Η βιο-οικονομία αναφέρεται στους τομείς και τα συστήματα εκείνα που βασίζονται στους βιολογικούς πόρους όπως φυτά, ζώα, μικροοργανισμοί καθώς και τη βιομάζα συμπεριλαμβανομένων και των οργανικών υπολειμμάτων και αποβλήτων.
Περιλαμβάνει το πρωτογενή τομέα, τη γεωργία, κτηνοτροφία, δασοκομία, αλιεία και τις θαλάσσιες καλλιέργειες. Περιλαμβάνει επίσης και το δευτερογενή τομέα με όλες τις βιομηχανίες που επεξεργάζονται πρώτες ύλες βιολογικής προέλευσης για να παράξουν τρόφιμα, ζωοτροφές και προϊόντα που βασίζονται σε βιολογικές πρώτες ύλες και ενέργεια.
Ζώντας σε ένα πλανήτη με περιορισμένους φυσικούς πόρους αντιμετωπίζουμε σήμερα μεγάλες προκλήσεις που σχετίζονται μεταξύ άλλων με
Α) Τη κλιματική αλλαγή,
Β) Την υποβάθμιση των διαφόρων χερσαίων και υδάτινων οικοσυστημάτων, και
Γ) Την αύξηση του παγκόσμιου πληθυσμού και τις αυξημένες ανάγκες του για διατροφή και κατανάλωση
Είμαστε λοιπόν υποχρεωμένοι να επινοήσουμε νέους τρόπους και τεχνολογίες παραγωγής προϊόντων και υπηρεσιών λαμβάνοντας υπ όψη και σεβόμενοι τα οικολογικά όρια του πλανήτη μας. Στα πλαίσια αυτά η βιο-οικονομία μπορεί να συμβάλλει αποφασιστικά στην αντιμετώπιση των προβλημάτων και των προκλήσεων που αντιμετωπίζουμε.
1. Η σημασία της Βιο-οικονομίας για την Ευρωπαική Ένωση
Η ανάπτυξη και ο εκσυγχρονισμός διαφόρων τομέων της βιο-οικονομίας αναμένεται να συμβάλλει στην επίτευξη πολλών στόχων της Ε.Ε. Σήμερα η Ε.Ε. έχει καταφέρει, περισσότερο από άλλες περιοχές του πλανήτη, να διαχειρίζεται αειφορικά τους φυσικούς πόρους. Στους διάφορους τομείς της βιο-οικονομίας που έχουν σήμερα ετήσιο κύκλο εργασιών 2.3 τρις Ευρώ και απασχολείται το 8.2% των Ευρωπαίων εργαζομένων είναι επιτακτικός ο πράσινος εκσυγχρονισμός τους ο οποίος αναμένεται να δημιουργήσει πολλές νέες θέσεις εργασίας στην Ε.Ε. Η προώθηση της αειφορίας στις δραστηριότητες της βιο-οικονομίας στην Ευρώπη θα συμβάλλει στην επίτευξη των στόχων για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής όπως αυτοί διατυπώθηκαν στη σύνοδο για το κλίμα στο Παρίσι. Ο εκσυγχρονισμός των βιομηχανιών που σχετίζονται με την επεξεργασία ποικίλων προϊόντων βιολογικής προέλευσης είναι συνδεδεμένος με την ανάπτυξη καινοτόμων πράσινων προϊόντων και διεργασιών. Συνδυαζόμενη δε με τη κυκλική οικονομία θα μπορέσει να μετατρέψει υποπροϊόντα και απόβλητα βιολογικής προέλευσης σε χρήσιμα προϊόντα ή ενέργεια μειώνοντας την επιβάρυνση διαφόρων οικοσυστημάτων με ρύπους καθώς αποφεύγεται η διάθεση αποβλήτων σε αυτά.
Η βιο-οικονομία αναμένεται να συμβάλλει θετικά στην επίτευξη των στόχων της Ε.Ε. που σχετίζονται με τη νέα βιομηχανική πολιτική, τη κυκλική οικονομία και την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Ο ρόλος της βιο-οικονομίας είναι πολυδιάστατος και κρίσιμος σε πολλούς τομείς όπως
Α) Στη διατήρηση της επάρκειας τροφίμων
Ο τομέας της διατροφής στην Ε.Ε. απασχολεί περίπου τα τρία τέταρτα ( ¾) των εργαζομένων στη βιο-οικονομία. Καθώς σήμερα αντιμετωπίζει σημαντικές προκλήσεις θα πρέπει να προάγει την αειφορία, να διασφαλίζει τη παραγωγή υγιεινών και υψηλής θρεπτικής αξίας τροφίμων και να συμβάλλει στο μετριασμό της κλιματικής αλλαγής και στη προσαρμογή των αγρο-διατροφικών συστημάτων σε αυτή.
Β) Στην αειφορική διαχείριση των φυσικών πόρων
Ιδιαίτερα σήμερα όπου απειλείται η υγεία των διαφόρων οικοσυστημάτων, μειώνεται η βιοποικιλότητα και μεταβάλλεται το κλίμα θα πρέπει η βιο-οικονομία να αμβλύνει τα φαινόμενα αυτά και να προάγει την αειφορική διαχείριση των φυσικών πόρων και κυρίως των εξαντλήσιμων.
Γ) Στη μείωση της εξάρτησης από εξαντλήσιμους φυσικούς πόρους που είτε βρίσκονται στην Ε.Ε. ή εισάγονται από τρίτες χώρες.
Η ενίσχυση του τομέα της βιο-οικονομίας θα συμβάλλει στη δημιουργία νέων καινοτόμων πράσινων προϊόντων και τεχνολογιών, στην ανακύκλωση αποβλήτων/υπολειμμάτων βιολογικής προέλευσης καθώς και στη παραγωγή χρήσιμης ενέργειας/καυσίμων από τη βιομάζα.
Δ) Στο μετριασμό και τη προσαρμογή στη κλιματική αλλαγή
Η ανάπτυξη και η αειφορική προσαρμογή της βιο-οικονομίας στις νέες προκλήσεις θα συμβάλλει στη μείωση των εκπομπών θερμοκηπιακών αερίων στην ατμόσφαιρα όπως του διοξειδίου του άνθρακα, του μεθανίου και του υποξειδίου του αζώτου. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι κύριοι υπεύθυνοι για τις εκπομπές μεθανίου και υποξειδίου του αζώτου στην ατμόσφαιρα είναι η γεωργία, η κτηνοτροφία και οι τομείς επεξεργασίας αποβλήτων βιολογικής προέλευσης.
Ε) Στη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της Ευρωπαικής οικονομίας και στη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας
Η ανάπτυξη/εκσυγχρονισμός της βιο-οικονομίας θα συμβάλλει στη βελτίωση και στον εκσυγχρονισμό των αγρο-διατροφικών συστημάτων, στο μετασχηματισμό/εκσυγχρονισμό των βιομηχανιών επεξεργασίας προϊόντων βιολογικής προέλευσης δημιουργώντας ταυτόχρονα νέες θέσεις απασχόλησης και συμβάλλοντας στη μείωση της ανεργίας στην Ε.Ε.
Το 2050 αναμένεται ότι ο πληθυσμός του πλανήτη θα ανέλθει σε 9 δις άτομα σε σχέση με τα 7.3 δις που είναι σήμερα και η ζήτηση για τρόφιμα θα αυξηθεί κατά 60% σε σχέση με τη σημερινή. Θα αυξηθεί επίσης η ζήτηση για υλικά που προέρχονται από ύλες βιολογικής προέλευσης όπως υφάσματα, ξυλεία, χαρτί κ.α. για να καλύψουν τις ανάγκες του παγκόσμιου πληθυσμού. Είναι προφανές ότι η βιο-οικονομία θα πρέπει να επινοήσει νέους τρόπους για να ικανοποιήσει την αυξανόμενη ζήτηση για βιολογικούς πόρους σεβόμενη τη φέρουσα χωρητική ικανότητα και την υγεία των οικοσυστημάτων του πλανήτη και προσαρμοζόμενη στη κλιματική αλλαγή. Ας ελπίσουμε ότι η επινοητικότητα και εφευρετικότητα του ανθρώπινου είδους τη τρέχουσα εποχή της τέταρτης βιομηχανικής/τεχνολογικής επανάστασης θα συμβάλλουν στην αντιμετώπιση τόσο μεγάλων προκλήσεων.
2. Η σημασία της βιο-οικονομίας για την Ελλάδα
Η οικονομία της Ελλάδας εξαρτάται σημαντικά από τους διαφόρους κλάδους της βιο-οικονομίας. Η γεωργία και η βιομηχανία επεξεργασίας γεωργικών προϊόντων και παραγωγής τροφίμων αποτελούν σημαντικούς κλάδους της Ελληνικής οικονομίας που συμβάλλουν σημαντικά στις εξαγωγές της χώρας μας. Το ελαιόλαδο, τα φρούτα, τα οπωροκηπευτικά, το κρασί, η φέτα, το τυρί και τόσα άλλα αγροτικά/κτηνοτροφικά προϊόντα που παράγονται στις άριστες κλιματολογικές συνθήκες στη χώρα μας είναι περιζήτητα στις διεθνείς αγορές. Η ραγδαία ανάπτυξη των θαλασσοκαλλιεργειών μετά τη δεκαετία του ’80 μας κατέταξε στις κορυφαίες θέσεις της Ευρώπης στη παραγωγή τσιπούρας και λαβρακιού με σημαντικές εξαγωγές. Η παραγωγή μη διατροφικών γεωργικών προϊόντων όπως βαμβακιού και καπνών μπορεί να έχει μειωθεί σήμερα σε σχέση με λίγες δεκαετίες πριν όμως αποτελεί προσοδοφόρους κλάδους του πρωτογενή τομέα. Η παραγωγή φυσικών καλλυντικών και φαρμακευτικών προϊόντων βασισμένων στη πλούσια χλωρίδα της χώρας μας έχει συμβάλλει στην ανάπτυξη νέων αξιόλογων επιχειρήσεων με διεθνή παρουσία. Η στερεά βιομάζα χρησιμοποιείται ευρύτατα για παραγωγή θερμότητας, ενώ το οργανικό μέρος των αστικών λυμάτων και των οικιακών στερεών απορριμμάτων χρησιμοποιείται μετά από επεξεργασία είτε στη γεωργία ή/και για τη παραγωγή θερμικής και ηλεκτρικής ενέργειας. Σε όλους αυτούς τους τομείς της βιο-οικονομίας που έχουν αναπτυχθεί στη χώρα μας θα πρέπει να ενσωματωθούν οι αρχές της αειφορίας, της κυκλικής οικονομίας καθώς και της άμβλυνσης και προσαρμογής στη κλιματική αλλαγή. Παράλληλα καθώς η γεωργία, η κτηνοτροφία και ο κλάδος επεξεργασίας λυμάτων, αποβλήτων και απορριμμάτων είναι οι κύριοι υπεύθυνοι για τις εκπομπές μεθανίου και υποξειδίου του αζώτου, αερίων που συμβάλλουν στη κλιματική αλλαγή, καλούμαστε να επινοήσουμε τρόπους για τη μείωση των εκπομπών των αερίων αυτών.
3. Η σημασία της Βιο-οικονομίας για τη Κρήτη
Μετά το τουρισμό ο σημαντικότερος πυλώνας της Κρητικής οικονομίας συνδέεται με τη παραγωγή και τη μεταποίηση γεωργικών και κτηνοτροφικών προϊόντων. Σημαντικό ποσοστό του πληθυσμού ασχολείται σήμερα με τη γεωργία ενώ λόγω της οικονομικής κρίσης όλο και περισσότεροι νέοι στρέφονται ξανά στο γεωργικό τομέα. Τα Κρητικά γεωργικο-κτηνοτροφικά προϊόντα έχουν γίνει περιζήτητα στην εσωτερική και τις διεθνείς αγορές. Η πλούσια και μοναδική σε ορισμένα είδη χλωρίδα της Κρήτης έχει αρχίσει να χρησιμοποιείται για τη παραγωγή αφεψημάτων και φαρμακευτικών προϊόντων. Αν και τα δασικά προϊόντα της Κρήτης έχουν περιορισμένες εφαρμογές η στερεά βιομάζα χρησιμοποιείται ευρύτατα για τη παραγωγή θερμότητας ενώ και τα παραπροϊόντα των εγκαταστάσεων επεξεργασίας λυμάτων και απορριμμάτων χρησιμοποιούνται για τη παραγωγή ενέργειας. Δεδομένης όμως της σημασίας της βιο-οικονομίας για την ευημερία της Κρήτης δεν έχουν απαντηθεί μέχρι σήμερα κρίσιμα ερωτήματα όπως
1. Πως θα μειωθεί η έκλυση των θερμοκηπιακών αερίων από τις δραστηριότητες της βιο-οικονομίας στη Κρήτη ?
2. Είναι δυνατόν να προωθηθούν οι αναδασώσεις στη Κρήτη οι οποίες εκτός των άλλων θα συμβάλλουν στην απορρόφηση διοξειδίου του άνθρακα από την ατμόσφαιρα μέσω της φωτοσύνθεσης των φυτών ?
3. Πως θα επιτευχθεί η προσαρμογή των καλλιεργούμενων ειδών στο νησί στη κλιματική αλλαγή ?
4. Πως θα προστατευθεί η πλούσια, ενδημική και για ορισμένα είδη απειλούμενη χλωρίδα της Κρήτης ?
Πιθανότατα όμως οι απαντήσεις στα ερωτήματα αυτά απαιτούν συστηματική διερεύνηση από τη πολιτεία και από όλους τους εμπλεκόμενους φορείς.
