Bιότοπος – περιγραφή
H λατινική ονομασία του βοτάνου είναι Vinca minor (Βίγκα η ελάσσων) και συνώνυμα του είναι τα Clematis daphnoides minor, Pervinca vulgaris august folia, Vinca vulgaris, Vinca Pervinca (φαρμακευτική). Στη χώρα μας το συναντούμε με τις κοινές ονομασίες αγριολίτσα, αγριολίζα, αγριολέζα βίγκα και ψιακί.
Είναι ένα όμορφο φυτό που ανήκει στην οικογένεια των αποκυνοειδών και το συναντούμε καλλιεργούμενο στους κήπους ή αυτοφυές (ιδιαίτερα σε Θεσσαλία, Αργολίδα και Αρκαδία) μέσα στα δάση, σε μεγάλες φραγιές ή χέρσους τόπους. Στους κήπους καλλιεργούνται τρεις ή περισσότερες ποικιλίες με πορφυρά ή παρδαλά και διπλά άνθη.
Είναι φυτό ποώδες (φτάνει σε ύψος τα 30 εκατοστά), πολύχρονο και αειθαλές. Τα φύλλα του είναι πράσινα, γυαλιστερά, αντίθετα, αυγοειδή, με κοντό μίσχο. Το στέλεχος κοντό. Τα ανθισμένα στελέχη όρθια. Είναι κλιματώδες, με άγονους βλαστούς που ανυψώνονται αρχικά για να ξαναπέσουν στο έδαφος και να ριζώσουν σχηματίζοντας έτσι ένα πυκνό χλοοτάπητα. Η ρίζα του είναι ινώδης, ασπριδερή και έρπει. Τα άνθη είναι μοναχικά, κυανά, λιλά με 5 πέταλα με μακρείς μίσχους. Τα άνθη είναι ερμαφρόδιτα (έχουν και αρσενικά και θηλυκά όργανα) και γονιμοποιούνται από τις μέλισσες.
Συστατικά – χαρακτήρας
Είναι φυτό άοσμο, με γεύση πικρή και στυφή μετά την αποξήρανσή του. Το κύριο συστατικό του διαλύεται στο νερό και το κάνει υπερβολικά πικρό. Περιέχει αλκαλοειδή, καροτίνη, βιταμίνη C, σαπωνοειδείς ουσίες, τανίνες και γαλακτικό οξύ. Ανάμεσα στα αλκαλοειδή που έχουν απομονωθεί τα κυριότερα είναι η βινκαμίνη που χρησιμοποιείται στη φαρμακευτική βιομηχανία ως αγγειοδιασταλτικό και ως διεγερτικό του εγκεφάλου και η ρεσερπίνη η οποία χρησιμοποιείται για να κατεβάζει την υψηλή πίεση του αίματος.
Ιστορικά στοιχεία
Η βίγκα είναι βότανο γνωστό από την αρχαιότητα. Ο Διοσκουρίδης την αναφέρει ως “κληματίδα, φιλαιτέριον, δαφνοειδές, μυρσινοειδές ή πολυγονοειδές” και απέδιδε σε αυτήν πολλές θεραπευτικές ιδιότητες, ιδιαίτερα στα φύλλα και τα κοτσάνια. Αυτά συνιστούσε να τα βράζουν και να πίνουν τον ζωμό για τη θεραπεία της δυσεντερίας και της διάρροιας. Συνιστούσε επίσης να τα μασούν σε περίπτωση πονόδοντου για να σταματήσουν τον πόνο.
Το βότανο έχει χρησιμοποιηθεί στη βοτανοθεραπεία για προβλήματα αρτηριοσκλήρωσης και για την άνοια οφείλεται σε ανεπαρκή παροχή αίματος στον εγκέφαλο.
Για τους αρχαίους το βότανο αυτό, ήταν σύμβολο της παρθενίας. Στην Ιταλία στόλιζαν με τα άνθη του φυτού τα φέρετρα νέων παιδιών και στο Βέλγιο ραίνουν με αυτά τον δρόμο που θα περάσουν οι αρραβωνιασμένοι, γιατί τη θεωρούν σύμβολο ευζωίας, ευτυχίας και ευτεκνίας. Στη Γαλλία την ονόμαζαν “βιολέτα των μαγισσών”, διότι τη χρησιμοποιούσαν στα φίλτρα τους. Στη χώρα μας τη θεωρούμε προάγγελο της Ανοιξης και τη φυτεύουμε σε δημόσιους κήπους.
Τα φύλλα του φυτού, όπως αναφέρει ο Ντε Καντολέ, τα χρησιμοποιούσαν άλλοτε στην βυρσοδεψία και στην οινοποιία για τη βελτίωση των κρασιών που προσβάλλονται από πάχυνση (αρρώστια κρασιών).
Ανθιση – συλλογή -χρησιμοποιούμενα μέρη
Το βότανο ανθίζει στις αρχές της άνοιξης και για θεραπευτικούς λόγους χρησιμοποιούνται τα φύλλα με τον μίσχο τους, τα οποία πρέπει να συλλέγονται αμέσως μετά την άνθιση του φυτού και να αποξηραίνονται.
Θεραπευτικές ιδιότητες έχουν και η ρίζα, η οποία συλλέγεται το φθινόπωρο και τα άνθη του φυτού. Η αποξήρανση των φύλλων και της ρίζας δεν μεταβάλει τις θεραπευτικές ιδιότητες. Αυτό δεν ισχύει για τα άνθη τα οποία μετά την αποξήρανση τους χάνουν την καθαρτική τους ιδιότητα.
Θεραπευτικές ιδιότητες και ενδείξεις
Το βότανο δρα ως ηρεμιστικό και τονωτικό. Οι θεραπευτικές ιδιότητες του φυτού οφείλονται σε δύο συστατικά που περιέχουν τα φύλλα του, τη δεψίνη και το γαλλικό οξύ. Το βότανο δρα ως καταπραϋντικό, στυπτικό, εμμηναγωγό, αντιγαλακτικό, αιμοστατικό και αντισηπτικό.
Η αντιγαλακταγωγική δράση του φυτού δεν είναι απόλυτα εξακριβωμένη, αν και από πολύ παλιά, οι μαίες το χρησιμοποιούσαν για την ελάττωση ή την τέλεια στείρευση της εκκρίσεως του γάλακτος των μαστών, όπως σε περίπτωση νοσηρών παρεπομένων της επισχέσεως του γάλακτος.
Το έγχυμα του βοτάνου το έπιναν οι λεχώνες που δεν επρόκειτο να χρειαστούν το γάλα τους για τον θηλασμό των νεογνών τους.
Τα φύλλα χρησιμοποιούνται ως εμμηναγωγό και αντιδιαρροϊκό βότανο. Η κύρια χρήση του βοτάνου είναι στην αντιμετώπιση της πολύ έντονης αιμορραγίας, είτε κατά τη διάρκεια της εμμηνόρροιας , είτε όταν υπάρχει απώλεια αίματος ανάμεσα στις περιόδους (μητρορραγία). Είναι πικρά και όταν συνθλίβονται και εφαρμόζονται σε πληγές έχουν στυπτικές και επουλωτικές ιδιότητες.
Το έγχυμα του φυτού συνίσταται κατά των αιμοπτύσεων που συνοδεύονται από πυρετό, κατά της λευκόρροιας, των φλεγμονών των αδένων, γενικά των παθήσεων του λαιμού που προέρχονται από ψύξη, ως αιμοστατικό φάρμακο (πολύ αποτελεσματικό), ως αντισηπτικό για πλύσεις πληγών και σε επιθέματα.
Εχει χρησιμοποιηθεί το αφέψημα του βοτάνου, για υποκλυσμούς κατά της κολίτιδας και σε επιθέματα κατά της μαστίτιδας.
Εξωτερικά επίσης χρησιμοποιείται για τις κολπικές εκκρίσεις, αιμορραγίες της μύτης, για γαργάρες σε ερεθισμένο λαιμό και τα στοματικά έλκη.
Συνδυάζεται καλά με το γεράνιο και το αγριμόνιο. Για προβλήματα περιόδου χρησιμοποιείται μαζί με τρίλλιο.
Η ρίζα έχει αντισπασμωδική και υποτασική δράση. Χρησιμοποιείται για την μείωση της αρτηριακής πίεσης. Τα φρέσκα λουλούδια έχουν ήπια καθαρτική δράση.
Ενα ομοιοπαθητικό φάρμακο το οποίο αποτελείται από φρέσκα φύλλα χρησιμοποιείται σε προβλήματα αιμορραγίας.
Παρασκευή και δοσολογία
Για την παρασκευή εγχύματος ρίχνουμε ένα φλιτζάνι βραστό νερό σε ένα κουταλάκι του τσαγιού ξηρό βότανο, το σκεπάζουμε για 10 -15 λεπτά και πίνουμε τρεις φορές την ημέρα.
Για την παρασκευή αφεψήματος για επιθέματα βράζουμε 6 γραμμάρια ξηρού βοτάνου σε ένα φλιτζάνι νερό για 5 λεπτά.
Προφυλάξεις
Δεν το λαμβάνουμε κατά τον θηλασμό και όταν υπάρχουν προβλήματα δυσκοιλιότητας. Σε περίπτωση υπερδοσολογίας μπορεί να εμφανιστούν συμπτώματα δηλητηρίασης.
Y.Γ: Όλα τα προηγούμενα άρθρα της στήλης μπορούμε να τα βρούμε στη διεύθυνση www.herb.gr.
Επίσης αν κάποιος φίλος αναγνώστης γνωρίζει οποιαδήποτε θεραπευτική ιδιότητα βοτάνου του τόπου μας που δεν είναι ευρέως γνωστή ή έχει κάποιο ερώτημα μπορεί να το απευθύνει στην ηλεκτρονική διεύθυνση skouvatsos11@gmail.com
