Δοκιμάζονται από Ευρωπαίους ερευνητές
Eχουμε εντοπίσει και δοκιμάζουμε συστήματα καλλιέργειας που όχι μόνο βελτιώνουν την ποιότητα του γεωργικού εδάφους, αλλά ενισχύουν και την απόδοσή του.
Mε αυτό το απλό μήνυμα απευθυνόμαστε στον αγροτικό τομέα στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Προγράμματος SoilCare, που χρηματοδοτείται από το Πρόγραμμα Έρευνας και Καινοτομίας Horizon 2020 της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στόχος του προγράμματος SoilCare είναι να εντοπίσει, να δοκιμάσει, να αξιολογήσει και να προωθήσει συστήματα καλλιέργειας και αγρονομικές τεχνικές που βελτιώνουν την υγεία του εδάφους και αυξάνουν την αποδοτικότητα και τη βιωσιμότητα της γεωργίας στην Ευρώπη. Η έρευνα για τα συστήματα καλλιέργειας που βελτιώνουν το έδαφος πραγματοποιείται σε 16 περιοχές μελέτης σε ολόκληρη την Ευρώπη.
Γιατί το SoilCare; Η ευρωπαϊκή παραγωγή φυτικών προϊόντων αντιμετωπίζει την πρόκληση να παραμείνει ανταγωνιστική, ενώ παράλληλα πρέπει να μειώσει τις αρνητικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Για την ώρα, σε ορισμένα καλλιεργητικά συστήματα, τα επίπεδα παραγωγής διατηρούνται χάρις τις αυξημένες γεωργικές εισροές (π.χ. λιπάσματα και φυτοφάρμακα) και την τεχνολογική εξέλιξη που αντισταθμίζουν τις απώλειες στην παραγωγικότητα λόγω της σταδιακής υποβάθμισης του εδάφους. Αυτή η αυξημένη χρήση γεωργικών εισροών μπορεί να μειώσει την συνολική αποδοτικότητα λόγω του κόστους τους, αλλά και να επηρεάσει αρνητικά το περιβάλλον. Η βελτίωση της ποιότητας του εδάφους είναι απαραίτητη για να σπάσει ο φαύλος κύκλος της υποβάθμισης, των αυξημένων εισροών, του αυξημένου κόστους και της καταστροφής του περιβάλλοντος.
Μεταξύ των συστημάτων καλλιέργειας (Soil Improving Cropping Systems – SICS) που ερευνώνται και εξελίσσονται στα πλαίσια του προγράμματος SoilCare, είναι τεχνικές όπως η αμειψισπορά, οι καλλιέργειες εδαφοκάλυψης, οργανικά εδαφοβελτιωτικά (όπως χουμικό οξύ και βιολογική κοπριά) κ.α. Τα SICS μπορούν να εφαρμοστούν σε περιοχές αγροτικής εκμετάλλευσης κάθε κλίμακας, από μικρές βιολογικές έως και εκτατικές μονοκαλλιέργειες. Κύριες προτεραιότητες των συστημάτων αυτών είναι να μειώσουν το κόστος παραγωγής, να αυξήσουν την απόδοση και την ποιότητα της παραγωγής και παράλληλα να εξασφαλίσουν τη μακροχρόνια προστασία και την καλή ποιότητα του εδάφους. Ταυτόχρονα, αυτές οι τεχνικές καλλιέργειας μπορεί να οδηγήσουν στη δραστική μείωση της χρήσης αγροχημικών εισροών, όπως λιπάσματα και ζιζανιοκτόνα.
Ποιος είναι ο ρόλος του Πολυτεχνείου Κρήτης στο έργο; Το SoilCare συγκεντρώνει μια διεπιστημονική ομάδα 28 εταίρων από 18 χώρες της Ε.Ε., μεταξύ των οποίων πανεπιστήμια, ερευνητικά ιδρύματα, μικρομεσαίες επιχειρήσεις και μη-κερδοσκοπικές οργανώσεις. Το Πολυτεχνείο Κρήτης είναι ένας από τους ερευνητικούς φορείς του έργου, και ο μόνος Έλληνας εταίρος στο έργο. Το Πολυτεχνείο Κρήτης ενεργεί ως σύνδεσμος ανάμεσα στο έργο SoilCare και στους παραγωγούς της Κρήτης (Νομός Χανίων) υποστηρίζοντας πειράματα πεδίου στα αγροκτήματά τους. Τρεις από τα 16 περιοχές μελέτης του προγράμματος SoilCare βρίσκονται στην Κρήτη, και συγκεκριμένα στο νομό Χανίων. Στις περιοχές αυτές, γίνεται χρήση προηγμένων συστημάτων SICS, για την καταπολέμηση του φαινομένου της διάβρωσης του εδάφους σε καλλιέργειες πορτοκαλιάς/αβοκάντο, ελιάς και αμπελιού στον Κουφό Χανίων, στον Άστρικα Κισσάμου και στον Αλίκαμπο Αποκορώνου, αντίστοιχα. Παράλληλα, στο πλαίσιο του SoilCare εξασφαλίζεται η καλή ποιότητα του εδάφους στις περιοχές μελέτης και παρακολουθείται εκτενώς η απόδοση των καλλιεργειών τους. Η συμμετοχή της Κρήτης στο πρόγραμμα SoilCare μέσα από τις τρείς αυτές περιοχές μελέτης πραγματοποιείται υπό την επίβλεψη του Πολυτεχνείου Κρήτης και ειδικότερα του Εργαστηρίου Διαχείρισης Υδατικών Πόρων και Παράκτιας Μηχανικής της Σχολής Μηχανικών Περιβάλλοντος με Υπεύθυνο Καθηγητή τον κ. Ιωάννη Τσάνη. Στα ερευνητικά αποτελέσματα των πεδίων μελέτης στην Κρήτη έχουν συμβάλλει σημαντικά μέχρι σήμερα η Δρ. Βοζινάκη Ανθή Ειρήνη, ο Δρ. Αλεξάκης Δημήτρης (Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας) και ο Δρ. Δαλιακόπουλος Ιωάννης (Τμήμα Γεωπονίας, Ελληνικό Μεσογειακό Πανεπιστήμιο).
Τα αποτελέσματα του ερευνητικού προγράμματος προορίζονται για την εξασφάλιση της υγείας του εδάφους, δεδομένης της επιδείνωσης της ποιότητας των γεωργικών εδαφών της Ευρώπης, που προκαλείται από την υπερ – εκμετάλλευσή τους και την κακή διαχείριση. Σε Ευρωπαϊκό επίπεδο, η διάβρωση του εδάφους επηρεάζει πάνω από 12 εκ. εκτάρια γης -περίπου το 7,2% της συνολικής γεωργικής γης- και οδηγεί σε απώλεια της απόδοσης των καλλιεργειών της τάξης του 1,25 δισ. ευρώ.
Είναι σημαντικό να αυξηθεί η ευαισθητοποίηση του κοινού ως προς την ορθολογική διαχείριση του εδάφους. Στο πλαίσιο αυτό, ίσως αποτελέσει μικρή έκπληξη το γεγονός ότι το έδαφος δεν επηρεάζει μόνο την τροφική αλυσίδα αλλά συνεισφέρει επιπλέον στη βελτίωση της ποιότητας των υδάτων και στον περιορισμό του κινδύνου της πλημμύρας ή ξηρασίας. Περισσότερη έκπληξη δε μπορεί να προκαλέσει το γεγονός ότι σε ένα κουταλάκι εδάφους καλής ποιότητας εμπεριέχεται βιοποικιλότητα περισσότερη από το συνολικό πληθυσμό του πλανήτη.
