Bιότοπος – περιγραφή
Η λατινική ονομασία του βοτάνου είναι PASTINACA sativa (Παστινάκα η εδώδιμη). Ανήκει στην οικογένεια των Σκιαδοφόρων. Την συναντούμε με τις κοινές ονομασίες Παστινάκη, Αγριοπαστινάκα, Παστινάκα, Αγριορέφκια, Δαυκί. Απαντά ως αυτοφυές σε ορεινές περιοχές της Ελλάδας και ιδιαίτερα στην Κρήτη. Καλλιεργείται παντού. Αυτοφύεται στις άκρες των δρόμων και τα αναχώματα.
Φυτό ποώδες, σαρκώδες, όμοιο με το καρότο, με τους ίδιους βοτανικούς χαρακτήρες. Πρόκειται για ένα διετές φυτό που συνήθως καλλιεργείται ως ετήσιο φυτό. Έχει ροζέτα από τραχιά τριχωτά φύλλα, τα οποία όταν συνθλίβονται, έχουν μια έντονη οσμή. Οι μίσχοι είναι με αύλακες και έχουν περικεκαλυμμμένες βάσεις. Τα φύλλα είναι μία ή δύο φορές πτεροειδή, με ευρεία, ωοειδή, μερικές φορές λοβωτά φύλλα, με οδοντωτά περιθώρια, τα οποία φτάνουν το μήκος των 40 εκατοστών. Ο ανθικός μίσχος αναπτύσσεται κατά το δεύτερο έτος, φτάνοντας σε ένα ύψος 40 έως 200 εκατοστών. Είναι τριχωτός, με αυλάκια, κούφιος (εκτός από τους κόμβους) και με αραιές διακλαδώσεις. Έχει μερικά άμισχα, μονόλοβα φύλλα μήκους 5 έως 10 εκατοστά και τα οποία είναι διατεταγμένα σε απέναντι ζεύγη. Τα κίτρινα άνθη είναι σε ένα χαλαρής ένωσης σκιάδιο, διαστάσεων διαμέτρου 10 έως 20 εκατοστών. Υπάρχουν 6-25 ευθείς μίσχοι, ο καθένας διαστάσεων 2-5 εκατοστά, που υποστηρίζουν τα δευτερογενή σκιάδια. Τα σκιάδια και τα δευτερογενή σκιάδια, συνήθως δεν έχουν ανώτερα ή κατώτερα των κλαδιών βράκτια. Τα άνθη έχουν μικροσκοπικά σέπαλα ή απουσιάζουν παντελώς και έχουν διαστάσεις περίπου 3,5 χιλιοστά. Αποτελούνται από πέντε κίτρινα πέταλα, που έχουν στραβώσει προς τα μέσα, πέντε στήμονες και έναν ύπερο.
Τα άνθη είναι ερμαφρόδιτα (έχουν αρσενικά και θηλυκά όργανα) και επικονιάζονται από τα έντομα.
Η μακρά κονδυλώδης ρίζα του έχει το κρεμ χρώμα του δέρματος και της σάρκας και μπορεί να παραμείνει στο έδαφος όταν ωριμάσει, καθόσον γίνεται γλυκύτερη στη γεύση, μετά από τους παγετούς του χειμώνα. Στην πρώτη καλλιεργητική του περίοδο, το φυτό έχει μια ροζέτα από πτεροειδή μισο-πράσινα φύλλα. Αν δεν θεριστεί, παράγει την ταξιανθία του, που ολοκληρώνεται στη δεύτερη καλλιεργητική του περίοδο, με ένα σκιάδιο από μικρά κίτρινα λουλούδια. Αυτή τη φορά όμως, ο βλαστός του είναι ξυλώδης και ο κονδύλος μη βρώσιμος. Οι σπόροι του έχουν χρώμα χλωμό καφέ και είναι επίπεδοι και φτερωτοί.
Ιστορικά στοιχεία
Η Παστινάκη, είναι ιθαγενής στην Ευρασία. Έχει χρησιμοποιηθεί ως λαχανικό από την αρχαιότητα και καλλιεργήθηκε από τους Ρωμαίους, αν και υπάρχει κάποια σύγχυση στη βιβλιογραφία της εποχής, μεταξύ της και του καρότου. Η εκτίμηση που είχαν οι Ρωμαίοι στην Παστινάκη φαίνεται από το γεγονός ότι ο Αυτοκράτορας Τιβέριος αποδεχόταν μέρος του φόρου υποτελείας που καταβαλλόταν στη Ρώμη από τη Γερμανία, με τη μορφή της Παστινάκης. Χρησιμοποιήθηκε ως γλυκαντικό πριν από την άφιξη του ζαχαροκάλαμου στην Ευρώπη. Στη λαϊκή ιατρική χρησιμοποιήθηκε για την ρύθμιση των εμμήνων των γυναικών. Χρησιμοποιούσαν επίσης το κατάπλασμα των ριζών στη θεραπεία φλεγμονών και πληγών.
Συστατικά – χαρακτήρας
Το βότανο είναι πλούσιο σε βιταμίνες και ανόργανα συστατικά, ιδιαίτερα κάλιο. Αναλυτικότερα περιέχει λιπίδια, χοληστερόλη, νάτριο, κάλιο, υδατάνθρακες, φυτικές ίνες, ζάχαρη, πρωτεΐνη, βιταμίνες Α, D, Β12 και C, ασβέστιο, σίδηρο, και μαγνήσιο. Περιέχει επίσης αντιοξειδωτικά τόσο στις διαλυτές όσο και τις αδιάλυτες φυτικές ίνες.
Οι σπόροι του φυτού είναι πλούσιοι σε αιθέριο έλαιο που περιέχει λιπαρά οξέα. Η ρίζα περιέχει ένα λιπαρό έλαιο, πρωτείνες, άμυλο και πηκτίνη. Ολόκληρο το φυτό περιέχει μπεργκαπτίνη (φουμανοκουμαρίνη).
Άνθιση – χρησιμοποιούμενα μέρη – συλλογή
Το βότανο ανθίζει από τον Ιούλιο μέχρι τον Σεπτέμβριο.
Για θεραπευτικούς σκοπούς χρησιμοποιείται η ρίζα και οι σπόροι του φυτού.
Θεραπευτικές ιδιότητες
και ενδείξεις
Είναι διουρητικό, ρυθμιστικό των εμμήνων, αντιαιμορροϊδικό και ρυθμιστικό της φλεβικής κυκλοφορίας.
Οι σπόροι είναι θεραπευτικοί για τα έμμηνα και τη ρύθμιση της φλεβικής κυκλοφορίας.
Η ρίζα περιέχει ξανθοτοξίνη, η οποία χρησιμοποιείται στη θεραπεία της ψωρίασης και της λεύκης.
Παρασκευή και δοσολογία
Οι ρίζες τρώγονται ωμές ή βρασμένες. Οι σπόροι παρασκευάζονται ως αφέψημα. Μία κουταλιά του γλυκού σε ένα φλιτζάνι νερό το βράζουμε για 5 λεπτά. Σουρώνουμε και πίνουμε το βότανο νηστικοί.
Προφυλάξεις
Η επαφή με το νωπό φυτό προκαλεί εξανθήματα πάνω στο δέρμα όταν αυτό εκτεθεί στον ήλιο. Η ουσία που προκαλεί αυτή την φωτοευαισθησία είναι η ξανθοτοξίνη.
Υ.Σ. Όλα τα προηγούμενα άρθρα της στήλης μπορούμε να τα βρούμε στη διεύθυνση www.herb.gr.
Επίσης αν κάποιος φίλος αναγνώστης γνωρίζει οποιαδήποτε θεραπευτική ιδιότητα βοτάνου του τόπου μας που δεν είναι ευρέως γνωστή ή έχει κάποιο ερώτημα μπορεί να το απευθύνει στην ηλεκτρονική διεύθυνση skouvatsos11@gmail.com
