Jean Luc Nancy, σύγχρονος Γάλλος φιλόσοφος
Εκδόσεις “ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΚΗ ΚΟΥΛΤΟΥΡΑ”
Εργαστήρι ελευθεριακής κουλτούρας
Επιμέλεια Παναγιώτης Καλαμαράς
Ενα σημαντικό φιλοσοφικό δοκίμιο για τη μακροχρόνια διχοτομία ΔΕΞΙΑ/ΑΡΙΣΤΕΡΑ. Με τίποτε δεδομένο για την αριστερά, αλλά με τη δεξιά να της ανήκει το κατ’ ουσία δεδομένο, το θεμέλιο και η αρχή με την αριστερά.
Ωστόσο, να παραμένει διπλά υποτελής σε κάτι δεδομένο, από τη μια πλευρά η παλαιά τάξη που πρέπει να καταργηθεί κι από την άλλη η παραγωγή ή η επινόηση του ανθρώπου (δηλαδή του ίδιου του κόσμου να συνεπάγεται τουλάχιστον ένα πρόπλασμα, ένα σχήμα αυτού που οφείλει να προκύψει. Με την κατάργηση της παλαιάς τάξης πραγμάτων ακόμα μέχρι και σήμερα να γίνεται εξαρτήσεων. Ετσι που τα μεγάλα συνθήματα της αριστεράς να έχουν να κάνουν με την ελευθερία, τη χειραφέτηση, την απελευθέρωση από την αποξένωση. Για να συνδέεται με αυτές ΑΜΕΣΑ η ισότητα, χωρίς την οποία η ίδια η ιδέα της ανθρωπότητας και της συλλογικότητας δεν θα είχε νόημα… Ομως ενίοτε δεξιά και αριστερά δεν διαχωρίζονται ξεκάθαρα…
Ιδιαίτερα σε συνθήκες οικονομικής, κοινωνικής πολιτικής και πνευματικής κρίσης, όπως αυτή που αντιμετωπίζει Ελλάδα – Ευρώπη, Μεσόγειος, κόσμος. Συνθήκες που τις καθιστούν απάνθρωπες οι σύγχρονοι κερδοσκόποι των χωρών χρέους. Οπως στην Ελλάδα που μας απέδειξαν σε βαριά σκοτεινές συνθήκες και ώρες να τις εξουθενώσουν με κερδοσκοπική μανία…
Με τραγική νεοαποικιακή εμμονή και συνεχή τρομοκράτηση και απειλή.
ΒΓΑΙΝΟΥΜΕ Ή ΞΑΝΑΜΠΑΙΝΟΥΜΕ ΣΤΟΝ ΠΑΝΙΚΟ;
Η Ευρώπη και γενικά η Δύση του νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού δημιουργεί δεξιοκρατικά έναν συνεχή πανικό, σ’ ανατολή και δύση, βορρά και νότο. Τώρα εμείς με αριστερή κυβέρνηση και δεξιά συγκυβέρνηση βγαίνουμε ή κάνουμε στον πανικό που μας συνέχει “Βγαίνοντας από τον πανικό”. Είναι ο τίτλος ενός μικρού δοκιμίου που έγραψε ο Γάλλος φιλόσοφος Ζαν Λυκ Νανσύ.
Το δοκίμιο αυτό με επίμετρο: Το αίνιγμα της εργασίας ετοιμάστηκε στο εργαστήρι της ελευθεριακής κουλτούρας, με γενική επιμέλεια της έκδοσης από τον Παναγιώτη Καλαμαρά και κυκλοφόρησε σε περιορισμένο αριθμό αντιτύπων το φθινόπωρο του 2013, με κεντρική διάθεση από το βιβλιοπωλείο “Ο χώρος της ελευθεριακής κουλτούρας”. Για να γράψει στο σημείωμα της έκδοσης ότι: «200 χρόνια μετά τη γέννησή της, η διχοτόμηση δεξιά / αριστερά συνεχίζει να εμπνέει το σύγχρονο πολιτικό λεξικό και δεν λείπουν οι λόγοι για να συμβαίνει κάτι τέτοιο. Μάλιστα, μοιάζει ακόμα η αριστερά να κυριαρχείται από ένα συναίσθημα όχι μόνο αμηχανίας, αλλά και πανικού. Πώς μπορεί αυτή να επιστρέψει και να αποτελέσει και πάλι ένα χρήσιμο και ζωτικό σημείο αναφοράς για τον άνθρωπο και τον κόσμο.
Φυσικά, ο Γάλλος φιλόσοφος Ζαν Λυκ Νανσύ υποστηρίζει ότι ο άνθρωπος μπορεί, μόνο εφ’ όσον δηλώσει: «Είμαστε εδώ, ο κόσμος είναι εδώ, δεν υπάρχει άλλο δεδομένο πέρα απ’ αυτή τη χωρικότητα του “είμαστε εδώ”». Ολόκληρο το κείμενο του Ζαν Λυκ Νανσύ δημοσιεύτηκε το 2011 στην ιταλική επιθεώρηση “ΜicroMeoja”. Το κείμενο αυτό αποτελείται από 8 μέρη, χωρίς τίτλους και ακολούθως το επίμετρο.
Στο μέρος 1 του κειμένου του Jean Luc Nancy “Βγαίνουμε από τον πανικό” ο φιλόσοφος – συγγραφέας αναλύει το μικρό αυτό ατύχημα της ιστορίας, για να πει ότι: «Είναι όμορφο, αφού αυτό εδώ και 220 χρόνια ήθελε να κάθονται αριστερά και δεξιά του προεδρικού εδράνου οι πολιτικές ομάδες και οι οικογένειες που ολόκληρος ο κόσμος ακόμα και σήμερα θέλει να περιγράφει με αυτόν τον τρόπο και είναι εκείνο που φαίνεται να έχει επεκταθεί στις περιοχές της συλλογικής ζωής, παρόλο που δεν είναι τίποτ’ άλλο από μια ασύμμετρη ιδιότητα του σώματος στο οποίο η καρδιά βρίσκεται αριστερά και το συκώτι στα δεξιά…
Οπου, χωρίς αμφιβολία υπάρχουν σχέσεις ανάμεσα στη συμβολική ανατομία και τους διαφορετικούς χώρους στους οποίους τοποθετούμε ένα υποκείμενο ή καλύτερα από το οποίο θεωρούμε ως υποκείμενο».
Η ΔΙΧΟΤΟΜΙΑ: ΔΕΞΙΑ – ΑΡΙΣΤΕΡΑ
Για να είναι γνωστό, και τώρα πια, πολυσυζητημένο ερώτημα, που τώρα πια σίγουρα δεν έχει σταματήσει να δίνει νέες δυνατότητες στους κοσμοφυσικούς της εποχής μας. Aλλά όπως το μπρος πίσω, το κάθετο και το οριζόντιο, το κοντά και το μακριά είναι γεμάτες συνεπάγωγες αξίες και σημαντικές εξελίξεις. Ετσι με τον ίδιο τρόπο η διχοτομία αριστερά- δεξιά κρύβει πιθανώς πολύ περισσότερα από αυτά που 220 χρόνια πολιτικής χρήσης έχουμε συνηθίσει να πιστεύουμε. Με όλες τις μορφές τελετουργικής και πολιτιστικής παρατήρησης όλες οι ιδέες, οι φαντασίες στα πάθη που κουβαλά το ζευγάρι δεξιά – αριστερά
ΟΙ ΥΠΟΣΤΗΡΙΚΤΕΣ ΤΟΥ VETO ΔΕΞΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΜΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΚΤΕΣ ΑΡΙΣΤΕΡΑ
εκφράζουν έναν μεγάλο πλούτο. Ομως, όπως γράφει περαιτέρω ο Jean – Luc Nancy, δεν στερείται ενδιαφέροντος το γεγονός ότι αυτή η ευρεία γενεαλογία δεν είναι καθόλου ξένη με τη συμπτωματική καταγωγή της πολιτικής υιοθέτησής τους π.χ. όταν τα μέλη της συντακτικής συνέλευσης στις 11 του Σεπτέμβρη 1789, επρόκειτο να αποφασίσουν (περίοδος γαλλικής επανάστασης) για το κρίσιμο ζήτημα της παραχώρησης στον βασιλιά ενός δικαιώματος βέτο οι υποστηρικτές του βέτο μαζεύτηκαν στα δεξιά του προεδρικού εδράνου. Ενώ οι άλλοι μαζεύτηκαν στα αριστερά. Ωστόσο, πέρα από σπάνιες εξαιρέσεις, οι ευγενείς και ο κλήρος κάθονταν στα δεξιά και η τρίτη τάξη στα αριστερά.
Με τη συνέχεια της επανάστασης να επικυρώσει με αυτό τον τρόπο εγκαινιασμένη τοπολογία, ανοίγοντας και μια παγκόσμια καριέρα.
Ετσι το να βρεθεί κανείς στα δεξιά ενός σημαντικού προσώπου έχει συμβολική αξία. Αυτό το ίχνος βρίσκεται από τη βίβλο μέχρι τους κανόνες για τα επίσημα γεύματα.
Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΩΝ ΧΡΩΜΑΤΩΝ ΜΕ ΤΟ ΚΟΚΚΙΝΟ ΤΗΣ ΑΡΙΣΤΕΡΑΣ
Στο 2ο μέρος εξετάζεται πως το σημασιολογικό ζευγάρι δεξιά/αριστερά προχωρεί από μόνο του ώστε να συγκρατήσει μια εννοιολόγηση, καθ’ όλα ανεξάρτητη από όλες τις άλλες αξίες της.
Χωρίς να είναι ευκαιρία να εκτιμήσουμε την αξία, ακόμη και των πολιτικών όρων στους οποίους παραπέμπουν χρώματα, όπως το κόκκινο, το λευκό, το καφέ, το πράσινο, αφού ακόμη κι όταν “κόκκινο” τόσο στη δεκαετία του 1920 ακόμα όμως και σε όλα τα χρόνια μετά, ως σήμερα η λέξη αυτή σήμαινε κομμουνιστής.
Η ΔΙΑΙΡΕΣΗ ΔΕΞΙΑΣ – ΑΡΙΣΤΕΡΑΣ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΕΙΤΑΙ ΣΤΟ ΕΔΑΦΟΣ
Εξετάζοντας όμως τη διαίρεση ανάμεσα σε αριστερά και δεξιά αυτή η διαίρεση πραγματοποιείται προπάντων στο έδαφος.
Ενα έδαφος στο οποίο κανείς δεν στέκεται είτε για λόγους εργασίας είτε για λόγους ευχαρίστησης, αλλά αποκλειστικά για να συναχθεί για να διαβεβαιώσει ότι βρίσκεται στη συνετή πλευρά. Ομως τι είναι συνεπής πλευρά.
Ο συγγραφέας του μικρού δοκιμίου Jean Luc Nancy γράφει στη σελ. 7 ότι «η πλευρά είναι το πρόσωπο, η όψη ενός αντικειμένου με πολλαπλά χαρακτηριστικά… κι εκείνο που εξετάζουμε στην πραγματικότητα έχει δύο πλευρές, τη δεξιά και την αριστερά δεδομένου δε ότι στη φύση τα δυσδιάστατα αντικείμενα είναι μάλλον σπάνια, πως συγκροτείται αυτό χωρίς ιδιαίτερο αντικείμενο».
Η ΤΡΙΤΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΑΝΥΨΩΣΗΣ
Συγκροτείται από την εξάλειψη μιας τρίτης διάστασης, της ανύψωσης. Με την οποία μπορούμε να ισχυριστούμε των άλλων προσώπων ή όψεων που μπορούν να διαμορφώσουν το μπροστά και το πίσω…
Οπως ένα καράβι έχει μια δεξιά και μια αριστερή πλευρά. Και αυτό καθίσταται προφανές γιατί το καράβι έχει σχεδιαστεί προκειμένου να προχωρεί με την πλώρη.
Στο 3ο μέρος επισημαίνεται ότι: «Η ναυτική κατάκτηση του κόσμου που ξεκίνησε από την Ευρώπη ήταν μια διαδικασία πλοήγησης που ρυθμιζόταν από την κατεύθυνση, τα δεδομένα, αλλά και από την πρόθεση: για να βρεθεί μια άλλη οδός προς την Ασία. Με ανακάλυψη νέων χωρών κ.λπ.».
Η ΝΑΥΤΙΚΗ ΚΑΤΑΚΤΗΣΗ ΤΗΣ ΑΝΑΤΟΛΗΣ
Με τη ναυτική κατάκτηση ν’ αντικαταστήσει αυτό που υπήρξαν οι αυτοκρατορικές κατακτήσεις στη Μέση Ανατολή, γύρω από τη Μεσογειακή λεκάνη, με τελική κατάληξη τη Ρώμη, η οποία, με τη σεριά της κατακτήθηκε και διαμελίστηκε. Με τη ναυτική κατάκτηση να πορευτεί με διάφορα στάδια κατάκτησης, ώσπου έγινε ιδεολογία η κατάκτηση εδαφών, που αντικαταστάθηκε και τον πληθυσμό και την ιδέα του έθνους. Για να φθάσουμε στο καλό του έθνους… Με τη “δεξιά” να παραμένει μέχρι και σήμερα πιστή σε αυτό που την ορίζει σαν “πλευρά τιμής ένεκεν”.
Στο 4ο μέρος αναφέρεται η επαναστατική ημερομηνία 1789 (της γαλλικής επανάστασης) όπου ένα σχίσμα εντελώς καινούργιο σαρώνει τη νομιμότητα και συνεπώς την αναρχία, ενώ τώρα υπάρχει η απαίτηση να θεμελιωθούν εδώ και τώρα. Αλλά από αυτή τη στιγμή η δεξιά γίνεται το γενικό όνομα όλων των τροπικοτήτων που στοχεύουν στη διατήρηση ενός πέρα από (κατά περίσταση αποκαλείται φύση). Ενώ η αριστερά γίνεται το γενικό όνομα όλων των τροπικοτήτων που στοχεύουν στην αναζήτηση και θεμελίωση της νομιμότητας “Εδώ και τώρα”. Αλλά σε αυτή την ονοματοδοσία, τόσο η μια όσο και η άλλη δεν έχουν άλλη αναφορά πέρα από την πλευρά…
Για να μην μπορεί να διαφύγει της προσοχής μας το γεγονός ότι στο λεξιλόγιο Δεξιά/αριστερά έχει διατηρηθεί καθ’ εαυτό ένα τέτοιο σχίσμα.
Ομως, αυτό που χωρίζει βαθιά τη δεξιά και την αριστερά είναι ότι η πρώτη μπροστά στη γέννηση της απόλυτης παραγωγής βιάζεται να μεταφέρει σε αυτή τα χαρακτηριστικά “Αυτού που είναι δεδομένο”.
ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΝΘΡΩΠΟΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΙΔΙΑ ΤΗΝ ΑΝΘΡΩΠΟΤΗΤΑ
Με τη φύση χειραγωγούμενη από την ανθρώπινη ευφυΐα που μας δίνει τα μέσα για να είναι ο άνθρωπος αυτοπαραγωγή να δίνεται στην ανθρωπότητα από την ίδια την ανθρωπότητα.
Με αυτή την προσέγγιση απέτυχε πολιτικά και αντιανθρωπιστικά τόσο το σοβιετικό μοντέλο της παράλογης επιβολής όσο και το ανάλογο της καπιταλιστικής υπερεκμετάλλευσης, το οποίο ως επικυρίαρχο, εδώ και αιώνες με παραπλανητική ψευδοευημερία βύθισε και βυθίζει στη θανατόφερτη υπερ-εκμεταλλευτική τραγωδία τόσο τον ελληνικό λαό εδώ και τώρα, αλλά και από την αρχή της δημιουργίας του νεοελληνικού κράτους καθώς και τους υπερχρεωμένους και αλύτρωτους λαούς του χθεσινού, σημερινού και αυριανού κόσμου.
ΟΧΙ ΣΠΑΝΙΑ ΑΡΙΣΤΕΡΑ ΚΑΙ ΔΕΞΙΑ ΔΕΝ ΔΙΑΧΩΡΙΖΟΝΤΑΙ
Ομως ο λόγος για τον οποίο υπάρχει ακόμα και σήμερα ένα κριτήριο που χωρίζει τη δεξιά από την αριστερά είναι η ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ (όσο παραμένει ανεπηρέαστη από τον Αρμαγεδδώνα την ισοπέδωση των πάντων).
Σ’ αυτή την κατεύθυνση κυρίως της κοινωνίας και οδύνης στρέφονται όλες οι “προοδευτικές”, “κοινωνικές”, “ανθρωπιστικές” τάσεις…
Εν τούτοις σ’ αυτό το σημείο όχι σπάνιο δεξιά και αριστερά δεν διαχωρίζονται ξεκάθαρα. Πάντως όσον αφορά την κατάργηση της παλιάς τάξης πραγμάτων μέχρι και σήμερα γίνεται κατανοητή σαν η κατάργηση των εξαρτήσεων.
Για ελευθερία, χειραφέτηση, απελευθέρωση από την αποξένωση που έχει γίνει ο κανόνας στη σημερινή μας τόσο απάνθρωπη πραγματικότητα. Για να πει, τέλος στο 9ο μέρος του δοκιμίου του: «Είτε η αριστερά θα αρχίσει να ασχολείται με το “νόημα” είτε δεν θα είναι ούτε αριστερά, ούτε δεξιά, αλλά μονάχα παραλλαγή πάνω στο ζήτημα της παραγωγής. Η οποία όμως θα καταλήξει να είναι μια παραγωγή του τίποτα».
Τότε το νόημα δεν παράγεται ποτέ: συμβαίνει, περνά, ξεπερνιέται. Οπου εμείς χωρίς νόημα δεν θα βγούμε από τον πανικό…
