Η αύξηση του παγκόσμιου πληθυσμού σε περισσότερους από 7,2 δισ. κατοίκους σήμερα και η υπέρβαση των οικολογικών ορίων που θέτει ο πλανήτης με την υπερκατανάλωση φυσικών πόρων και την περιβαλλοντική υποβάθμιση των οικοσυστημάτων, μας επιβάλλουν την αναθεώρηση του ακολουθούμενων μέχρι σήμερα αναπτυξιακών προτύπων.
Η επίτευξη της αειφόρου ανάπτυξης αποτελεί σήμερα σημαντικό στόχο για τις κυβερνήσεις των περισσότερων χωρών του Δυτικού κόσμου. Στα πλαίσια αυτά, αναδεικνύεται σαν σημαντική προτεραιότητα η επίτευξη της αειφορίας των πόλεων, δεδομένου ότι σήμερα για πρώτη φορά στην ιστορία της ανθρωπότητος, πάνω από το μισό του παγκοσμίου πληθυσμού ζει σε μεγαλύτερα ή μικρότερα αστικά κέντρα του πλανήτη. Από τις απαρχές της ανθρώπινης ιστορίας μέχρι σήμερα η πλειοψηφία των ανθρώπων ζούσε στην ύπαιθρο σε αγροτικές κοινότητες. Μετά την έναρξη της βιομηχανικής επανάστασης στο δεύτερο μισό του δέκατου όγδοου αιώνα άρχισε η μετακίνηση του πληθυσμού από την ύπαιθρο στις πόλεις και σταδιακά οι μικρές αρχικά πόλεις μετασχηματίσθηκαν σε αστικά μορφώματα στα οποία ζει και εργάζεται σήμερα η πλειοψηφία του παγκόσμιου πληθυσμού. Η παραγωγικότητα της εργασίας στις πόλεις είναι μεγαλύτερη από την αντίστοιχη των μη αστικών περιοχών ενώ το μέσο εισόδημα των κατοίκων των αστικών περιοχών είναι μεγαλύτερο κατά κανόνα από των μη αστικών. Εχει υπολογιστεί σήμερα ότι οι πυκνοδομημένες πόλεις όπως π.χ. το Τόκιο και η Νέα Υόρκη έχουν μικρότερο οικολογικό αποτύπωμα σε σχέση με μικρότερες και πιο αραιοδομημένες πόλεις, δεδομένου ότι οι κάτοικοι τους μετακινούνται σε μικρότερες αποστάσεις από το σπίτι στην εργασία τους και υπάρχουν οργανωμένα μέσα μεταφοράς που χρησιμοποιούνται από μεγάλο μέρος του πληθυσμού, ενώ και οι ανάγκες θέρμανσης των κτηρίων τους είναι μικρότερες.
Καθώς οι προειδοποιήσεις όλων των ειδικών για τις απειλούμενες κλιματικές αλλαγές γίνονται όλο και πιο συχνές, είναι φανερό ότι οι πόλεις θα πρέπει να βελτιώσουν την αειφορία τους και να προσαρμοσθούν για να γίνουν λιγότερο ευάλωτες στις διαφαινόμενες κλιματικές αλλαγές. Τα ακραία κλιματικά φαινόμενα και η άνοδος της στάθμης των θαλασσών, θα πλήξουν περισσότερο τις παραθαλάσσιες πόλεις που είναι πιο ευάλωτες από τις αντίστοιχες της ενδοχώρας. Στα πλαίσια αυτά θα πρέπει να βελτιωθεί η αειφορία της πόλης των Χανίων σε διάφορους άξονες που περιλαμβάνουν:
α) Την αύξηση των χώρων πρασίνου στην πόλη και γύρο από αυτή.
β) Τη μείωση της έκλυσης ρύπων λόγω της χρήσης της ενέργειας
γ) Τη βελτίωση της ποιότητας του αέρα και των υδάτων της
δ) Τη βελτίωση των διαφόρων δικτύων που περιλαμβάνουν:
– Το Δίκτυο ενέργειας
– Το Δίκτυο ύδρευσης
– Το Δίκτυο αποχέτευσης
– Το Δίκτυο συλλογής στερεών απορριμμάτων
– Τα Δίκτυα μεταφορών
ε) Την πρόβλεψη αντιμετώπισης καταστροφών όπως, σεισμών, πλημμυρών, ξηρασίας κ.α.
Καθώς είναι βέβαιο ότι οι κλιματικές αλλαγές θα επιφέρουν σημαντικές διαφοροποιήσεις στη ζωή μας στο μέλλον, είναι σημαντικό η πόλη των Χανίων αφ’ ενός να προσπαθήσει να μειώσει το οικολογικό της αποτύπωμα και τη συμβολή της στις κλιματικές αλλαγές, αφετέρου να προσαρμοστεί κατάλληλα με το να γίνει περισσότερο ευέλικτη και ευπροσάρμοστη σε αυτές. Η μείωση της κατανάλωσης ενέργειας και η υποκατάσταση των ορυκτών καυσίμων με Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας θα μειώσει το αποτύπωμα διοξειδίου του άνθρακα της πόλης. Ηδη παρατηρείται στα Χανιά μία προσπάθεια για την ενεργειακή αναβάθμιση των κτηρίων, ενώ ορισμένες κατοικίες παράγουν ηλεκτρική ενέργεια με φωτοβολταϊκά πλαίσια. Η βελτίωση των δικτύων μεταφορών και η χρήση μεταφορικών μέσων περισσότερο φιλικών προς το περιβάλλον θα συμβάλλει στη μείωση της χρήσης ορυκτών καυσίμων και στη βελτίωση της ποιότητάς του αέρα. Η συλλογή και επεξεργασία των υγρών λυμάτων και των στερεών απορριμμάτων συμβάλλει στη αποφυγή της ρύπανσης του περιβάλλοντος ενώ η ανακύκλωση διαφόρων στερεών όπως του χαρτιού, μετάλλων, οργανικής ύλης κ.α. μειώνει την κατανάλωση φυσικών πόρων.
Καθώς θεωρείται πολύ πιθανό ότι η περιοχή μας θα αντιμετωπίσει μείωση των βροχοπτώσεων στο μέλλον χωρίς να αποκλείονται περίοδοι ξηρασίας, είναι σημαντικό να εξασφαλισθούν για τα Χανιά οι απαραίτητοι υδάτινοι πόροι, να σχεδιασθεί η ορθολογική διαχείρισή τους, αλλά και να διατηρηθεί η ποιότητά τους σε ικανοποιητικό επίπεδο. Δεδομένου ότι τα Χανιά όπως και όλη η χώρα επηρεάζονται από τις γεωλογικές μεταβολές της ευρύτερης περιοχής, που δίδουν μικρότερους ή μεγαλύτερους σεισμούς, θα πρέπει να υπάρχει επαρκής σχεδιασμός και ετοιμότητα για την αντιμετώπιση τέτοιων έκτακτων καταστάσεων.
Συνεπώς, η βελτίωση της αειφορίας της πόλης των Χανίων θα πρέπει να αποτελέσει σημαντική προτεραιότητα στην εποχή της αειφόρου ανάπτυξης που ζούμε σήμερα και στην οποία οι επεμβάσεις του ανθρώπου στα γήινα οικοσυστήματα προκαλούν μεγάλης κλίμακας και πιθανώς μη αναστρέψιμες δυσμενείς αλλαγές. Ο σχεδιασμός και η υλοποίηση μιας σειράς δράσεων, θα μπορέσουν να συνεισφέρουν αφ’ ενός στη μείωση της συμβολής της πόλης των Χανίων στις κλιματικές αλλαγές αφ’ ετέρου θα μπορέσουν να τη προετοιμάσουν ούτως ώστε να αντιμετωπίσει έγκαιρα και με επάρκεια τις επιπτώσεις των κλιματικών αυτών αλλαγών με τελικό σκοπό τη διατήρηση της ασφάλειας και της ευημερίας των πολιτών της.
* Ο κ. Γιάννης Βουρδουμπάς διδάσκει ενεργειακή και περιβαλλοντική τεχνολογία στο Τ.Ε.Ι. Κρήτης και είναι επιστημονικός συνεργάτης του Μ.Α.Ι.Χ.
