»…απαιτεί Αποκέντρωση και όχι Υπερσυγκέντρωση
Η αποκέντρωση δεν είναι εύκολη υπόθεση και δεν είναι µονοσήµαντη. ∆εν υλοποιείται µε τον ‘‘αυτόµατο πιλότο’’, µε αποσπασµατικές παρεµβάσεις, ούτε µε ένα νοµοθετικό πλαίσιο, όσο καλά σχεδιασµένο και εάν είναι.
Απαιτείται σοβαρή και εµπεριστατωµένη πολυπαραγοντική µελέτη. Στο καίριο, ευαίσθητο και επίκαιρο θέµα της διαχείρισης των υδατικών πόρων, επιβάλλεται να υπάρχουν πλήρως αποκεντρωµένες διαδικασίες. Αυτό είναι αυτονόητο αφού τα περισσότερα προβλήµατα, πολλά από τα οποία πολύ σοβαρά, εµφανίζονται και απαιτούν αντιµετώπιση σε τοπικό επίπεδο. Ως παράδειγµα αναφέρονται τα δίκτυα διανοµής του νερού στα οποία οφείλονται οι µεγαλύτερες και σηµαντικότερες απώλειες νερού. Σε αρκετές µεγάλες ∆ΕΥΑ σε δήµους µε σύγχρονα δίκτυα ύδρευσης, οι απώλειες εκτιµώνται κατά µέσο όρο σε 25 – 35%, ενώ στην ύπαιθρο, σε οικισµούς µικρών δήµων, οι απώλειες υπερβαίνουν το 70 %. Στα δίκτυα άρδευσης οι απώλειες είναι πολύ µεγαλύτερες και αν συµπεριληφθούν οι απώλειες λόγω των παρωχηµένων τεχνικών άρδευσης είναι ακόµη µεγαλύτερες.
Σε αυτό το πολιτικό πλαίσιο, όλες σχεδόν οι ευρωπαϊκές χώρες τις δύο τελευταίες δεκαετίες προχώρησαν σε διοικητικές µεταρρυθµίσεις, που στον ένα ή άλλο βαθµό στόχευαν στην αποκέντρωση. Αντίθετα στην Ελλάδα, όπως αναφέρθηκε πρόσφατα στον ηµερήσιο τύπο, ο Υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας προτείνει ως αντίβαρο άκρως συγκεντρωτικές νοµοθετικές ρυθµίσεις, που συνοψίζονται στα παρακάτω:
(α) Η ΕΥ∆ΑΠ και η ΕΥ∆ΑΠ Νήσων να αναλάβουν την διαχείριση του νερού ολόκληρης της Αττικής, της Κορινθίας, της Βοιωτίας, της Φωκίδας, των Κυκλάδων και συµβουλευτικά της Κρήτης.
(β) Η ΕΥΑΘ να αναλάβει την διαχείριση νερού της ευρύτερης ζώνης της συµπρωτεύουσας, συµπεριλαµβανοµένης της Χαλκιδικής. (γ) Στην υπόλοιπη χώρα να δηµιουργηθεί µια µεγάλη ∆ΕΥΑ, µία σε κάθε Περιφερειακή ενότητα, µε επιχορήγηση τους µε δάνειο ύψους 250 εκατ. € για να εξοφληθούν οι οφειλές τους προς τους ενεργειακούς παρόχους. Ο κ. Υπουργός προτείνει τα παραπάνω για να αντιµετωπισθεί η πιθανή έλλειψη νερού, επειδή πιθανολογεί ότι τα προσεχή υδρολογικά έτη θα είναι ξηρικά, όπως τα δυο τελευταία.
Καταδεικνύεται η απύθµενη προχειρότητα αντιµετώπισης τόσο σηµαντικών και ευαίσθητων θεµάτων διαχείρισης των υδατικών πόρων.
Τα σχήµατα που προτείνονται είναι εκ των πραγµάτων αδύνατον να συµβάλουν προς τη θετική κατεύθυνση στην αντιµετώπιση των τεράστιων προβληµάτων, που συνεχώς ανακύπτουν. Θα είναι πρακτικά ανεφάρµοστα και επιζήµια για την κοινωνία και το περιβάλλον. Ο κ. Υπουργός προβλέπει ότι τα επόµενα υδραυλικά έτη θα είναι ξηρικά, όπως τα δυο τελευταία. (α) Αυτά είναι παράδοξες προβλέψεις. Οι Hawking και Mlodinow (2010) παραφράζοντας τον Αϊνστάιν, αναφέρουν ότι µοιάζει σαν «ο Θεός να ρίχνει ζάρια πριν αποφασίσει το αποτέλεσµα µιας φυσικής διεργασίας».
Επίσης, ο Sivakumar (2017) αναφέρει ότι τυχαιοποιηµένα δεδοµένα, όπως αυτά των ατµοσφαιρικών κατακρηµνίσεων, είναι επαναλήψιµα και προβλέψιµα µόνο βραχυπρόθεσµα (λόγω του ντετερµινισµού), αλλά µη επαναλήψιµα και απρόβλεπτα σε µακροπρόθεσµη βάση (κυρίως λόγω των αρχικών συνθηκών).
(β) Προτείνεται η δηµιουργία υπερµεγέθων υπερσυγκεντρωτικών διοικητικών δοµών, που η λειτουργία τους προµηνύεται προβληµατική. (γ) Στα προτεινόµενα σχήµατα φαίνεται να µη λαµβάνονται υπ’ όψη οι υδατικοί πόροι όλων των χρήσεων, αλλά µόνο αυτοί που χρησιµοποιούνται για ύδρευση. Σηµειώνεται ότι υπάρχουν περιπτώσεις, που µια πηγή νερού χρησιµοποιείται για περισσότερες της µιας χρήσεις.
Η νέα πρόταση, καταργεί τις υπάρχουσες σε κάθε νοµό ∆ηµοτικές Επιχειρήσεις ΄Υδρευσης Αποχέτευσης (∆ΕΥΑ), που είναι υψηλής απόδοσης σε τοπικό επίπεδο. Εξέλιξη προς τη σωστή κατεύθυνση θα ήταν η δηµιουργία ∆ιαδηµοτικών ∆ΕΥΑ ανά δυο ή τρεις µικρούς όµορους ∆ήµους και επίσης η διοίκησή τους να γίνεται από επιστήµονες µε επιστηµονική συνάφεια και επάρκεια και όχι από δηµοτικούς συµβούλους.
Όπως έχει αναφερθεί επανειληµµένα, η κεντρική, περιφερειακή και τοπική οργανωτική δοµή διαχείρισης και λήψης πολιτικών µέτρων για τους υδατικούς πόρους πρέπει να θεωρούν το νερό ως ενιαία οντότητα, κατά το πρότυπο άλλων αναπτυγµένων χωρών.
Γι’ αυτό, απαιτείται η άµεση εφαρµογή ενιαίου πολιτικού πλαισίου διαχρονικής ορθολογικής διαχείρισης των υδατικών πόρων, κοινά αποδεκτού, ανεξαρτήτως τύπου/προέλευσής τους (συµβατικών ή µη υδατικών πόρων και ποιότητας) και χρήσης τους (άρδευση, ύδρευση ή άλλη). Παράλληλα, απαιτούνται οικονοµικά κίνητρα για την εφαρµογή σύγχρονων τεχνολογιών εξοικονόµησης νερού και η θέσπιση σύγχρονων θεσµικών πλαισίων για τη διαχείριση των υδατικών πόρων. Επίσης, τοπικά για όλους τους συµβατικούς και µη υδατικούς πόρους και τις χρήσεις τους, οι ∆ΕΥΑ πρέπει να παραµείνουν οι αρµόδιοι διαχειριστικοί φορείς, που θα πρέπει να επεκταθούν µε ειδικά κίνητρα µε τη δηµιουργία διαδηµοτικών ∆ΕΥΑ, ώστε να καλύψουν αποτελεσµατικά ολόκληρη την χώρα.
*Ο Ανδρέας Ν. Αγγελάκης είναι επίτιµο µέλος και ∆ιακεκριµένος Fellow της Παγκόσµιας Εταιρείας Νερού (IWA)
Βιβλιογραφία
Sivakumar, B. (2017). Chaos in Hydrology. Springer Sciences-Business Media B. V. Dordrecht. Hawking, S και Mlodinow, L. (2010). Το Μεγάλο Σχέδιο. Bantam Books, New York, NY, USA
