Βάση δεδομένων για απειλούμενα μνημεία

Τι κοινό έχουν η Αγία Αικατερίνη στο Σινά, η φημισμένη πόλη Πέτρα στην Ιορδανία και η περίφημη Βύβλος στον Λίβανο, μια από τις αρχαιότερες πόλεις στον κόσμο; Πέρα από το γεγονός ότι βρίσκονται στο «τόξο» Μέση Ανατολή-Βόρεια Αφρική, πρόκειται για αρχαιολογικούς χώρους που απειλούνται, μαζί με χιλιάδες άλλους.
Από τι κινδυνεύουν; Από αμέτρητες απειλές, όπως αναφέρει το ηλεκτρονικό περιοδικό Smithsonian (www.smithsonianmag.com) σε πρόσφατο δημοσίευμά του, όπως στρατιωτικές συγκρούσεις, λεηλασίες, τουριστική κίνηση, φυσικές καταστροφές, αγροτικές και άλλες κατασκευές. Για να τις επισημάνει, μια ομάδα Βρετανών ερευνητών δημιούργησε μια λεπτομερή βάση δεδομένων με 20.000 αρχαιολογικούς χώρους που απειλούνται.
Πρόκειται για την εφαρμογή «The Endangered Archaeology in the Middle East and North Africa (EAMENA) Database», που είναι διαθέσιμη στα αραβικά και στα αγγλικά και η οποία στηρίζεται στις πληροφορίες που δίνουν δορυφορικές εικόνες και δημοσιευμένες αναφορές. Αποτελείται από έναν διαδραστικό χάρτη που ανιχνεύει τη διασπορά των απειλούμενων θέσεων. Αρκεί ένα κλικ στις επιλεγμένες τοποθεσίες για να δοθούν ένα σωρό ιστορικές πληροφορίες για τη χρήση τους, αλλά και τον τύπο των διαταράξεων που έχουν υποστεί τα τελευταία χρόνια.
Ένα παράδειγμα είναι το Bu Njem στη Λιβύη, οχυρό και οικισμός των ρωμαϊκών χρόνων (3ος αιώνας μ.Χ.). Η EAMENA παρέχει στους χρήστες πολύτιμες πληροφορίες γύρω από τις λειτουργίες της θέσης (στρατιωτικές, αμυντικές, οικιακές, ταφικές), τα πολλά αρχαιολογικά χαρακτηριστικά της (λουτρά, νεκροταφεία, ιερά κ.α.), αλλά και το σύνολο των διαταραχών που την επηρεάζουν (καιρικές συνθήκες, αρδευτικά κανάλια, εργασίες με μπουλντόζες, άνοιγμα δρόμων κι άλλες). Η συνολική κατάσταση της τοποθεσίας, σύμφωνα με την εφαρμογή, χαρακτηρίζεται ως «μη καλή».
Τη βάση δεδομένων δημιούργησαν ερευνητές από τα πανεπιστήμια της Οξφόρδης, του Λέστερ και του Ντάραμ το 2015, με την υποστήριξη του μη κερδοσκοπικού οργανισμού Arcadia Fund, που μάχεται για τη διατήρηση της απειλούμενης πολιτιστικής κληρονομιάς και των ευαίσθητων οικοσυστημάτων.
Η ομάδα του EAMENA θέλει να δημιουργήσει έναν ενιαίο κατάλογο ιστορικών τοποθεσιών που αντιμετωπίζουν μια αυξανόμενη «επίθεση» από απειλές, σύμφωνα με το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης. Μάλιστα, κατά τον πρόεδρο του ΕΑΜΕΝΑ, Δρ. Ρόμπερτ Μπιούλι (Robert Bewley), από το Τμήμα Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, «δεν μπορούν να προληφθούν όλες οι καταστροφές και οι απειλές, αλλά να μετριαστούν μέσω της ανταλλαγής πληροφοριών και τις ικανότητες των ειδικών. Η αρχαιολογία της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής είναι εξαιρετικά πλούσια και ποικίλη, παρέχει πολύ καλή εικόνα για μερικούς από τις αρχαιότερους και σημαντικότερους πολιτισμούς στην ιστορία της ανθρωπότητας. Εκείνοι που σκόπιμα επιδιώκουν την καταστροφή τους, επιτίθενται ενάντια της πολιτιστικής κληρονομιάς όλων».
Η εφαρμογή μόλις πρόσφατα έγινε διαθέσιμη στο κοινό (http://eamena.arch.ox .ac.uk/) .