Τελικά, πόσο συναινετική είναι η «συναίνεση»;
«Μ’ από την κόλασή μου στο φωνάζω:
εικόνα σου είμαι, κοινωνία,
και σου μοιάζω».
Γαλάτεια Καζαντζάκη
«Η δουλεία λέγεται ότι εξαφανίστηκε από τον ευρωπαϊκό πολιτισμό,
αλλά είναι λάθος. Εξακολουθεί να υπάρχει.
Μόνο που δεν ζυγίζει πλέον τη γυναίκα
και ονομάζεται πορνεία».
Β. Ουγκώ “Οι Άθλιοι”
Δικαίως έχει σοκάρει και απασχολήσει πολλές νέες και νέους το τελευταίο διάστημα η πρακτική της ανάρτησης στο διαδίκτυο φωτογραφιών και βίντεο προσωπικών στιγμών, κυρίως γυναικών, χωρίς τη συγκατάθεσή τους.
Συζήτηση που έχουν πυροδοτήσει οι καταγγελίες γυναικών, που πήραν το φως της δημοσιότητας, σε βάρος γνωστού παρουσιαστή τηλεοπτικών εκπομπών για τη δημοσιοποίηση αντίστοιχου υλικού. Για τις πράξεις του συγκεκριμένου παρουσιαστή μόνο οργή και αηδία μπορεί κανείς να αισθανθεί. Πόσο μάλλον αν αναλογιστεί κανείς πως ο συγκεκριμένος, όπως και διάφορες άλλες «τηλεπερσόνες» που φυσικά δεν διέπραξαν παρόμοιες εγκληματικές πράξεις, θεωρούταν μέχρι πρότινος ένας άνθρωπος που τοποθετείται για τα κοινωνικά προβλήματα με προοδευτικές αντιλήψεις…
Σε ορισμένες περιπτώσεις, μάλιστα, η διαρροή τέτοιων προσωπικών δεδομένων σε βάρος των γυναικών γίνεται από νυν ή πρώην συντρόφους τους, είτε για να τις εκβιάσουν είτε για να τις «εκδικηθούν». Είναι συχνό επίσης φαινόμενο να υποκλέπτονται φωτογραφίες και βίντεο από τον υπολογιστή ή το κινητό της κοπέλας, από τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης.
Καταγράφονται πια όλο και πιο συχνά, στο έδαφος και της διαδεδομένης χρήσης του διαδικτύου και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, μια σειρά μορφές παρενόχλησης, βίας και κακοποίησης που στοχεύουν ιδιαίτερα τις γυναίκες. Είναι χαρακτηριστικό ότι, σύμφωνα με ερευνητικά δεδομένα, έως και το 90% των θυμάτων της συγκεκριμένης μορφής βίας είναι γυναίκες, με τάση να αυξάνονται τα περιστατικά. Εξάλλου, σαν τα μανιτάρια «φυτρώνουν» οι διάφορες ιστοσελίδες που ανεβάζουν το συγκεκριμένο υλικό. Αυτά τα δεδομένα συχνά αξιοποιούνται και για κερδοσκοπικούς – εμπορευματικούς λόγους από αυτούς που τα αναρτούν, αφού αναρτώνται σε πλατφόρμες που απαιτούν συνδρομή από τον χρήστη ή αφορούν ιστοσελίδες με διαφημίσεις.
Οι απειλές, οι εκβιασμοί, ο εκφοβισμός που δέχονται οι γυναίκες – θύματα των διαδικτυακών μορφών βίας, της λεγόμενης «μη συναινετικής» ή «εκδικητικής» πορνογραφίας, έχουν οδηγήσει σε τραγικές συνέπειες στη ζωή τους, φτάνοντας ακόμα και σε περιπτώσεις οι ίδιες να δίνουν τέλος στη ζωή τους.
Τέτοιες εγκληματικές πράξεις σε βάρος των γυναικών δεν αναπτύσσονται σε «κοινωνικό κενό», ούτε είναι αποτέλεσμα μιας παρέκκλισης κάποιων μεμονωμένων ατόμων. Αποτελούν το αποτέλεσμα της ανισότιμης θέσης της γυναίκας στην ταξική κοινωνία, των κοινωνικών διακρίσεων που βιώνουν οι γυναίκες σε κάθε πλευρά της ζωής τους. Απορρέουν από τις σάπιες «αξίες» της εκμεταλλευτικής κοινωνίας, τον ανελέητο ανταγωνισμό, τον ατομισμό, τον εγωιστικό τρόπο ζωής και σκέψης, που διαπερνούν και τις διαπροσωπικές σχέσεις.
Αυτά τα «μαθήματα ζωής» μας μαθαίνουν από το σχολείο ακόμα, στο πανεπιστήμιο, στο χώρο δουλειάς, όπου «ο θάνατός σου η ζωή μου» γίνεται κυρίαρχη νοοτροπία για «την επιτυχία». Αναπαράγονται μέσα από το οικογενειακό περιβάλλον, αλλά και μέσα από τον στρατό, το θρησκευτικό δόγμα, μέσα από τη μουσική βιομηχανία, από τα ΜΜΕ και τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης.
Σε αυτό το έδαφος γεννιούνται η αλαζονεία, η υποτίμηση της φίλης ή του φίλου, του συντρόφου, η απαξίωση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, συμπεριφορές αντιμετώπισης της γυναίκας ως σεξουαλικού «λάφυρου», νέες μορφές βίας και κακοποίησης. Οι αποτρόπαιες εγκληματικές πράξεις σε βάρος των γυναικών αναπτύσσονται στο έδαφος των αντιδραστικών, αναχρονιστικών απόψεων για την κοινωνική θέση της γυναίκας, όπου ο σύντροφος θεωρεί πολλές φορές «ιδιοκτησία» του τη σύντροφό του, διαστρεβλωμένη υποκειμενική αντίληψη του τι είναι η αφοσίωση και η αγάπη.
ΠΟΙΝΙΚΟ ΑΔΙΚΗΜΑ
Είναι ανάγκη να αντιμετωπίζεται ως ποινικό αδίκημα κάθε μορφή βίας και κακοποίησης μέσω του διαδικτύου (όπως και εκτός διαδικτύου) κατά γυναικών και κοριτσιών, χωρίς ασάφειες, εκπτώσεις και «παραθυράκια». Απαιτείται η αυστηρή ποινική μεταχείριση των δραστών τέτοιων εγκλημάτων με κίνητρο την απαξίωση της προσωπικότητας κάθε γυναίκας, των επιλογών της σχετικά με τον σύντροφό της και τη ζωή της, ενάντια σε κάθε περίπτωση ατιμωρησίας ή προσπάθειας να πέσουν στα «μαλακά» οι δράστες. Ταυτόχρονα, είναι ανάγκη με κρατική ευθύνη να παίρνονται όλα τα αναγκαία μέτρα για την οριστική διαγραφή του αντίστοιχου υλικού από κάθε σελίδα του διαδικτύου.
Γνωρίζουμε, όμως, πως η πιο αυστηρή ποινική μεταχείριση δεν φτάνει από μόνη της, καθώς οι γυναίκες έχουν να αντιμετωπίσουν πολλαπλά εμπόδια μέχρι την καταδίκη του δράστη. Πρωτοστατούμε, ταυτόχρονα, ώστε ο κάθε χώρος δουλειάς, η κάθε γειτονιά, σχολείο, σχολή, να γίνουν πραγματική κυψέλη αλληλεγγύης ώστε η κάθε γυναίκα να βρει τη δύναμη και το κουράγιο να αντιπαλέψει τέτοια φαινόμενα, να παλέψει να αλλάξει μαχητικά τη ζωή της.
Δίνουμε όλες μας τις δυνάμεις στον αγώνα ενάντια στη γενεσιουργό μορφή βίας, την καπιταλιστική κοινωνία, που παράγει όλες τις οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες που γεννούν τους δράστες – τέρατα και αφήνουν τις γυναίκες εκτεθειμένες σε κάθε είδους κίνδυνο.
Μαζί με την καταδίκη της «μη συναινετικής» πορνογραφίας, χρειάζεται να αντιπαλέψουμε την άλλη όψη του νομίσματος, εξίσου επικίνδυνη, που παρουσιάζει την πορνεία ως «ελεύθερη επιλογή», ατομικό δικαίωμα της γυναίκας, στα πλαίσια της «αυτοδιάθεσης του σώματος».
Αλήθεια, μπορεί να υπάρχει ελευθερία, στην εμπορευματική – σεξουαλική επαφή, από τη στιγμή που η «επιλογή», η σεξουαλική πράξη γίνεται με σκοπό το χρηματικό έσοδο; Δεν μπορεί.
Εξετάζοντας το φαινόμενο της πορνείας ιστορικά, από την αυγή του καπιταλισμού έως σήμερα, θα διαπιστώσουμε πως οι αιτίες που οδηγούν γυναίκες- ακόμα και άντρες και παιδιά- να πουλήσουν το σώμα τους έναντι αμοιβής είναι οι οικονομικοί και κοινωνικοί καταναγκασμοί που γεννά η καπιταλιστική κοινωνία.
Η πορνεία, λοιπόν, είναι καταναγκασμός και όχι ελεύθερη επιλογή. Οι γυναίκες αυτές αναγκάζονται να εκδίδονται, είναι θύματα της κραυγαλέας μορφής εμπορευματοποίησης και εκμετάλλευσης του ανθρώπινου σώματος, μιας σοβαρής παθογένειας που γέννησαν και γεννούν όλες οι ταξικές εκμεταλλευτικές κοινωνίες, με οικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές αιτίες.
Παλεύουμε για την κατάργηση της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο, για την κατάργηση κάθε μορφής οικονομικού και κοινωνικού καταναγκασμού, για την απελευθέρωση των γυναικών από κάθε κοινωνική ανισοτιμία.
Σε αυτό τον αγώνα εντάσσεται η θέση μας για την κατάργηση της πορνείας. Διότι το ζήτημα δεν περιορίζεται στα δικαιώματα που πρέπει να έχουν οι εκδιδόμενες γυναίκες, υιοθετώντας έτσι στην ουσία τη νομιμοποίηση της πορνείας, αλλά στο πώς θα αρθούν οι οικονομικές και κοινωνικές αιτίες που τη γεννούν με βασική προϋπόθεση την κατάργηση της καπιταλιστικής εκμετάλλευσης και την εξασφάλιση σε όλες και όλους καθολικά του δικαιώματος στη μόνιμη και σταθερή εργασία, ώστε να μπορέσουν να ξεφύγουν οι εκδιδόμενες γυναίκες. Φυσικά, η ένταξή τους στην κοινωνική εργασία χρειάζεται να στηρίζεται σε ένα δίκτυο υπηρεσιών και δομών, δημόσιο και δωρεάν, που θα παρέχει την απαραίτητη κοινωνική, οικονομική, ψυχολογική υποστήριξη των θυμάτων, με επιστημονικό προσωπικό.
Χαρακτηριστικό είναι πως το νεοσύστατο σοβιετικό εργατικό κράτος σχεδόν έναν αιώνα πριν απαγόρευσε την πορνεία, παίρνοντας ταυτόχρονα μέτρα για την εξάλειψή της.
Φυσικά, ακόμα και στο πλαίσιο της οικοδόμησης της σοσιαλιστικής κοινωνίας, που θέτει τις βάσεις για την ισοτιμία των γυναικών, το ξερίζωμα σύνθετων κοινωνικών φαινομένων που έχουν τη ρίζα τους βαθιά στις εκμεταλλευτικές κοινωνίες, δε γίνεται από τη μια στιγμή στην άλλη. Είναι μια συνεχής μάχη του «παλιού» με το «καινούργιο».
Ακόμα και όταν οι εκδιδόμενες φτάνοντας στα όριά τους θελήσουν να σταματήσουν, συναντάνε μεγάλα εμπόδια. Είναι σύνηθες φαινόμενο να καταφεύγουν στη χρήση ναρκωτικών ουσιών για να αντέξουν αυτή την κόλαση. Το 68% των εκδιδόμενων γυναικών υποφέρουν από συμπτώματα διαταραχών μετατραυματικού στρες, όπως συμβαίνει σε περιπτώσεις θυμάτων βασανιστηρίων και βετεράνων πολέμου.
Η νομιμοποίηση της πορνείας, η οποία παρουσιάζεται ως «ελεύθερη επιλογή», δεν αναπτύσσεται στο κενό. Στον καπιταλισμό, στο βωμό του κέρδους υποτάσσονται όλες οι εκδηλώσεις της κοινωνικής ζωής, εμπορευματοποιείται ακόμα και η σεξουαλικότητα, αποφέροντας τεράστια κέρδη στις επιχειρήσεις, σε κράτη, σε κυκλώματα πορνείας, είτε παράνομα είτε νόμιμα. Χαρακτηριστικά, στην Ελλάδα, που η πορνεία είναι νόμιμη, ο ετήσιος τζίρος φτάνει στα 600 εκ ευρώ.
• Το 2020 η βιομηχανία πορνό συγκέντρωσε πάνω από 13 δισ. δολάρια σε κέρδη. Συγκριτικά, το Χόλιγουντ, έκανε μόλις 8,8 δισ. δολάρια.
• Στη Γερμανία όπου και εκεί η πορνεία είναι νόμιμη από το 2002 ο αριθμός των εκδιδόμενων και των οίκων ανοχής έχει εκτοξευθεί, καθιστώντας την το «μεγαλύτερο οίκο ανοχής της Ευρώπης», όπως έχει χαρακτηριστεί. Τα κέρδη ανέρχονται σε πάνω από 15 δισ. ευρώ το χρόνο, με χιλιάδες επισκέπτες από όλο τον κόσμο για τον «σεξοτουρισμό». Σε όλη τη χώρα πάνω από 800.000 γυναίκες εκδίδονται -μόνο στο Βερολίνο γύρω στις 8.000- με τις περισσότερες να είναι θύματα trafficking από τις χώρες της Αφρικής και της Ανατολικής Ευρώπης.
«Αυτό που μπορούμε να υποθέσουμε σήμερα για τη ρύθμιση των σεξουαλικών σχέσεων ύστερα από το υποκείμενο σάρωμα της κεφαλαιοκρατικής παραγωγής (…) περιορίζεται συνήθως σε ό,τι πρόκειται να λείψει. Τι θα προστεθεί όμως; αυτό θα κριθεί, όταν αντρωθεί μια γενιά, μια γενιά από άντρες, που ποτέ στη ζωή τους δεν έχουν βρεθεί στην ανάγκη να αγοράσουν με λεφτά ή με άλλα κοινωνικά μέσα το δόσιμο μιας γυναίκας και μια γενιά από γυναίκες, που ποτέ δεν θα έχουν βρεθεί στην ανάγκη να δοθούν σ’ έναν άντρα για κανένα λόγο εκτός από την αληθινή αγάπη, ούτε ν’ αρνηθούν το δόσιμο στον αγαπημένο τους από το φόβο μπρος στις οικονομικές συνέπειες».
Φ. Ένγκελς «Η καταγωγή της οικογένειας,
της ατομικής ιδιοκτησίας και του κράτους»
*Ο Σπύρος Δαράκης είναι πρόεδρος
της μαρτυρικής ΜΑΛΑΘΥΡΟΥ, πρώην δήμαρχος Μηθύμνης και μέλος του Δ.Σ.του Δικτύου Μαρτυρικών πόλεων και χωριών της Ελλάδος περιόδου ’41 – ’45
