα Χανιά σε κάθε γωνιά της γης, μέσα από το έργο τους, συγγραφικό ή καλλιτεχνικό που αναπνέει τον αέρα τους, προκαλώντας το ενδιαφέρον χιλιάδων ανθρώπων στο διάβα του χρόνου να βιώσουν από κοντά την ιδιαίτερη ατμόσφαιρά τους.
Ανάμεσα σε αυτούς θα μπορούσαμε να ξεχωρίσουμε το Βρετανό ζωγράφο Τζον Κράξτον ( 1922-2009), το έργο του οποίου θα κοσμήσει τη Δημοτική πινακοθήκη της πόλης μας για τους επόμενους τέσσερις μήνες, στο πλαίσιο της έκθεσης «John Craxton: Μια Ελληνική ψυχή» που στήθηκε με πρωτοβουλία του Δήμου Χανίων σε συνεργασία με το Μουσείο Μπενάκη και με την αρωγή της Περιφέρειας Κρήτης.
Η καλοστημένη αυτή έκθεση από τον επιμελητή της, βιογράφο και φίλο του καλλιτέχνη, Ian Collins, αναδεικνύει εκτός των άλλων τη σύνδεση του υψηλής αισθητικής αξίας έργου, του ιδιαίτερου αυτού καλλιτέχνη, άμεσα ή έμμεσα με την πόλη μας.
Ανάμεσα στα εκθέματα (χαρακτικά, σχέδια, πίνακες ζωγραφικής, προσωπικά αντικείμενα) που καλύπτουν όλες τις περιόδους της ζωής του, ξεχωρίζουν τα γεμάτα ζωντάνια τοπία της πόλης και της ενδοχώρας του νομού μας με τη φύση και τους ανθρώπους της να κυριαρχούν σε αυτά, αλλά και τα απαράμιλλα πορτρέτα των καθημερινών ανθρώπων της που επέλεξε να ζωγραφίσει.
Ο κοσμοπολίτης νομάς, με σαφείς επιρροές από τα μοντέρνα καλλιτεχνικά ρεύματα, τη μυθολογία, την αρχαία ελληνική τέχνη, τον Ελ Γκρέκο και το Βυζαντινό ψηφιδωτό, διαμορφώνει τελικά το προσωπικό του ιδίωμα με την Κρήτη και τα Χανιά να κυριαρχούν στην έμπνευσή του. Η μυθιστορηματική ζωή του αποτυπώνεται στο έργο του με πρωταγωνίστρια την πόλη που τον μάγεψε, από την πρώτη στιγμή που την γνώρισε, ώστε επέλεξε να ζήσει μόνιμα σε αυτήν, αφού είχε περιηγηθεί στο Αιγαίο, στην προσπάθειά του να δραπετεύσει από τη μουντή πατρίδα του αναζητώντας την Ελλάδα του φωτός.
ΜΙΑ ΣΧΕΣΗ ΖΩΗΣ ΕΩΣ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ
Ο σπουδαίος αυτός καλλιτέχνης, επιλέγοντας τα Χανιά, ως δεύτερη πατρίδα του, ανέπτυξε από την αρχή μια σχέση ζωής με την πόλη μας που υπήρξε καθοριστική για τη μετέπειτα καλλιτεχνική του πορεία. Μια σχέση ζωής, κατά την οποία απολάμβανε με όλες του τις αισθήσεις την κάθε στιγμή και εμπειρία για να την ζωγραφίσει στη συνέχεια, αφού πρωτίστως τον ενδιέφερε η ζωή και μετά η τέχνη.
Μια ζωή που έζησε έντονα, αφημένος στο συναίσθημα, μέσα από τις καθημερινές του συναναστροφές και πολυπληθείς φιλίες του με ανθρώπους του πνεύματος, του επιχειρησιακού κόσμου και της πολιτικής, αλλά κυρίως μέσα από την επαφή του με απλούς καθημερινούς ανθρώπους.
Αυτή η σχέση ζωής του δημιουργού με την Κρήτη ενδυναμώθηκε επίσης, από τις περιηγήσεις του στην ύπαιθρο, στα βουνά και στα χωριά, πριν την επέλαση του μαζικού τουρισμού, όπου γνώρισε την αυθεντική Κρήτη, όψεις της οποίας αποτύπωσε στη συνέχεια στο έργο του.
Λίγο πριν πεθάνει, με τη σκέψη του να φτερουγίζει στον τόπο που του χάρισε την προσωπική του ευδαιμονία, γράφει στο σημειωματάριο του: « Στην πρώτη μου επίσκεψη στην Κρήτη ήμουν σε κατάσταση συνεχούς θαυμασμού. Πώς γίνεται αυτοί οι άνδρες με τις μαύρες μπότες και τα μαύρα μαντίλια, φορτωμένοι με πυροβόλα όπλα, και με τις γυναίκες τους εξίσου μαυροντυμένες… να μπορούν να επινοήσουν τέτοια θεσπέσια κιλίμια και σεντόνια, τέτοιες κουβέρτες και πετσέτες; Ήταν εκείνο το τολμηρό ροζ και πράσινο, μπλε , κίτρινο, μαύρο, φωτεινό κόκκινο, πράσινο και μοβ βγαλμένα από λουλούδια. » (John Graxton, O αγαπημένος της ζωής, σελ. 521)
Στο μεταξύ φρόντισε να συνδέσει και το θάνατό του με την πόλη μας, καθώς παρήγγειλε από το Λονδίνο που βρισκόταν τα τελευταία χρόνια της ζωής του να σκορπιστεί η στάχτη του στα νερά του αγαπημένου του λιμανιού των Χανίων, μια επιθυμία που έγινε πράξη.
ΤΟ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΓΕΓΟΝΟΣ
Η παρουσία της περιοδικής έκθεσης «John Craxton, μια ελληνική ψυχή» στη Δημοτική πινακοθήκη της πόλης που υπήρξε η μούσα του για ένα μεγάλο μέρος του έργου του, έναν αιώνα μετά τη γέννησή του, είναι αναμφισβήτητα ένα σημαντικό πολιτιστικό γεγονός με ιδιαίτερες σημασιολογικές αποχρώσεις σε καλλιτεχνικό και κοινωνικό επίπεδο.
Ένα γεγονός που προβάλλει την πόλη μας, συντελεί στη διαμόρφωση της τωρινής πολιτιστικής της φυσιογνωμίας, αναδεικνύει τις προοπτικές της σε πολυποίκιλα επίπεδα, οριοθετεί την ευθύνη μας για τη συνέχεια του πολιτισμού της και επιβεβαιώνει για μια ακόμη φορά πόσο τυχεροί είμαστε που ζούμε σε αυτήν.
Είναι επίσης σημαντικό ότι δίνεται η δυνατότητα με αφορμή την έκθεση να ανακληθούν μνήμες από τα σημάδια της παρουσίας του ιδιαίτερου αυτού δημιουργού στην πόλη μας που είναι ακόμα νωπά, οι οποίες θα αναδείξουν πιθανόν άγνωστα στοιχεία της σχέσης του με αυτήν, εμπλουτίζοντας ακόμη περισσότερο το παζλ της βιογραφίας του με το φως της.
Ζωντανά απομεινάρια της ζωής του Κράξτον στα Χανιά οι εικαστικές αποτυπώσεις της καθημερινότητάς και των τοπίων τους με κάποιες από αυτές να κοσμούν τις ιδιωτικές συλλογές συμπολιτών μας καθώς και το σπίτι του με τα αγαπημένα του αντικείμενα, μόλις 440 βήματα από τη Δημοτική Πινακοθήκη, στην οδό Μόσχων 1 που μοσχοβολά ανάμεσα στα γραφικά σοκάκια της παλιάς πόλης.
Ζωντανές είναι ακόμα και οι αναμνήσεις στις διηγήσεις των ανθρώπων της πόλης που γνώρισε και λάτρεψε. Ας μην ξεχνάμε ότι έχουν περάσει μόλις δεκαέξι χρόνια από τότε που με βεβαρημένη την υγεία του, άφησε την Κρήτη πίσω του για τελευταία φορά με την ελπίδα ότι θα καταφέρει κάποτε να επιστρέψει!
Bιβλιογραφία
1. IAN COLLINS, JOHN CRAXTON, Ο ΑΓΑΠΗΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΖΩΗΣ, μία ελληνική ψυχή, Μετάφραση: ΜΑΙΡΗ ΚΙΤΡΟΕΦ, εκδόσεις Πατάκη, Αθήνα, Απρίλιος 2022.
2.JOHN GRAXTON, Mια Ελληνική ψυχή, Δημοτική Πινακοθήκη Χανίων, Σεπτέμβριος 2022.
*Η Μαρία Μαράκη είναι φιλόλογος
